Kolejny pisarz ze środowiska fantastów ? po Twardochu, Orbitowskim, Szostaku i Małeckim ? który bierze się za literaturę głównonurtową. Premiera „Bestii najgorszej…” Cetnarowskiego

11 kwietnia 2017

W księgarniach nakładem wydawnictwa Powergraph ukazał właśnie zbiór nowel „Bestia najgorsza i inne sny o wolności i miłości”. Autor książki, Michał Cetnarowski, to kolejny z pisarzy wywodzących się ze środowiska fantastów ? po Szczepanie Twardochu, Łukaszu Orbitowskim, Wicie Szostaku i Jakubie Małeckim ? który bierze się za literaturę głównonurtową. Premierowa publikacja to gęsta proza psychologiczna, pisana poza utartymi kliszami, trudna do jednoznacznego zaszufladkowania, którą można czytać wciąż na nowo i doszukiwać się kolejnych znaczeń.

Do tej pory Michała Cetnarowskiego znali głównie polscy czytelnicy fantastyki. Jako redaktor pracował m.in. z takimi autorami, jak Jacek Dukaj („Starość aksolotla”), Łukasz Orbitowski („Szczęśliwa ziemia”), Wit Szostak („Wróżenie z wnętrzności”), Jakub Małecki („Zaksięgowani”), Paweł Paliński („Polaroidy z zagłady”) czy Robert M. Wegner („Opowieści z meekhańskiego pogranicza”). Jako ceniony publicysta współpracował z „Czasem Fantastyki”, „Znakiem”, „Polityką”, „Focusem: Historia” czy „Nową Fantastyką”. W tym ostatnim magazynie do dziś pełni rolę szefa działu z opowiadaniami polskimi.

Od lat też konsekwentnie rozwija swój własny dorobek prozatorski. W 2009 roku ukazał się książkowy debiut Cetnarowskiego, zbiór opowiadań „Labirynty”. W 2013 roku mogliśmy przeczytać wstrząsającą powieść „I dusza moja” o szkolnej strzelaninie w fikcyjnym podwrocławskim miasteczku. W 2016 roku wraz z Łukaszem Orbitowskim, w ramach Legend Polskich Allegro, napisał słuchowisko „Wywiad z Borutą”. Teraz wreszcie otrzymujemy nową książkę – zbiór nowel „Bestia najgorsza i inne sny o wolności i miłości”. Podążając tropem Szczepana Twardocha, Łukasza Orbitowskiego, Wita Szostaka czy Jakuba Małeckiego, wywodzący się ze środowiska fantastów autor szturmem wchodzi do literatury głównonurtowej, oferując brawurowo napisany zbiór, w którym znajdziemy sporo niezwykłości, nietypowych bohaterów, nieprawdopodobnych koincydencji i rzeczywistości lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku oraz pierwszych dekad nowego tysiąclecia.

„Bestia najgorsza i inne sny o wolności i miłości” to zbiór sześciu długich nowel, dowcipnych, lecz nie ironicznych, pisanych na serio i bez taryfy ulgowej, odmiennych stylistycznie, ale krążących wokół tych samych tematów. To interesujące, bo zróżnicowane spojrzenie na szereg egzystencjalnych problemów, obyczajowych rozterek i moralnych konfliktów, które niejednokrotnie rozgrywają się we współczesnej Polsce. Choć akcja poszczególnych historii osadzona jest w doskonale znanych nam rodzimych realiach, przesłanie z nich płynące odznacza się uniwersalnością. „To literacki concept album. Bardziej zajmuje mnie egzystencjalna sytuacja człowieka wrzuconego we współczesność niż doraźne rozpolitykowanie” – mówi o książce autor.

Tytułowa „Bestia najgorsza” to sugestywne przedstawienie losów nietypowej persony ? Jana Marii Korwina Pałuby, mężczyzny, o którym mówi się równocześnie jako o świętym (czy fanatyku?), a jednocześnie terroryście (a może raczej strzegącym swoistego prawa?). Bohater dopuścił się między innymi wysadzenia Pałacu Kultury i ataku na wrocławską Halę Stulecia, niejednokrotnie indoktrynował małoletnich i nieco starszych Polaków, w bezkompromisowy sposób starając się przekonywać ich do swoich racji. Motywacje, skądinąd interesujące, acz nieoczywiste, wyłożone są w formie wywiadu z dziennikarką, która stara się dotrzeć do prawdy o Pałubie. Postaci symbolicznej i wielowymiarowej. Tytuł opowiadania nawiązuje do słynnego cytatu ze sztuki „Ryszard III” Williama Szekspira: „Bestia najgorsza zna trochę litości. Ja nie jestem bestią, więc jej nie znam”.

