„Niedopowiedziane biografie…” Jakuba Gałęziowskiego wybrane najlepszym dziełem humanistycznym roku

27 listopada 2023

Jakub Gałęziowski został laureatem Nagrody im. Tadeusza Kotarbińskiego, przyznawanej przez Uniwersytet Łódzki za wybitne dzieło humanistyczne. Zwycięzca otrzyma 70 tysięcy złotych na dalsze badania naukowe.

Gałęziowski, będący doktorem historii Uniwersytetu w Augsburgu i Uniwersytetu Warszawskiego, otrzymał nagrodę za książkę „Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny”, opublikowaną przez Wydawnictwo Krytyki Politycznej. Publikacja dotyczy przede wszystkim polskich dzieci urodzonych „z powodu” II wojny światowej, wojennej przemocy seksualnej, powojennych aborcji i samodzielnego macierzyństwa.

Uzasadniając werdykt, prof. Tadeusz Sławek z Uniwersytetu Śląskiego zwrócił uwagę, że książka jest szczególna, bo dotyczy ludzi, którzy nie są przedstawicielami wojennego rzemiosła, lecz są uosobieniem życia, które wymaga pokoju i opiekuńczości.

„Są źródłem życia i synonimem troski o nie, bo to książka o wojennym doświadczeniu kobiet. Wręcz – jak pisze autor – pewnym wzorze kobiecego doświadczenia wojny. Wzorze, w który wpisują się także ich dzieci, dźwigające w kolejnych pokoleniach ciężar niezawinionej przez siebie wojennej rzeczywistości” – mówił podczas gali.

Zdaniem kapituły Gałęziowski przełamuje pakt milczenia i chce wprowadzić temat do debaty publicznej, by traumatyczne doświadczenia matek i dzieci urodzonych z powodu wojny, będących owocem relacji okupantów z kobietami z podbitych narodów, zarówno związków dobrowolnych, jak i gwałtów, uczynić częścią pamięci zbiorowej. „A więc to książka również o konieczności wypowiadania krzywdy, przeciwko zmowie milczenia” – dodał prof. Sławek.

(fot. Bartosz Kałużny/CKiPR UŁ)

Laureat przyznał, że nie przypuszczał, iż temat dzieci urodzonych z powodu wojny doprowadzi go do takiego wyróżnienia i spotka na swojej drodze tylu wspaniałych ludzi uczących go wrażliwości.

„Przełamywanie milczenia ma moc uzdrawiającą i dane mi to było obserwować w historiach oraz doświadczeniach moich rozmówców. Mam wiarę, że mówienie o tym wszystkim będzie pozwalać reagować adekwatnie w stosunku do osób, które są pokrzywdzone. Tego by nam wszystkich życzył, żebyśmy umieli reagować i nie byli obojętni wobec takich sytuacji” – powiedział Gałęziowski.

Nagrodę wręczono w niedzielę w Filharmonii Łódzkiej podczas gali dziewiątej edycji Nagrody im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego – pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego, wybitnego polskiego filozofa, twórcy etyki niezależnej oraz koncepcji opiekuna spolegliwego, autora m.in. „Traktatu o dobrej robocie”.

Rektor uczelni i przewodnicząca kapituły prof. Elżbieta Żądzińska zaznaczyła, że przyznawana od 2015 roku nagroda służy wspieraniu, angażowaniu, integrowaniu i inspirowaniu środowiska polskich humanistów. Dodała, że tematyka nominowanych w tym roku prac była potwierdzeniem, że w finale konkursu znajdują się książki, które pytają o najważniejsze problemy współczesności.

„Dzięki humanistycznemu spojrzeniu możemy jako społeczeństwo zrozumieć przeszłość, zrozumieć teraźniejszość, tak aby w przyszłości dokonywać najlepszych wyborów” – podkreśliła.

W tym roku na konkurs wpłynęło 61 prac z dziedziny humanistyki opublikowanych w 2022 roku. Laureata wyłoniono spośród pięciu nominowanych.

Przed rokiem nagrodzono Macieja Świerkockiego za książkę „Łódź Ulissesa”.