Starodruki i publikacje esperanckie ze zbiorów Książnicy Podlaskiej zostaną udostępnione online

18 sierpnia 2023

Książnica Podlaska w Białymstoku podpisała porozumienie z Ministerstwem Cyfryzacji, na mocy którego cenne zbiory biblioteki udostępnione zostaną bezpłatnie w portalu Kronik@. Wśród skanów znajdą się starodruki oraz unikatowe publikacje w języku esperanto.

Jednym z pierwszych dzieł, które znalazły się już w portalu Kronik@, jest pierwodruk „Pieśni Nabożnych” Franciszka Karpińskiego z 1792 roku. Poeta – na zaproszenie Izabeli Branickiej – spędził lato 1785 roku w Białymstoku, nazywanym wówczas Wersalem Północy. To właśnie tam rozpoczął pracę na modlitewnikiem dla ludu, z którego pochodzą „Pieśń poranna” oraz „Pieśń o Narodzeniu Pańskim”, znane również jako „Kiedy ranne wstają zorze” i kolęda „Bóg się rodzi”.

Modlitewnik znajduje się w zbiorach Książnicy od 2019 roku i wchodzi w skład kolekcji 20 woluminów supraskich druków, wydanych w XVIII wieku w drukarni Ojców Bazylianów. Są to jedne z najcenniejszych starodruków, które stanowią świadectwo historii i kultury regionu. Wszystkie one mają trafić na portal Kronik@.

W sieci znalazły się już także pierwsze publikacje ze zbiorów esperanckich. „Książnica Podlaska posiada liczne wydawnictwa w języku esperanto, które znajdują się w jedynej w Polsce bibliotece esperanckiej: Filii nr 14 – Esperanto-Libraro. Jest to ponad 3,5 tysiąca egzemplarzy, które zostały przekazane do Książnicy m.in. przez uczestników 94 Światowego Kongresu Esperanto, który odbył się w 2009 roku w Białymstoku. Wtedy właśnie powstała idea utworzenia biblioteki z księgozbiorem poświęconym temu unikalnemu zjawisku, jakim jest język esperanto stworzony przez Ludwika Zamenhofa” – mówi Beata Zadykowicz.

W zbiorach Książnicy znajdują się dzieła m.in. takich polskich esperantystów, jak Jakub Szapira (1897-1941), Antoni Grabowski (1857-1921) czy Odo Bujwid (1857-1942). Jednym z najcenniejszych egzemplarzy jest „Marta” Elizy Orzeszkowej, zadedykowana przez tłumacza Ludwika Zamenhofa dla Elizy Orzeszkowej. Jak się dowiadujemy, publikacje te także będą sukcesywnie dodawane do zasobów portalu Kronik@.

Zeskanowano już i udostępniono najstarszy zabytek ze zbiorów Książnicy, czyli kartę z inkunabułowego druku godzinek – modlitw skierowanych do Najświętszej Marii Panny, wydanych w 1500 roku w Paryżu. Jest to całostronicowa ilustracja przedstawiająca Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny oraz fragment psalmu 84: „Converte nos, Deus salutaris noster, et averte iram tuam a nobis” (w tłumaczeniu Jakuba Wujka – „Nawróć nas, Boże, zbawicielu nasz: a oddal gniew swój od nas”).

Książnica może pochwalić się także: Biblią z drukarni Szarfenbergów z 1561 roku, „Rocznymi dziejami kościelnymi Piotra Skargi” z 1603 roku czy „Dworzaninem Polskim” z 1639 roku z drukarni Andrzeja Piotrkowczyka oraz „Dziejami w Koronie Polskiej” z 1754 roku autorstwa patrona biblioteki Łukasza Górnickiego. I te starodruki będziemy mogli w całości znaleźć w sieci.

Portal Kronik@ – Krajowe Repozytorium Obiektów Nauki i Kultury – został udostępniony w 2022 roku. Zgodnie z informacją Ministerstwa Cyfryzacji każdy może oglądać zgromadzone tam zasoby nauki i kultury polskiej. Obecnie dostępnych jest ponad 16 milionów obiektów podzielonych na 72 kategorie, w tym.: książki, czasopisma, fotografie, grafiki i rysunki oraz zbiory muzealne. Pochodzą one z 26 instytucji, m.in.: Biblioteki Narodowej, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Telewizji Polskiej, Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego oraz archiwów państwowych.