W Poznaniu odkryto 27 zaginionych książek z prywatnej biblioteki braci Grimm
Bracia Jakub i Wilhelm Grimm znani są ze swych baśni, które weszły do kanonu literatury. Niemal całe swoje życie poświęcili jednak rozwojowi filologii germańskiej. Nowe odkrycia zaginionych dotąd książek z ich prywatnej biblioteki mogą pomóc w badaniach nad ich twórczością.
27 książek, uważanych za zaginione po II wojnie światowej, odnaleziono w Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – poinformowała uczelnia w przesłanej informacji. Poszukiwania prowadziły: prof. Eliza Pieciul-Karmińska z Wydziału Neofilologii UAM oraz Renata Wilgosiewicz-Skutecka z Biblioteki Uniwersyteckiej.
„Odnalezione w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu woluminy pochodzące z prywatnego księgozbioru braci Grimm, które od zakończenia II wojny światowej uchodziły za zaginione, mogą znacznie przyczynić się do rozwoju współczesnych badań grimmowskich, a ponadto dają nadzieję, że w zbiorach BUP znajdują się też inne – uważane za zaginione – pozycje z prywatnej biblioteki Jakuba i Wilhelma” – napisały badaczki w artykule opublikowanym w uczelnianym piśmie „Biblioteka”.
Jak przypomniały, już w 2002 roku w „Katalogu inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu” prof. Wiesław Wydra zamieścił informację o sześciu woluminach (ośmiu inkunabułach i jednym starym druku z XVI wieku) z prywatnej biblioteki Jakuba i Wilhelma Grimm.
W lutym 2023 roku prof. Eliza Pieciul-Karmińska i Renata Wilgosiewicz-Skutecka postanowiły podjąć poszukiwania i sprawdzić, czy w zasobach uczelnianej biblioteki mogą znajdować się jeszcze inne książki z księgozbioru Grimmów, które w niemieckim katalogu Ludwiga Deneckego zostały odnotowane jako egzemplarze zaginione. Poszukiwania trwały do czerwca 2023 roku, a zbiór znalezisk udało się powiększyć o 27 pozycji.
Grimmowie zbierali książki i nad nimi pracowali
Badaczki w swym artykule przypominają, że bracia Grimm, mimo wykształcenia prawniczego, zajęli się badaniami nad historią języka i dziś są uznawani za pionierów filologii germańskiej. Temu poświęcili niemal całą swoją aktywność m.in. gromadząc stare druki, manuskrypty, książki na rozmaite tematy i w różnych językach. „Nie tyle chodziło im o białe kruki, ile o szeroki wybór rzadkich wydań z dziedziny historii, literatury i kultury narodów, określanych mianem indoeuropejskich” – czytamy.
Bracia Grimm nie tylko zbierali książki, ale też nad nimi – i z nimi – pracowali. „Grimmowie traktowali swoją bibliotekę przede wszystkim jako narzędzie pracy, dlatego pozostawiali w książkach – nawet w najrzadszych starych drukach – ślady swojej uważnej lektury: podkreślenia, adnotacje i zaznaczenia, czasem nawet za pomocą szpilki” – napisały badaczki.

Odręczny spis w jednej z książek odnalezionych w Poznaniu (fot. mat. prasowe UAM)
Również książki odnalezione w Poznaniu w wielu przypadkach zawierają zapiski wykonane ręką Jakuba i Wilhelma. „Podkreślone są postaci lub miejsca interesujące badaczy, czasem wyróżniona jest dłuższa część tekstu. Na tylnej wyklejce Jakub sporządzał często spis zaznaczonych fragmentów, np. odnotowywał nazwy własne i strony, na których się one znajdują” – czytamy w artykule badaczek.
Jak podkreślają naukowczynie, notatki te mają ogromną wartość dla badań nad spuścizną Grimmów, ponieważ mogą dać wgląd w metodę ich pracy oraz dobór motywów (np. w baśniach).
Aby dowiedzieć się więcej, jak wskazują, konieczne byłoby rozpoczęcie wspólnych niemiecko-polskich badań nad opisem i opracowaniem notatek.
Jak książki trafiły do Poznania?
Prywatne zbiory biblioteczne, które Wilhelm i Jakub gromadzili przez 60 lat pracy twórczej, obejmowały ponad 8 tysięcy woluminów. Księgozbiór braci Grimm jest traktowany w Niemczech jako osobny przedmiot badań i wystawiony w berlińskiej bibliotece w kształcie możliwie przypominającym księgozbiór, jakim Jakub i Wilhelm posługiwali się za swojego życia. Katalog dzieł opracował Ludwig Denecke.
Jak podano w artykule, uważa się, że książki trafiły do Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu w okresie powojennym na skutek wojennego i powojennego przemieszczania zbiorów bibliotecznych. Ustalono jednak, że była i druga droga przeniesienia części woluminów z Berlina (w tym z księgozbioru braci Grimm) do Poznania – dwie książki zostały przekazane w latach 1898–1899 do powstającej w tym czasie Kaiser-Wilhelm-Bibliothek w Poznaniu, jako dublety Königliche Universitätsbibliothek w Berlinie. Następnie te zbiory w 1919 roku zostały przejęte przez powstający Uniwersytet Poznański, stając się podstawą księgozbioru Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu.
Na zdjęciu głównym: jedna z odnalezionych książek – pierwsze wydanie „Simplicissimusa” z 1669 roku, bardzo cenny druk.
[am]
fot. mat. prasowe UAM
źródło: naukawpolsce.pap.pl
Kategoria: newsy