Dziś Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Dyrektor generalna UNESCO: „W niepewnych czasach musimy pielęgnować i bronić książki jako symbole nadziei i dialogu”

23 kwietnia 2022

Każdego roku 23 kwietnia na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. Ustanowione przez UNESCO święto ma na celu promocję literatury i czytelnictwa, a także problematyki związanej z ochroną praw autorskich. Co roku staje się okazją do dyskusji na temat roli książki jako źródła wartości i wiedzy, a także skarbnicy dziedzictwa niematerialnego i różnorodności kulturowej oraz narzędzia dialogu.

Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich proklamowany został w 1995 roku. Historycznie idea święta książki ma swój początek w Katalonii i sięga roku 1930. Data obchodów – 23 kwietnia – związana jest z rocznicą urodzin lub śmierci kilku wielkich pisarzy: Szekspira, Cervantesa, Druona i Nabokova. W tym szczególnym dniu UNESCO zachęca wszystkich do dzielenia się pasją do literatury i wyrażania miłości do czytania, chociażby za pośrednictwem stron w mediach społecznościowych.

„Książki od dawna uosabiają ludzką zdolność do wyczarowywania światów, zarówno rzeczywistych, jak i wyimaginowanych, oddając głos różnorodności ludzkiego doświadczenia. Pomagają nam dzielić się ideami, pozyskiwać informacje i wzbudzać podziw dla różnych kultur, umożliwiając daleko idące formy dialogu między ludźmi w czasie i przestrzeni” – pisze w okolicznościowym przesłaniu Audrey Azoulay, dyrektor generalna UNESCO.

Organizacja przypomina, że obecnie na świecie nadal ok. 773 miliony młodzieży i dorosłych nie potrafi czytać i pisać. Nigeryjska pisarka Chimamanda Ngozi Adichie zwraca uwagę na to, że „wybór pisania oznacza odrzucenie milczenia”. Dlatego UNESCO angażuje się w promowanie dostępu do książek i czytelnictwa.

„Pomimo znaczenia książek w utrzymaniu dobrostanu społecznego branża wydawnicza stoi obecnie w obliczu poważnych wstrząsów – w szczególności chodzi o transformację cyfrową. Wyzwanie to stało się aż nazbyt widoczne podczas pandemii COVID-19, kiedy spadające przychody jeszcze mocniej wpłynęły na brak zabezpieczenia autorów i księgarzy, podobnie jak innych kreatywnych profesjonalistów w całym łańcuchu wartości. Zagrożona stała się również różnorodność kulturowa, ponieważ zmalała liczba publikowanych tytułów. W niepewnych czasach musimy pielęgnować i bronić książki jako symboli nadziei i dialogu” – stwierdza Audrey Azoulay.

„Oznacza to solidarność z profesjonalistami, którzy zajmują się rozpowszechnianiem naszego dziedzictwa literackiego – pisarzami, redaktorami, wydawcami i tłumaczami. Jako ze budują mosty między kontynentami i kulturami, ci fachowcy muszą być chronieni, a ich wartość uznawana” – wyjaśnia dyrektor generalna UNESCO. „W czasach, gdy technologia cyfrowa zmienia oblicze branży wydawniczej, opowiadamy się za godziwym wynagrodzeniem autorów i ochroną różnorodności kulturowej” – apeluje.

Główne obchody Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich tradycyjnie odbywają się w mieście mianowanym Światową Stolicą Książki. W tym roku tytuł ten otrzymała Guadalajara w Meksyku. Tam właśnie w sobotę rozpoczyna się, trwające przez cały rok, święto książki, na które złożą się liczne wydarzenia literackie. W świętowanie włączają się jednak również liczne miasta na całym świecie, również w Polsce. Najciekawsze wydarzenia, które organizowane są w naszym kraju, zebraliśmy dla was poniżej.

