Dziś Światowy Dzień Poezji. Akcja „Podaruj wiersz” oraz poezja na gdańskich przystankach i szczecińskich drzewach

21 marca obchodzimy Światowy Dzień Poezji. Ustanowione przez UNESCO święto ma dawać nowy impuls do docenienia poezji. Staje się to możliwe dzięki licznym akcjom i wydarzeniom organizowanym na całym świecie, w tym również w Polsce.

Światowy Dzień Poezji to dobry moment, aby zastanowić się, jakie miejsce poezja zajmuje we współczesnej kulturze oraz w jaki sposób podsuwa nam różne języki wrażliwości, przy pomocy których definiujemy nie tylko otaczający nas świat, ale również samych siebie.

„Zacznijmy od tego, że Światowy Dzień Poezji został ustanowiony kilka dekad temu, a jednym z celów, które przyświecały jego pomysłodawcom, było przekonanie, że poezja stanowi jedną z najcenniejszych form kulturalnej oraz językowej ekspresji, jakie stworzyła ludzkość. A jednocześnie pomimo tych niepowtarzalnych cech (a może właśnie ze względu na nie?) wymaga szczególnej ochrony, wynikającej z faktu, że coraz gorzej radzi sobie we współczesnym świecie” – mówi dr hab. Aleksander Wójtowicz, profesor w Katedrze Współczesnej Literatury i Kultury Polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Założenie, że poezja wymaga ochrony, nie jest nowe. „Mniej więcej 100 lat temu rozpoczęła się dyskusja na temat dalszych losów poezji, zaś punktem wyjścia stało się pytanie, na ile jest ona zagrożona przez intensywny rozwój innych sztuk oraz środków przekazu, które działają szybciej, bardziej dosadnie i wyraziście. Na dnie tych sporów tliła się obawa, że dynamika przemian technologicznych i kulturowych zepchnie poezję do defensywy bądź sprawi, że stanie się ona reliktem przeszłości” – wyjaśnia dr hab. Aleksander Wójtowicz.

Jak dodaje, ostatnie dekady pokazały jednak, że obawy te były płonne. „Poezja zajmuje ważne miejsce we współczesnych praktykach kulturowych, a jednocześnie stopniowo odrywa się od tego, co do tej pory było kojarzone z pojmowaną w tradycyjny sposób liryką oraz wiązką stereotypowych wyobrażeń, jakie wytworzyły się wokół niej. Mówiąc najkrócej, poezja, tak jak wszystko w naszym otaczającym świecie, ewoluuje i warto tutaj wskazać kilka najistotniejszych cech, które się z tą ewolucją wiążą” – kontynuuje Wójtowicz.

W ocenie historyka literatury w ciągu kilku ostatnich dekad poezja rozwijała się w realiach odmiennych od tych, jakie warunkowały jej istnienie wcześniej. „Ostatnie 30 lat to bezprecedensowy okres spokoju w naszych dziejach, co przełożyło się również na specyfikę życia literackiego. Nie musiało się ono już tak intensywnie koncentrować wokół spraw powiązanych z zabezpieczaniem tożsamości kulturowej oraz związanych z nią wartości. Dziś pozbawiona tego rodzaju zobowiązań poezja rozwija się w inny sposób, poszukuje nowych form ekspresji i języków wrażliwości, zwłaszcza takich, które odpowiadałyby doświadczeniom współczesnych odbiorców” – wyjaśnia.

Dr hab. Aleksander Wójtowicz wskazuje, że sprzymierzeńcem poezji stały się technologie cyfrowe. „Otworzyły one pole do jej szerokiej popularyzacji zarówno jeżeli chodzi o dorobek wcześniejszych pokoleń, jak i bieżącą twórczość poetycką” – zauważa. Kolejnym następstwem zmian technologicznych jest przeniesienie sporej części życia literackiego do sieci. „Jednym z najbardziej widocznych efektów tego procesu jest rosnąca ilość stron, forów tematycznych oraz grup, które zrzeszają amatorów oraz twórców poezji” – dodaje Wójtowicz.

Profesor z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie wskazuje, że ważną część życia literackiego stanowią spotkania autorskie oraz festiwale literackie, które organizuje się z coraz większym rozmachem. Nie można też zapomnieć o nagrodach poetyckich, które dają publiczności rozeznanie w tym, jakie zjawiska we współczesnej poezji są godne uwagi. Dużym zmianom uległ także sam rynek książki poetyckiej, a wielu wydawców wkłada bardzo dużo wysiłku w przygotowanie i opracowanie typograficzne swoich publikacji.

