Najlepsze książki 2022 roku wybrane. Ogłoszono laureatów 16. Nagrody Literackiej m.st. Warszawy

17 czerwca 2023

Zyta Rudzka, Kamila Janiak, Anna Taraska, Dominika Czerniak-Chojnacka, Konrad Niemira, Daniel Odija, Wojciech Stefaniec – to laureaci i laureatki 16. Nagrody Literackiej m.st. Warszawy. Przyznano ją w pięciu kategoriach, a tytuł warszawskiego twórcy otrzymał Paweł Dunin-Wąsowicz.

W sobotę 17 czerwca już po raz szesnasty Warszawa nagrodziła najlepsze twórczynie oraz najlepszych twórców polskiej literatury współczesnej. Finałowa gala odbyła się w auli Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie przy Wybrzeżu Kościuszkowskim. Laureatkami i laureatami zostali: Zyta Rudzka za powieść „Ten się śmieje, kto ma zęby” w kategorii „proza”, Kamila Janiak z tomem „miłość” w kategorii poezja, Anna Taraska i Dominika Czerniak-Chojnacka i ich „Dwa słowa” w kategorii „literatura dziecięca”, Konrad Niemira z publikacją „Bazgracz. Trzy eseje o Norblinie” w kategorii „książka o tematyce warszawskiej” oraz Daniel Odija i Wojciech Stefaniec z albumem „Rege” w kategorii „komiks i powieść graficzna”. Tytuł warszawskiego twórcy za całokształt twórczości przyznano Pawłowi Duninowi-Wąsowiczowi.

Laureatów wyłoniło jury w składzie: Justyna Sobolewska (przewodnicząca), Maciej Jakubowiak (sekretarz), Jarosław Klejnocki, Anna Kramek-Klicka, Piotr Sadzik, Agnieszka Sowińska oraz Karolina Szymaniak. Spośród ponad 859 zgłoszonych książek kapituła wybrała pięć najlepszych, a ich autorzy i autorki otrzymali nagrody pieniężne po 30 tysięcy złotych. Pozostali nominowani – po 10 tysięcy złotych.

Warszawski twórca

W tym roku tytułem warszawskiego twórcy został uhonorowany Paweł Dunin-Wąsowicz – pisarz, dziennikarz, krytyk literacki, stypendysta miasta Warszawy, założyciel wydawnictwa „Lampa i Iskra Boża”, autor przewodników literackich po stołecznych dzielnicach.

„Paweł Dunin-Wąsowicz jest człowiekiem wielu talentów. Jako prozaik debiutował w 1994 roku powieścią 'Rewelaja’ – swoistym punkrockowym i surrealistycznym portretem wybiórczych wydarzeń historii najnowszej” – tak jury napisało o nim w laudacji. „Był jednym z czołowych animatorów niezależnego, tzw. trzeciego obiegu literackiego, przygotował antologie polskich artzinów i fanzinów literackich z lat 80. i wczesnych 90. Jako twórca, właściciel i redaktor wydawnictwa 'Lampa i Iskra Boża’ odkrył dla świata Dorotę Masłowską, ale wydawał też innych rokujących dobrze pisarzy, jak choćby Jakuba Żulczyka, zanim jeszcze weszli na salony” – wyliczano. „I jest wreszcie Wąsowicz warsawianistą pełną gębą. W 2015 roku opublikował 'Fantastyczną Warszawę’, czyli przewodnik po stolicy sportretowanej w fantastycznych powieściach, nie zawsze pierwszorzędnego autoramentu. (…) Paweł Dunin-Wąsowicz jawi się dziś jako jeden z wybitniejszych, niebanalnych kronikarzy stolicy zaklętej w literaturze” – dodano.

Tytuł warszawskiego twórcy to wyróżnienie przyznawane pisarkom i pisarzom związanym z Warszawą za całokształt twórczości. W przeszłości uhonorowano nim m.in. Piotra Sommera, Joannę Rudniańską, Kazimierza Orłosia, Hannę Krall, Ernesta Brylla oraz Wiesława Myśliwskiego. Tytułowi towarzyszy nagroda pieniężna w wysokości 100 tysięcy złotych.

Nagrody w pięciu kategoriach

W kategorii „proza” laureatką została Zyta Rudzka. Zwycięstwo przyniosła jej książka „Ten się śmieje, kto ma zęby” wydana przez Wydawnictwo W.A.B. To ponowne wyróżnienie Nagrodą Literacką m.st. Warszawy dla tej autorki – dwa lata temu nagrodzono jej książkę „Tkanki miękkie”. Co zdecydowało o wyborze najnowszej powieści Rudzkiej? Według jury „Rudzka opisała Warszawę napływową z wiejskimi korzeniami, która ciężko pracuje, handluje na Wolumenie, ale ma swoją godność. Opisała biedażałobę, której nie brak fantazji. Stworzyła silną bohaterkę, która narzuca swoje warunki światu, podobnie jak ta powieść narzuca czytelnikowi swój język i rytm. Nic tylko ruszyć za Werą, bo w jej chodzeniu jest życie”.