Oliwskie Święto Książki i czytanie poezji ukraińskiej w Gdańsku

W sobotę w samo południe miłośnicy czytania jak co roku spotkają się na Oliwskim Święcie Książki. Wydarzenie organizowane przez Fundację Wspólnota Gdańska odbywa się przy ul. Opata Jacka Rybińskiego oraz w Oliwskim Ratuszu Kultury. W programie wydarzenia m.in. Happening RoKoWy – czyli czytanie dzieł polskich romantyków, Marii Konopnickiej i Józefa Wybickiego, spotkania autorskie m.in. z Olgą Dębiską, autorką książki „Podróżować znaczy żyć”, i Janem Danilukiem, który będzie podpisywał swoją książkę „Dwudziestolecie pomiędzy. Miniatury o Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1939)”. Nie zabraknie także błyskawicznego konkursu literackiego i bookcrossingu, czyli wolnej wymiany książek. Podczas Oliwskiego Święta Książki zaplanowano też Kiermasz Wydawnictw Tutejszych. Blisko 20 oficyn wydawniczych będzie można odwiedzić na stoiskach wzdłuż ul. Opata Jacka Rybińskiego.

W tym roku, z powodu wojny w Ukrainie Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Gdańsku we współpracy z Forum Gdańsk obchody Dnia Książki poświęca wojennej poezji ukraińskiej. W sobotę o godz. 15:30, na placu przy wejściu do Centrum Handlowego Forum Gdańsk, odbędzie się głośne czytanie poezji „Wiersze dla Ukrainy”. Aktorzy Teatru Wybrzeże, Małgorzata Brajner i Robert Ciszewski, zaprezentują „poezję z okopów”. Towarzyszyć im będzie muzyka ukraińska w wykonaniu Zbigniewa Kosmalskiego, akompaniatora z Teatru Muzycznego w Gdyni. Przedstawione wiersze będą wyrazem krajobrazu wewnętrznych przeżyć współczesnych ukraińskich poetów, których obecna sytuacja zmusiła do walki za swoją ojczyznę. W przestrzeniach Forum Gdańsk usłyszeć będzie można twórczość m.in. Serhija Żadana, Iryny Wikyrczak, Łesyka Panasiuka czy Hałyny Kruk. W razie niesprzyjających warunków pogodowych głośne czytanie odbędzie się na historycznym mostku, wewnątrz Forum Gdańsk.

Dzień Książki zbiega się z urodzinami Williama Szekspira oraz imieninami Jerzego Limona, zmarłego rok temu twórcy Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Wtedy też w instytucji zostanie otwarta biblioteka prof. Jerzego Limona. Czytelnia będzie czynna od 26 kwietnia we wtorki, środy i czwartki w godz. 14:00-18:00. Księgozbiór profesora Jerzego Limona to zbiór liczący ok. 3200 woluminów o interdyscyplinarnym charakterze. Jest to biblioteka humanistyczna w najpełniejszym rozumieniu tego słowa – reprezentuje bowiem renesansową skłonność jej właściciela do łączenia wielu aspektów rzeczywistości, dialogu rozmaitych dziedzin nauki oraz korespondencji sztuk. Gdański Teatr Szekspirowski zaprasza teatrologów, historyków i historyków sztuki, literaturoznawców, filozofów, studentów kierunków humanistycznych i artystycznych, ale także badaczy historii regionu oraz wszystkich tych, którzy chcieliby zapoznać się z bogatym i wszechstronnym dorobkiem profesora oraz jego literackim światem. Ze względu na unikatowość wielu egzemplarzy nie będzie możliwości wypożyczania książek, do dyspozycji odwiedzających osób pozostaje jednak komfortowo zaprojektowana czytelnia.

Wymiana książek, panel o nauce i fantastyce i spacer literacki w Krakowie

Wiele wydarzeń, jak przystało na Miasto Literatury UNESCO, przygotował również Kraków. W ramach akcji „Kraków jak się pisze!”, organizowanej jako część pomocowo-ochronnego programu Księgarnie Odporne, w sobotę na półki w niezależnych krakowskich księgarniach kameralnych trafią kolejne pozycje krakowskich autorów i autorek oraz literackie opowieści z Krakowem w roli głównej. Akcja ma na celu nie tylko zachęcanie do korzystania z bogatej oferty wydawniczej, ale również promowanie literackiego dziedzictwa Krakowa.

