W pudle po bananach znalazł oryginalny maszynopis „Opowieści o kronopiach i famach” Julio Cortázara. Siedem opowiadań nigdy nie ukazało się drukiem

16 października 2023

Syn urugwajskiego kolekcjonera dokonał w rzeczach po zmarłym ojcu wielkiego odkrycia. W jednym z pudeł po bananach znajdował się oryginalny maszynopis „Opowieści o kronopiach i famach” Julio Cortázara. Zawierał on nie tylko opowiadania znane z książki, ale również 7 niepublikowanych dotąd tekstów.

Zmarły w 2019 roku kolekcjoner z Montevideo (Urugwaj) nazywany był „cesarzem książek z Río de La Plata”. Po jego śmierci syn zaczął inwentaryzować zbiory zgromadzone w około 300 pudłach w całym domu. „Mój ojciec zawsze mówił, że ma dużo materiałów z okresu boomu literatury iberoamerykańskiej” – wspomina mężczyzna, który chce pozostać anonimowy. Przeglądając papiery, liczył, że trafi na jakieś niepublikowane dzieła Jorge Luisa Borgesa. Dokonał jednak innego, równie sensacyjnego odkrycia.

W jednym rogu domu stał stos pudeł po bananach, takich, jakich używano do importowania owoców z Ekwadoru czy Brazylii. Można też jednak przechowywać w nich książki, wycinki prasowe, rękopisy, korespondencję, fotografie lub inne dokumenty. Przekopując się przez tanie powieści i inne przedmioty, na dnie jednego z kartonów mężczyzna natknął się na żółtawą kartkę papieru, na której zapisano kilka wyrazów. Jak wspomina, kiedy zauważył słowo „kronopie”, to oczy mu się rozszerzyły, a włosy stanęły dęba. Drżącymi rękoma sięgnął po papiery i przeczytał na pierwszej stronie: „Julio Cortázar. Opowieści o kronopiach i famach. Paryż, 1952”.

Stos pudeł, w których znajdował się maszynopis.

Maszynopis składał się z 60 stron, na których znalazło się 46 opowiadań napisanych przez Cortázara, z czego 35 ukazało się w prawie niezmienionej wersji w książkowym wydaniu „Opowieści o kronopiach i famach”, kolejne 4 zostały opublikowane w późniejszym czasie, a 7 nigdy nie ukazało się w druku.

Wprawdzie odkrycie miało miejsce na początku 2020 roku, na krótko przed wybuchem pandemii koronawirusa, ale informacja o tym nie trafiła wówczas do mediów. Przezorny syn kolekcjonera postanowił najpierw zwrócić się do specjalistów w celu uwierzytelnienia maszynopisu. O pomoc poprosił pisarza i tłumacza dr. Aldo Mazzuchelliego, który jest współautorem książki poświęconej Cortázarowi, oraz antykwariusza i badacza twórczości Cortázara Lucio Aquilantiego. Obaj panowie przeprowadzili badania, analizując maszynopis z różnych perspektyw.

Data na stronie tytułowej wskazuje, że tekst powstał niedługo po tym, jak pisarz przeniósł się z Argentyny do Paryża w 1951 roku. Udało się ustalić, że do napisania maszynopisu użył tej samej maszyny marki Royal, której używał do czasu, aż jego żona Aurora Bernárdez kupiła mu w 1966 roku Olivetti. Porównano nawet odręczne poprawki z tymi, które znajdują się w archiwach Cortázara zgromadzonych w Argentyńskiej Bibliotece Narodowej.

Przykładowa strona maszynopisu.

Trudno dokładnie powiedzieć, w jaki sposób maszynopis trafił do pudła po bananach u kolekcjonera ze stolicy Urugwaju. Z korespondencji Cortázara z 1952 roku wynika, że wysłał oryginał maszynopisu „Opowieści o kronopiach i famach” do redaktora Luisa Maríi Baudizzone w Buenos Aires. Natomiast syn kolekcjonera przyznał, że jego zmarły ojciec posiadał wiele kontaktów we Francji, Brazylii, Chile i Argentynie. Jest więc bardzo prawdopodobne, że nabył w Buenos Aires jakąś większą kolekcję, pośród której znajdował się ten literacki skarb.

Maszynopis wystawiono 12 października na licytację w domu aukcyjnym Zorrilla Subastas w Montevideo. Anonimowy nabywca zapłacił za oryginał „Opowieści o kronopiach i famach” 42 120 dolarów (bez kosztów prowizji cena wyniosła 36 tysięcy dolarów). Oczywiście sprzedaż maszynopisów nie obejmuje praw autorskich do dzieła, które posiadają spadkobiercy Cortázara i tylko oni mogą zdecydować o publikacji nieznanych dotąd opowiadań.

Tymczasem syn urugwajskiego kolekcjonera informuje, że ma do przejrzenia i skatalogowania jeszcze około 80 pudełek. Niewykluczone więc, że trafi na kolejne niespodzianki.