Na kartach książki znajdziemy również zapis niezwykłego uczucia pomiędzy parą młodych akademików („Kwantowi kochankowie”), dla których tajemnicą jest nie tylko miłosna relacja, ale również samo istnienie w świecie. Oparta częściowych na paradoksach i wewnętrznych namiętnościach filozoficzna historia potrafi wzbudzić zainteresowanie tak treścią (dojrzewanie do związku, definiowanie siebie nie tylko indywidualnie, ale również poprzez drugą osobę), jak i nieco melancholijną formą.

Swoistą uczuciowość i poszukiwanie własnej drogi życiowej podjęto z kolei w utworze „RP Productions”. Historię wytwórni filmowej specjalizującej się w kręceniu polskiego porno historycznego poznajemy za sprawą Pawła, który jako aktor bierze udział w tego typu produkcjach. Dominacja i uległość, romanse oraz prawdziwa miłość, poczucie wierności, ale też naga prawda o człowieku, który zatraca się w przeklętym środowisku ? Michał Cetnarowski nie ucieka od trudnych tematów, które mogą dotyczyć każdego z nas.

Stopniowa destrukcja zawodowego i uczuciowego życia, zezwierzęcenie, rezygnacja i kryzys męskości ? to między innymi motywy obecne w noweli „Pustynia rośnie”, która stanowi przejmujący obraz bohatera wywodzącego się (podobnie jak bohaterowie „Kwantowych kochanków”) ze środowiska akademickiego. Z kolei rodzinny dramat obserwować możemy w tekście „Strach. Historia rodzinna”, gdzie lęk i obawa przed egzystencjalnymi demonami determinuje poniekąd wybory bohaterów ? niepewnych, nieco zagubionych w prozie życie (jak Aneczka) czy opętanych szczególnymi wizjami Bartłomieja, brata rzeczonej, który czasami postrzega siebie jako patrona śmierci, metaforycznego władcę. Historią zamykającą zbiór jest z kolei „Żadna na ziemi rzecz” promowana jako dostojewszczyzna young adult. To przerażająca i zarazem fascynująca wizja, gdyż w dramacie traktującym o nieśmiertelności duszy, przemijalności naszego życia główną bohaterką jest nastolatka, a więc osoba dopiero poznająca tajemnice (nie)ziemskiej egzystencji.

„Bestia najgorsza?” to wieloznaczny literacki sen o miłości i wolności, podejmujący z czytelnikiem grę na najróżniejszych poziomach. Cetnarowski uwidacznia swój naturalny talent do obserwacji, z nieprawdopodobnym wyczuciem potrafi zobrazować ludzkie dramaty, ale też nadzieje. Rzeczą charakterystyczną zbioru jest język, miejscami bardzo dosadny, naturalistyczny, w innym miejscu skrzący się bogactwem metafor i sugestywnych porównań. Co więcej, dbałość o wierność realiom i obyczajowy detal nie kłócą się z tym, że właściwie każda z nowel charakteryzuje się pewną niejednoznacznością i otwartością na gruncie interpretacyjnym.

Mówiąc o problemie gatunkowej identyfikacji, Cetnarowski przyznał w jednym z wywiadów, że „oryginalności nie sposób podrobić z definicji”. Wydaje się, że „Bestia najgorsza i inne sny o wolności i miłości” jest właśnie przykładem prozy niepodrabialnej, unikatowej, niepodlegającej prostemu szufladkowaniu, co czyni z niej intrygującą pozycję czytelniczą. To tematyczna i stylistyczna mozaika wykonana przez wielce utalentowanego autora.

Książka ukazała się w Serii Kontrapunkty wydawnictwa Powergraph. Publikowana jest w niej polska proza wymykająca się ze schematów, łącząca walory literackie z niekonwencjonalnymi fabułami. Do tej pory w serii ukazały się m.in. książki Wita Szostaka, Szczepana Twardocha, Anny Kańtoch i Jakuba Małeckiego.

„Bestię najgorszą i inne sny o wolności i miłości” wydano pod patronatem Booklips.pl.