Po pandemicznej przerwie powróci Drugie Życie Książki, tym razem w pięknych wnętrzach Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20. To doskonale znana mieszkańcom Krakowa akcja bezpłatnej wymiany książek, która co roku pozwalała tysiącom tytułów odnaleźć nowych właścicieli. Wymiana rozpocznie się w sobotę o godz. 11:00. Zasady wymiany są proste. Wystarczy przynieść jedną książkę, a maksymalnie dziesięć. Należy zwrócić uwagę na ich stan – nie muszą być nowe, ale nie mogą być zniszczone czy niekompletne, ponieważ kolejny właściciel będzie chciał je przeczytać. Celem akcji jest wymiana pozycji o szeroko rozumianych walorach literackich, niekoniecznie jednak książek kucharskich czy poradników. Tytuły będą podzielone na dwie kategorie – te wydane przed 1995 rokiem, które można wymienić na pozycje pochodzące z tego okresu, i te opublikowane po tej dacie, za które zabrać możemy dowolne publikacje. Wymieniamy się książką za książkę – jeżeli przychodzisz z pięcioma pozycjami, pięć innych możesz zabrać ze sobą do domu. Akcja potrwa do godziny 12:00.

Bezpośrednio po wymianie odbędzie się pierwsze spotkanie z cyklu „Fantastyka i Futurologia” w Pałacu Potockich. Uczestnicy wysłuchają wykładu dr hab. prof. Leszka Sokołowskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który opowie o wyzwaniach dla nauki w XXI wieku – poruszy kwestie badania fal grawitacyjnych, ciemnej energii i ciemnej materii. Po wystąpieniu będzie miała miejsce prelekcja „Nowe wynalazki w science fiction” pisarza i publicysty Wojciecha Guni, laureata nagród literackich im. Stefana Grabińskiego, im. Jerzego Żuławskiego oraz im. Macieja Parowskiego. Autor opowie o wizjach nowych wynalazków w fantastyce naukowej. Na koniec obecni na spotkaniu specjaliści podejmą dyskusję „Granica nauki. Kraniec wyobraźni” dotyczącą wzajemnych powiązań pomiędzy nauką a fantastyką, w trakcie której zastanowią się między innymi nad rolą wyobraźni w inspirowaniu postępu. Rozmowę poprowadzi Krzysztof Biliński, założyciel krakowskiego Wydawnictwa IX, gość licznych festiwali poświęconych literaturze i fantastyce. Po panelu dyskusyjnym przewidziany jest czas na zadawanie pytań oraz rozmowy z udziałem uczestników wydarzenia. Wykłady i panel zaplanowano w godz. od 12:00 do 16:00. Wstęp na wydarzenie jest wolny – nie obowiązują wejściówki.

Na Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich przygotowano także spacer tropem Henryka Sienkiewicza. Niejednego mógłby zdziwić wybór akurat tego konkretnego bohatera wydarzenia, bo przecież pierwszy polski laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury kojarzony jest bardziej z Warszawą i Oblęgorkiem niż ze stolicą dzisiejszej Małopolski. Jednak z grodem Kraka wiązały go nie tylko więzi rodzinne, ale także sentymentalne – często zatrzymywał się tam w drodze do Zakopanego lub zagranicznych uzdrowisk. W krakowskiej gazecie „Czas” ukazywały się jego powieści w odcinkach, które przyniosły mu, mówiąc językiem współczesnym, status celebryty. To tutaj zawarł zakończone skandalem małżeństwo. Często bywał także w hotelu Grand, gdzie pił ulubioną kawę ze śmietanką i czytał zagraniczne gazety. Podczas spaceru prowadząca Agnieszka Konior opowie również o tym, dlaczego Sienkiewicz nie zbił fortuny na „Quo vadis” i jak przeszkodziły mu w tym luki w prawie międzynarodowym. Spacer odbędzie się w sobotę o godz. 17:00.

