Zmarł Marian Pilot, laureat Nagrody Literackiej Nike za „Pióropusz”
W wieku 87 lat zmarł Marian Pilot, pisarz, scenarzysta filmowy i dziennikarz. W 2011 roku otrzymał Nagrodę Literacką Nike za poemat prozą „Pióropusz”.
Jak poinformowała „Gazeta Wyborcza”, Marian Pilot zmarł 2 lutego w jednym z warszawskich szpitali. Wiadomość o śmierci pisarza potwierdzili członkowie jego najbliższej rodziny oraz przyjaciele.
Marian Pilot był jednym z najwybitniejszych obok m.in. Wiesława Myśliwskiego i Edwarda Redlińskiego twórców z tzw. nurtu chłopskiego. Aczkolwiek jego twórczość charakteryzowała się również silną, gombrowiczowską skłonnością do groteskowej deformacji i sugestywnych wyśnionych wizji.
Pisarz urodził się 6 grudnia 1936 w Siedlikowie w południowej Wielkopolsce, w najbardziej chłopskiej z ostrzeszowskich wsi – jak przyznawał – gdzie przed wojną sołtysem był jego dziadek. Do końca życia zajmował się upamiętnianiem miejscowej gwary.
„Zauważył nieżyjący dziś już bystry znawca literatury, Artur Sandauer, że chłopu odebrać było można wszystkie prawa i wolności (i polskiemu chłopu wszystkie możliwe prawa i wolności – dawno odebrano) prócz prawa do mowy, słowa, języka: w tej dziedzinie paradoksalnie uciśniony chłop pańszczyźniany cieszył się większą niż wszyscy inni, najmożniejsi i najpotężniejsi nawet ludzie swobodą” – wyjaśniał Marian Pilot w swoim „Słowniku dawnej gwary Siedlikowej”.
„Mając nieograniczone prawo do posługiwania się własnym, osobnym, ba, osobistym, przez siebie samego utworzonym słowem czy przysłowiem, do niczym nieskrępowanej językowej fantazji, miał też chłop tym samym niezaprzeczalne prawo do odejścia od własnej swojej mowy. I w takiej czy innej mierze z niego korzystał, przejmując obce, nieraz egzotycznie brzmiące słowa, przechodząc na obcy, bardziej użyteczny w komunikowaniu się na przykład z urzędami państwowymi czy instytucjami kościelnymi język czy też z różnych powodów dostosowując swój język rodzimy do norm ogólnych, uznawanych za powszechnie obowiązujące” – dodawał.
Zainteresowanie gwarą znajdowało odbicie w jego twórczości prozatorskiej. Do najbardziej znanych powieści Pilota należy poemat prozą „Pióropusz”. Historia dotyczy powojennego dzieciństwa zadziornego bohatera pochodzącego z rodziny wiejskich „biedniaków” i złodziei. Niepiśmienny ojciec za eksces z nauczycielem oraz kradzież i zniszczenie tablicy szkolnej zostaje – jako wróg ludu – zamknięty do stalinowskiego więzienia. Chłopiec i jego matka dochodzą sprawiedliwości. Paradoksalnie, konieczność pisania podań w tej sprawie rodzi w bohaterze kult słowa pisanego. Symboliczny dar od ojca – kradzione pióro ze złotą stalówką – przesądza o jego dalszych losach.
Książka została uhonorowana w 2011 roku Nagrodą Literacką Nike. „Zbiegają się w 'Pióropuszu’ rozmaite tradycje gatunkowe: konwencja powieści rozwojowej i emancypacyjnej, elementy powieści o dzieciństwie i szczątki sagi rodzinnej, zręby autobiografizmu i fikcjonalności – zbiegają się, by natychmiast umknąć w stronę żywiołowego i wypracowanego, szalonego i obolałego, zgrzebnego i imponującego – fajerwerku słów” – uzasadniała w laudacji przewodnicząca kapituły, prof. Grażyna Borkowska.
W swym długim życiu zawodowym Marian Pilot pracował też m.in. w dziale kulturalnym Polskiej Agencji Prasowej, w redakcji „Wiadomości Filmowych” i „Na przełaj”, pełnił funkcję kierownika działu prozy „Tygodnika Kulturalnego”, pracował w redakcji filmów fabularnych Telewizji Polskiej, a na początku XXI wieku był członkiem rady nadzorczej TVP.
[md]
fot. Piotr Drabik/Flickr
Kategoria: newsy
