Koszmary i obsesje
H. P. Lovecraft „Koszmary i fantazje. Listy i eseje”, Wyd. Sine Qua Non
Ocena: 5 / 10
Weird fiction cieszy się równie niesłabnącą poczytnością na rynku literatury popularnej jak twórczość kryminalna czy fantastyczno-naukowa. Przy czym w wielu przypadkach różnice gatunkowe ulegają zatarciu i elementarne cechy opowieści grozy można odnaleźć w kryminale bądź w powieści fantasy. Istnieją jednak nazwiska, które nierozerwalnie kojarzą się z konkretnym nurtem, nazwiska, które weszły już do obowiązkowego kanonu danego gatunku, a ich nosiciele doczekali się miana autorów kultowych, uchodzących także za klasyków i prekursorów w swej dziedzinie. Takim twórcą jest z pewnością Lovecraft, który swoim literackim dorobkiem wywiera wpływ nie tylko na liczne rzesze czytelników, ale także na samych twórców współczesnej literatury ? jego fanem jest chociażby Stephen King, który często w swoich powieściach używa motywów znanych z prozy Lovecrafta. Również Robert Bloch, autor „Psychozy”, na podstawie której Hitchcock nakręcił swój film, przyznawał się do inspiracji Lovecraftem i uważał go za swego literackiego guru. Lista twórców zainspirowanych dziełami samotnika z Providence jest znacznie dłuższa, bez wymieniania ich z nazwiska warto jedynie dodać, że są to twórcy nie tylko z dziedziny literatury, ale także z obszaru filmu, muzyki czy gier komputerowych. Nic dziwnego, że wydawnictwo Sine Qua Non postanowiło wydać niepublikowany dotąd w Polsce zbiór listów i esejów Lovecrafta. Dzięki różnorodnemu doborowi tekstów postać czołowego przedstawiciela weird fiction ukazana została z wielorakiej perspektywy.
Zbiór „Koszmary i fantazje” zawiera teksty pisane na przestrzeni lat 1918-1935. Są to zarówno fragmenty opowiadań, krótkie eseje, korespondencja ze znajomymi, teksty krytyczno-literackie obejmujące nie tylko komentarze do cudzej twórczości, ale też refleksję na temat własnej twórczości oraz rozdział zawierający spis pomysłów na opowiadania i powieści ? w części zrealizowane, a częściowo pozostające w sferze intencji. Dość obszerna przestrzeń czasowa, z której pochodzą wyżej wymienione teksty, dodatkowo umożliwia spojrzenie na ewolucję światopoglądu pisarza (choć w niektórych wypadkach, jak na przykład rasizmu, światopogląd ów nie doczekał się weryfikacji i zmiany spojrzenia).
Jako krytyk literacki Lovecraft jest nie tylko bezkompromisowy, ale odznacza się także dużą dozą konstruktywnej krytyki. W swoich uwagach zawiera sporo cennych rad i wskazówek skierowanych nie tylko do już piszących, ale również do twórców początkujących. Jeśli chodzi o własną twórczość, to bywa wobec niej równie wymagający, jak w przypadku cudzego pisarstwa. Jednocześnie z tą samą energią potrafi bronić się przed niepochlebnymi zarzutami ze strony innych krytyków. Ponadto jego krytyka literacka obfituje w erudycyjne aspekty, co z pewnością uprzyjemnia i wzbogaca czytanie.
Natomiast samo pisarstwo autora mitologii Cthulhu jest owocem pracy prawdziwego tytana twórczości. Pisanie pochłaniało większą część jego życia. Jednocześnie tworząc utwory beletrystyczne, znajdował także czas na obfitą korespondencję (niektóre listy mają objętościowo po kilkadziesiąt stron) oraz na czytanie literatury. W listach i esejach Lovecraft chętnie dzieli się swoim pisarskim doświadczeniem i nie kryje tajemnic swojego warsztatu. Wskazuje źródła inspiracji, którymi nierzadko bywają jego własne sny czy uczucia doznawane na widok określonej przestrzeni lub architektury. Stąd w korespondencji bardzo często dzieli się ze swoimi adresatami opisami krajobrazów czy architektonicznych zabytków. Opisy te zajmują czasem kilkanaście stron i są fragmentami nieco nużącymi.
Lovecraft w listach bywa także filozofem. Jego rozważania dotyczą religii oraz kwestii ustrojowych. Od początku deklaruje się jako zdecydowany ateista i wyznawca materializmu. Na poparcie swojego stanowiska przedstawia nie tylko własne wnioski i refleksje, ale odnosi się także do osiągnięć naukowych. Są to te fragmenty książki, w których Lovecraft ukazuje się jako błyskotliwy dyskutant, mający świadomość zmian dokonujących się w mentalności społeczeństw, śledzący nie tylko dokonania naukowe czasów, w których żyje, ale także mający szerokie rozeznanie w literaturze, filozofii i ogólnie w myśli własnej epoki.
Korespondencja o charakterze bardziej prywatnym ukazuje z kolei pisarza zmagającego się z biedą, skutkującą objawami niedożywienia i podupadania na zdrowiu. Nigdy jednak nie opuszcza go poczucie humoru, autoironia i dystans do siebie i rzeczywistości. Nawet wówczas, kiedy kolejni wydawcy odrzucają jego opowiadania.
Jaki więc jest Lovecraft ukazujący się czytelnikowi z dopiero co wydanych listów i esejów? Z jednej strony to człowiek charakteryzujący się ogromną wiedzą z zakresu wielu dziedzin, otwarty umysł gotowy do dialogu i weryfikowania własnych poglądów wraz z rozwojem nauki i zmian dokonujących się w otaczającym go świecie. Z drugiej strony natomiast bywa stereotypowy, ma skłonności do wartościowania ludzi w oparciu o ich klasowe pochodzenie czy nację. Wprawdzie w zebranych w tej książce wypowiedziach nie bywa tak bezpośredni i dosadny, jak w prowadzonym przez siebie czasopiśmie „Konserwatysta” (być może to efekt takiego, a nie innego doboru tekstów przez tłumacza), ale bywają one wystarczającym powodem, aby momentami mieć ochotę odłożyć nieskończoną książkę na półkę.
Ewelina Dyda
Gdzie kupić:
Kup książkę w księgarni wydawnictwa
Kup książkę w księgarni Selkar
Kup książkę w księgarni Lideria
Kategoria: recenzje
