Poznaliśmy laureatów National Book Awards 2019!

22 listopada 2019

Znamy już laureatów tegorocznych National Book Awards. Prestiżowe amerykańskie nagrody literackie wręczono po raz 70. w środę wieczorem w trakcie uroczystej ceremonii, która odbyła się na Manhattanie.

W dziedzinie „literatury pięknej” postanowiono uhonorować Susan Choi za jej piątą powieść, „Trust Exercise” (z ang. „Ćwiczenie zaufania”). Książka opowiada o nastolatkach uczęszczających do elitarnej szkoły teatralnej na południu Stanów Zjednoczonych w latach 80. Kiedy dwójka pierwszoklasistów, David i Sarah, zakochują się w sobie, ich namiętność nie pozostaje niezauważona. Szczególnie zwracają na siebie uwagę charyzmatycznego nauczyciela aktorstwa, pana Kingsleya, który wprowadza serię emocjonalnie odsłaniających improwizacji nazywanych „ćwiczeniami zaufania”, żeby wprawić uczniów w dezorientację i podzielić, wykorzystując ich emocje jako surowiec do swojej sztuki. Uruchomi tym samym szokującą spiralę wydarzeń, która wywróci wszystko do góry nogami. To, co według czytelników przytrafiło się Davidowi, Sarah i ich przyjaciołom, nie jest do końca prawdą, choć nie jest też fałszem. Dopiero w zakończeniu historii ostatni kawałek układanki znajdzie się na swoim miejscu, ujawniając prawdę.

„Trust Exercise” to historia o władzy i jej nadużywaniu, o wyrażaniu zgody i jej wieloznaczności. Jury w laudacji zwróciło uwagę na to, że w swej powieści autorka śmiało stosuje postmodernistyczne eksperymenty z formą i opisuje historię, która jest „aktualna, fascynująca, a koniec końców niepokojąca. Zgłębianie tematu z perspektywy różnych postaci ukazuje, jak tworzy się mity na swój temat i jakie szkody może drugim wyrządzić snucie opowieści”.

Najlepszą książką w kategorii „literatura faktu” uznano „The Yellow House” (z ang. „Żółty dom”) Sarah M. Broom. Jest to poruszająca historia rodziny autorki rozpisana na sto lat, a także wciągająca opowieść o relacji pisarki z domem w Nowym Orleanie oraz opowieść o sile kobiet z Południa USA i rasie. Publikacja ukaże się w Polsce w przyszłym roku nakładem Wydawnictwa Agora.

W laudacji jury czytamy: „Gdyby 'Żółty dom’ Sarah M. Broom był po prostu oskarżeniem usankcjonowanego przez państwo terroru na wybrzeżu Zatoki Perskiej, byłoby to oszałamiającym osiągnięciem literackim. Broom pokazuje nam jednak, że taka relacja bez zapierających dech w piersiach losów rodziny i środowiska jest w najlepszym razie krucha. 'Żółty Dom’ wykorzystuje reportaż, historię mówioną i mądrą analizę polityczną, aby wniknąć w pokoleniowe pęknięcia, jednocześnie ujawniając burzliwe dziedzictwo jednej rodziny z przedmieść wschodniego Nowego Orleanu”.

W kategorii „poezja” nagrodzono Arthura Sze za „piękne, kojące, pomysłowe i niezwykle emocjonalne wiersze” zebrane w tomie „Sight Lines”. Od współczesnego fenomenu kaligrafowania za pomocą wody w miejscach publicznych w Chinach po Thomasa Jeffersona rozkładającego kości dinozaurów na podłodze Białego Domu, książka zabiera nas w podróż w czasie i przestrzeni, wzbudzając pośród całego uchwyconego piękna głęboką świadomość zagrożeń ustrojowych, środowiskowych i społecznych.

Najlepszą książką młodzieżową wybrano „1919 The Year That Changed America” Martina W. Sandlera. Autor koncentruje się na szczególnym momencie w historii Ameryki i dalekosiężnych następstwach ówczesnych zawirowań. Wydarzenia, które miały miejsce w Stanach w 1919 roku, wpłynęły bowiem na relacje rasowe, prawa kobiet i zmiany klimatu. Martin W. Sandler wyjaśnia w sposób przystępny i sugestywny dla młodych odbiorców, że postęp nie zawsze odbywa się po linii prostej, dzięki czemu mogą oni lepiej zrozumieć historię.

Od 2018 roku, po przeszło trzech dekadach przerwy, jury na nowo zaczęło wręczać też nagrodę w kategorii „przekład”. W tym roku na długiej liście nominowanych znalazła się Olga Tokarczuk ze swoją powieścią „Prowadź swój pług przez kości umarłych” (w tłum. Antonii Lloyd-Jones). Polska noblistka nie dostała się jednak do finału, a statuetkę otrzymał węgierski pisarz László Krasznahorkai i tłumaczka Ottilie Mulzet za książkę „Baron Wenckheim?s Homecoming”. To rozgrywająca się współcześnie opowieść o przypominającym księcia Myszkina baronie Bélim Wenckheimie, który pod koniec życia powraca do rodzinnego miasteczka na Węgrzech w poszukiwaniu utraconej miłości. „Z tego László Krasznahorkai wykuwa fikcyjny wszechświat pełen szubrawców i wizjonerów, jednocześnie epicki i intymny, apokaliptyczny i do głębi komiczny” ? skomentowało jury.

Ceremonia była też okazją do wręczenia dwóch nagród specjalnych. Literarian Award za wybitne zasługi dla amerykańskiej społeczności literackiej otrzymał Oren J. Teicher, prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Księgarzy, doceniony za wieloletnie wspieranie niezależnych księgarni. Z kolei Medal za wybitny wkład w literaturę amerykańską trafił do Edmunda White’a (na zdj. poniżej) ? powieściopisarza, dramaturga, biografa, nowelisty i krytyka literackiego. I właśnie ta wszechstronność była jednym z czynników, który wpłynął na decyzję National Book Foundation o uhonorowaniu pisarza. Odbierając nagrodę z rąk reżysera Johna Watersa, laureat powiedział: „Kiedy zacząłem publikować powieści w latach 60., podejmowana przeze mnie tematyka gejowska uznawana była za coś odrażającego. Zwłaszcza że ??nie pisałem o męskich dziwkach, przestępcach ani drag queen, a raczej o facecie z klasy średniej, który dzielił z tobą biuro. Ale ktoś swojski jest dużo groźniejszy niż egzotyczna osoba. Wiele lat później różni redaktorzy powiedzieli mi, że poruszyły ich przesłane przeze mnie teksty, ale nie odważyli się ich zaakceptować, żeby koledzy nie pomyśleli, że sami są gejami. Przejście od najbardziej niechcianego do wysoce chwalonego pisarza w ciągu zaledwie pół wieku jest oszałamiające i doprawdy zadziwiające”.