„Jednym z najważniejszych współczesnych zjawisk jest poezja słowa mówionego (z ang. 'spoken word poetry’), która rozwija się intensywnie na całym świecie. Jej kluczową cechą jest odejście od słowa pisanego, które przez setki lat było podstawowym nośnikiem poezji i nadal jest zresztą z nią kojarzone w pierwszej kolejności. Tymczasem rozwój poezji w ostatnich dekadach zdaje się sugerować, że coraz lepiej zaczyna się ona czuć na szeroko pojętej scenie. Dotyczy to różnych form wykonywanych publicznie, takich jak poezja performatywna, alternatywne i eksperymentalne formy związane z muzyką (jazz poetry, hip-hop), które uzupełniają to, co konwencjonalnie zwykliśmy nazywać poezją śpiewaną. Jednym z najważniejszych zjawisk w tym zakresie jest slam poetycki, który od pewnego czasu intensywnie rozwija się w Polsce” – wylicza Wójtowicz.

Wiersze na ulicach Gdańska

Z okazji Światowego Dnia Poezji w Gdańsku wiersze pojawiły się w przestrzeni miejskiej. Na niemal 100 przystankach autobusowych można spotkać plakaty z poetyckimi utworami. „Cztery krótkie wiersze, umieszczone na kolorowych plakatach, dodają charakteru codziennym miejskim krajobrazom, inspirując przechodniów do refleksji i zachęcając ich do odkrywania piękna słowa w miejscach publicznego pędu. Zaledwie kilka zdań wiersza (lub nawet jedno) potrafi skłonić do refleksji, zmienić nasze spojrzenie na świat, prowokując do głębszych emocji i doświadczeń” – przekazała Marta Formella z Urzędu Miejskiego w Gdańsku.

Wiersze, które można przeczytać na przystankach w Gdańsku, to: „Być lepszą” Julii Szychowiak, „jedziemy tramwajem/ właśnie przed chwilą” Anny Danuty Pitry, „Nic” Izabeli Morskiej oraz „ale po wojnie” Daniela Odiji. Za wizualną formę kampanii odpowiada Martyna Wędzicką-Obuchowicz.

Wiersze na drzewach w szczecińskim parku

Tego dnia w szczecińskim parku im. Stefana Żeromskiego w rejonie skrzyżowania ulic Jana Matejki i Zygmunta Starego przyroda zakwitła poezją, a wszystko to w ramach akcji „Wierszodawcy”.

Jak informuje organizator, Dom Kultury „Klub Skolwin”, na drzewach i krzakach znalazły się utwory zaproponowane przez osoby związane głównie ze szczecińską kulturą i sztuką. Wydrukowane wiersze przywiązano za pomocą kolorowych wstążek, na wysokości wzroku, tak by można było zatrzymać się przy nich na chwilę, przeczytać, zadziwić się.

Ogólnopolska akcja „Podaruj wiersz”

W Światowy Dzień Poezji rozpoczęła się również IV edycja ogólnopolskiej akcji społecznej „Podaruj wiersz”, której inicjatorem jest Fundacja im. Zbigniewa Herberta. Udział w tej inicjatywie polega na odręcznym przepisaniu wybranego wiersza na przygotowanej przez organizatorów karcie papeterii i podarowaniu go konkretnej osobie.

„Przepisanie i podarowanie wiersza może być gestem przyjaźni lub wdzięczności, może dać duchowe wsparcie, nieść pociechę, podtrzymywać nadzieję. Jest to też intymny akt podarowania innym swojego czasu, swojej wrażliwości i obecności, której formą jest odręczne przepisanie wiersza, ofiarowanie go. Niech to będzie prosty, ludzki gest – jak wyciągnięcie do kogoś ręki, jak podanie dłoni” – mówi prof. Paweł Próchniak, członek Rady Fundacji im. Zbigniewa Herberta.

Inspiracją dla akcji były listy-wiersze Zbigniewa Herberta, które poeta pisał do przyjaciół oraz ważnych dla niego osób i artystów, obdarowując ich autografami swych wierszy. „Wierzę, że gest ofiarowania wiersza jest gestem na wskroś ludzkim, że może być formą życzliwej współobecności zbudowanej na uniwersalnym języku poezji. W wyjątkowym roku, w którym obchodzimy 100. rocznicę urodzin Zbigniewa Herberta, zachęcamy, aby uczestnicy akcji wybrali i podarowali jego wiersz” – dodaje Maria Dzieduszycka, prezes Fundacji im. Zbigniewa Herberta.

Organizatorzy akcji przygotowali specjalną kartę papeterii, na której można odręcznie przepisać wybrany przez siebie utwór, by następnie taką kartę z przepisanym wierszem podarować wybranej osobie. Karty można bezpłatnie otrzymać w bibliotekach publicznych na terenie całego kraju, a także w szkołach i innych placówkach, które przyłączą się do akcji „Podaruj wiersz”. Kartę, jak i materiały informacyjne, można również pobrać ze strony www.podarujwiersz.pl. Tegoroczna edycja akcji trwa do 15 grudnia 2024.

[am]

Tweet

Tematy: Daniel Odija, Fundacja im. Zbigniewa Herberta, Gdańsk, Julia Szychowiak, Paweł Próchniak, poezja i dramat, Światowy Dzień Poezji, Szczecin, UNESCO, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Kategoria: wydarzenia