Kiermasz książek i nowy cykl spotkań we Wrocławiu

Wydarzenia z okazji Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich przygotowało też drugie polskie Miasto Literatury UNESCO – Wrocław. W sobotę warto wybrać się na pierwsze w tym roku Bookowisko w Przejściu Garncarskim. Od godz. 11:00 do 14:00 tuż przy wejściu do Wrocławskiego Domu Literatury – organizatora wydarzeń – rozgości się otwarty dla wszystkich kiermasz książek. Jak zawsze będzie to okazja, by znaleźć m.in. rzadkie i niespotykane już w księgarniach pozycje do domowych bibliotek lub zdobyć nowości w promocyjnej cenie. Podczas tej edycji Bookowisko zostanie wzbogacone ofertą Wrocławskiego Domu Literatury. Organizatorzy, w ramach pomocy Ukrainie, przygotują specjalne stoisko z książkami, które instytucja zgromadziła w ostatnich miesiącach. Będzie można kupić je w okazyjnych cenach od 5 do 20 złotych. Każda pozyskana w ten sposób złotówka trafi do puszek Fundacji Ukraina, dlatego bardzo ważne jest, byśmy byli przygotowani na płacenie gotówką.

W niedzielę 24 kwietnia Wrocławski Dom Literatury ruszy z nowym cyklem spotkań realizowanych we współpracy z Radiem Nowy Świat. Raz w miesiącu w klubie Proza nagrywany będzie odcinek audycji „Czytał Michał Nogaś”, której słuchać możemy właśnie na antenie tej najpopularniejszej internetowej stacji radiowej. Tym, co wyróżni powstające we Wrocławiu odcinki, to udział publiczności. Pierwszym gościem redaktora Nogasia będzie Jędrzej Morawiecki, reporter, literaturoznawca i socjolog, którego najnowsza książka „Szuga. Krajobraz po imperium” właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Czytelnik. Na to spotkanie można wybrać się do Prozy w niedzielę o godz. 19:00. Książka Jędrzeja Morawieckiego jest boleśnie aktualna. Autor, od lat podróżujący w najdalsze zakątki Rosji, odkrył inny kraj niż dotychczas opisywany w polskich reportażach lub artykułach prasowych. W „Szudze” obnażył egzotyzujące i zaczarowujące sposoby kreowania jej obrazu. Przeprowadził też bolesny rozrachunek ze swoim osobistym stosunkiem do Rosji.

Wstęp na spotkanie jest wolny. Książkę będzie można kupić na miejscu dzięki księgarni krainaksiążek.pl. Nie zabraknie również puszki Fundacji Ukraina, do której będzie można przekazać dowolny datek na pomoc naszym wschodnim sąsiadom.

Duży Targ Księgarni Społecznej w Warszawie

W Warszawie w sobotę zdecydowanie warto odwiedzić centrum literackie Big Book Cafe, gdzie od godz. 9:00 do 18:00 trwa Duży Targ Księgarni Społecznej. Na miejscu można nabyć tysiąc książek z drugiej ręki, przede wszystkim literaturę piękną i reportaże, trochę albumów i literatury dla dzieci. Wszystkie pozycje do kupienia za 5, 10 lub 15 złotych. Centrum otrzymało je od czytelników, pisarzy, tłumaczy, redaktorów, dziennikarzy. Każda kupiona książka stanie się cegiełką, która wesprze dziesiątą już edycję międzynarodowego Big Book Festival – Dużego Festiwalu Czytania, który zapowiedziano w dniach 24-26 czerwca pod hasłem „Do widzenia, do jutra!”.

[edm]

Tematy: , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,

Kategoria: wydarzenia