W kategorii „poezja” nagrodzono Kamilę Janiak za tom „miłość” wydany przez WBPiCAK w Poznaniu. Autorka jest poetką i wokalistką, wydała łącznie sześć książek z wierszami, a jej twórczość znalazła się w trzech antologiach. Jury tak pisze o wyróżnionym tytule: „Podmiotka za pomocą kontrastów, surrealistycznych wizji wypowiada doświadczenie, które do tej pory nie było dość obecne w literaturze. (…) Bólu nie widać, nikt w to nie uwierzy, nie potraktuje poważnie. Tymczasem ta książka nie daje się uciszyć, wypowiada z niezwykłą poetycką siłą ukrytą traumę głosami wielu kobiet: 'miała na imię anna, alicja, marta, magda, mewa, /jakoś tak'”.

Najlepszą publikacją 2022 roku w kategorii „literatura dziecięca” w ocenie jurorów są „Dwa słowa” Anny Taraski (tekst) i Dominiki Czerniak-Chojnackiej (ilustracje) z Wydawnictwa Dwie Siostry. Anna Taraska jest redaktorką i tłumaczką literatury niemieckojęzycznej, a Dominika Czerniak-Chojnacka to graficzka, ilustratorka, plakacistka, magister etnologii i antropologii kulturowej, doktor sztuk pięknych, laureatka wielu krajowych i międzynarodowych nagród. W laudacji jury pisze: „Anna Taraska nadaje słowom osobowości, ba! obleka je w ciało, dzięki czemu przestają być smętnym hasłem w zakurzonym słowniku i stają żywymi postaciami, z którymi naprawdę chce się nawiązać relację”. Natomiast „Dominika Czerniak-Chojnacka w niezwykle twórczy sposób w warstwie kolażowych ilustracji ograła formę starego słownika, w którym rozgrywa się akcja książki: pożółkły kolor kartek zmieniła w nasyconą ciepłą mocną żółć, czernią nadała temu światu kontury, częścią ilustracji są fragmenty słownikowych haseł”.

Laureatem w kategorii „książka o tematyce warszawskiej” został Konrad Niemira za publikację „Bazgracz. Trzy eseje o Norblinie”, wydaną przez Fundację Terytoria Książki. Autor jest historykiem sztuki specjalizującym się w kulturze artystycznej Francji i Rzeczpospolitej oraz społecznej historii sztuki XVIII wieku. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim i paryskiej École normale supérieure. Publikował m.in. w „Biuletynie Historii Sztuki”, „Kwartalniku Historii Kultury Materialnej”, „Roczniku MNW” i „Quarcie”. Jak wyjaśniło jury, nagrodzona „książka Konrada Niemiry zamiast tylko pokazać, jak kiedyś wyglądał świat, każe zastanowić się nad procesem zdobywania historycznej wiedzy. (…) Autor swoją opowieść tka wspólnie z osobą czytającą. Mówi oszczędnie, skłania do samodzielnego myślenia i niuansowania ocen. Obraz przeszłości, który szkicuje, czasem drażni. Innym razem wydaje się nieodparcie kuszący”.

Drugi raz w historii Nagrody Literackiej m.st. Warszawy poznaliśmy laureatów w kategorii „komiks i powieść graficzna”. W tym roku zostali nimi Daniel Odija (pisarz, który ma w swoim dorobku siedem powieści i trzy komiksy) oraz Wojciech Stefaniec (grafik, plakacista, autor okładek, rysownik komiksowy, który za swoje prace otrzymał wiele wyróżnień) z albumem „Rege” wydanym przez Timof Comics. W tej kategorii, podobnie jak w przypadku literatury dziecięcej, nagrodę pieniężną w wysokości 30 tysięcy złotych otrzymują zarówno autor tekstu, jak i ilustracji. Uzasadnienie jury brzmi: „Psychodeliczna poetyka, kalejdoskopowa konstrukcja fabuły, korzystającej z różnych konwencji gatunkowych i mięsista kreska Stefańca, znakomicie operującego kolorem, konturem i różnymi konwencjami graficznymi, budują świat duszny, odrzucający, a zarazem uzależniający i obezwładniający swoją wizualnością. Świat bez wyjścia, któremu, jak bohaterowie komiksu, musimy się poddać”.

W tym roku Nagroda Literacka m.st. Warszawy wręczona została po raz 16. Wprawdzie historią sięga lat przedwojennych, ale w obecnej formie przyznawana jest od 2008 roku. Nazwiska laureatek i laureatów ogłoszono podczas gali, która odbyła się w auli Akademii Sztuk Pięknych. Wydarzenie prowadziła dziennikarka Justyna Dżbik-Kluge, a wieczór uświetnił Zagan Acoustic.

W niedzielę 18 czerwca z nagrodzony będzie można spotkać się na skwerze przed Muzeum nad Wisłą. Rozmowy prowadzone będą od godz. 13:00 do 18:00. Podczas spotkań można będzie kupić wszystkie książki nominowane do nagrody.