Orhan Pamuk otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Adama Mickiewicza

29 czerwca 2023

W czwartek turecki pisarz i noblista Orhan Pamuk odebrał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jak mówił do zebranych podczas uroczystości w Collegium Minus, „duch humanizmu i humanistyki opiera się na odkryciach w literaturze”.

„Przyjęcie pana Orhana Pamuka do naszej społeczności jest symbolicznym przypieczętowaniem związku dwóch narodów. Twórca, obierając rolę przenikliwego badacza skomplikowanych relacji Wschodu i Zachodu jako formacji kulturowych, staje się tym samym ambasadorem wielowiekowej przyjaźni Polski i Turcji, jedynego państwa, które w przeszłości nie uznało rozbiorów Rzeczypospolitej” – podkreśliła podczas uroczystości rektor uczelni, prof. Bogumiła Kaniewska.

„To wielkie wyróżnienie i zaszczyt dla mnie, jestem bardzo szczęśliwy” – dziękował Pamuk. W swoim wystąpieniu noblista podkreślił wagę wolności wypowiedzi i jej ochrony. „Dla mnie wolność słowa i swoboda wypowiadania się są w pewnym sensie czymś, co umożliwia mi ochronę tego, czym się zajmuję. To ochrona tekstu, ja też bronię swojego tekstu, stąd opowiadam się za wolnością słowa w sposób niemalże egoistyczny. Chodzi też o to, żeby zachować ducha humanizmu w tym, co mówimy i co czynimy” – zauważył.

W jego opinii cechą humanizmu i literatury jest docieranie do ludzi na całym świecie, ponieważ „ludzka myśl jest wszędzie”. „Duch humanizmu i humanistyki opiera się na odkryciach w literaturze i to jest właśnie ta idea dublera niejako, ta fantazja, w której widzimy, że jest ktoś, kto wygląda czy jest takim człowiekiem jak ja, to w mojej literaturze się pojawia, bawię się tym w moich książkach” – argumentował pisarz.

(fot. P. Stanula/A. Wykrota/UAM)

Laudację uzasadniającą przyznanie tytułu wygłosiła prof. Liliana Sikorska. „Nie bez znaczenia jest (…) niezwykła wrażliwość Orhana Pamuka na sztukę, co stanowi jeden z kluczy interpretacyjnych. W dzieciństwie i młodości myślał o karierze artysty malarza, jednak pod naciskiem rodziny podjął studia na wydziale architektury politechniki stambulskiej” – mówiła promotorka doktoratu honorowego. Jak wiadomo, Pamuk nie został architektem, ponieważ przeniósł się na dziennikarstwo, które ukończył w 1976 roku. Zarówno architektura, jak i sztuka znajdują swoje odbicia w jego twórczości.

Dziekan Wydziału Anglistyki prof. Joanna Pawelczyk zauważyła, że mimo iż literatura wymaga izolacji od świata i skupienia to jednak „Orhan Pamuk jednocześnie aktywnie w tym świecie uczestniczy właśnie poprzez swoją twórczość”. „Jest pisarzem odważnym, gotowym podejmować politycznie ryzykowne tematy i wykorzystać potężne narzędzie, jakim jest literatura, aby przeciwstawić się niesprawiedliwościom, poddać krytyce reżimy i ich totalitarne skłonności, jednocześnie nie sprowadzając literatury do roli propagandy, a raczej ukazując złożoność problemów i konfliktów” – podkreśliła.

(fot. P. Stanula/A. Wykrota/UAM)

Dziekan Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej prof. Tomasz Mizerkiewicz mówił o tym, jak intymna bliskość kulturowa dzieł Orhana Pamuka jest w przypadku polskich czytelników głęboko zakorzeniona i obejmuje wiele wieków rozwoju kultur tureckiej i polskiej. „Dzisiaj, kiedy Orhan Pamuk stał się członkiem naszej wspólnoty uniwersyteckiej, widzialny staje się jako ten, który od dawną naszą wspólnotę aktywnie formował. Dla Orhana Pamuka i dla nas zaczyna się też nowe zadanie: musimy dowiedzieć się, jak uczyć się życia z jego dzieł, kiedy nie jest już innym, lecz wreszcie jednym z nas” – dodał.

W lutym 2023 roku wniosek o nadanie tytułu przyjął senat uczelni. We wniosku o uhonorowanie noblisty podkreślono, że twórczość tureckiego pisarza mówi „o wartościach ogólnoludzkich zarówno w strefie treści jak i formie”. Przypomniano także o zaangażowaniu Pamuka w sprawy publiczne, między innymi sprawę ludobójstwa na Ormianach w czasie I wojny światowej.

Orhan Pamuk urodził się 7 czerwca 1952 roku w Stambule. Ukończył dziennikarstwo na Uniwersytecie Stambulskim, pisać zaczął jeszcze na studiach. Jego pierwsza powieść, „Karanlik ve Isik” („Światło i mrok”), ukazała się w 1974 roku. Potem ukazywały się m.in. „Beyaz kale” („Biała twierdza”, 1985), „Kara kitab” („Czarna księga”, 1990), „Yeni Hayat” („Nowe życie”, 1994), „Benim adim kirmizi” („Na imię mi czerwień”, 1998) i „Śnieg” z 2002 roku. W 2006 roku został laureatem literackiej Nagrody Nobla.

Pamuk był głównym gościem trwającego od środy 33. Malta Festivalu Poznań. W piątek, 30 czerwca, spotka się jeszcze z czytelnikami w Krakowie.