Zielone dziecko

Autor: Herbert Read
Tłumaczenie: Stefan Baranowski
Wydawnictwo: Vis-?-vis/Etiuda
Rok wydania: marzec 2013
Tytuł oryginału: The Green Child
Rok wydania oryginału: 1935
Oprawa: miękka
Format: 125 x 195 mm
Liczba stron: 176
ISBN 978-83-7858-025-6

Opis:

Książka ?Zielone dziecko? Herberta Reada to jedna z najsłynniejszych dystopii w literaturze, równie ważna jak ?1984? Geogea Orwella, ?Nowy wspaniały świat? Huxleya czy ?Mechaniczna pomarańcza? Anthony’ego Burgessa. Ta pozornie baśniowa opowieść dołącza do grona tych antyutopii, a kto wie czy tak naprawdę nie jest pierwszą z tego typu książek. O jakości tego dzieła świadczy choćby to, że zachwycali się nim T.S. Elliot czy Graham Greene, który zresztą napisał do ?Zielonego dziecka? nowy wstęp.

Pierwsza i ostatnia część tej historii stanowi relację w trzeciej osobie, natomiast część środkowa jest napisana w pierwszej osobie. Opowieść zaczyna się w roku 1861 od sfingowanej śmierci prezydenta Olivero, dyktatora południowoamerykańskiej republiki Roncador, który zainscenizował własne zabójstwo. Olivero powraca do rodzinnej Anglii, do wioski, w której się urodził i wychował. Wieczorem w dniu przyjazdu zauważa, że płynący przez wioskę strumień wydaje się płynąć w przeciwnym kierunku i postanawia udać się w górę jego biegu, aby odkryć przyczynę. Strumień doprowadza Olivero do młyna, gdzie przez oświetlone okno widzi kobietę przywiązaną do krzesła, którą młynarz zmusza do wypicia krwi świeżo zarżniętej owcy. Olivero instynktownie rzuca się do środka przez otwarte okno; jest to ?skok w krainę fantazji?. Początkowo młynarz nie stawia oporu i pozwala mu uwolnić kobietę, którą na podstawie koloru skóry Olivero rozpoznaje jako Sally, jedno z dwojga Zielonych Dzieci, które w tajemniczy sposób przybyły do wioski w dniu jego wyjazdu przed 30 laty; Olivero rozpoznaje także w osobie młynarza Kneeshawa, dawnego ucznia wiejskiej szkoły, w której kiedyś uczył. Podczas szamotaniny między nim dwoma, Kneeshaw przypadkowo tonie w stawie młyńskim. Następnego ranka Olivero i Sally kontynuują poszukiwania, w celu odkrycia tajemnicy strumienia, który bierze początek ze stawu na wrzosowiskach powyżej wioski. Brodząc w jego wodach, Sally zaczyna się pogrążać w srebrzystym piasku pokrywającym dno. Olivero rzuca się do niej i trzymając się za ręce, oboje pogrążają się w głębi stawu. Druga część książki opisuje wydarzenia, jakie miały miejsce między wyjazdem Olivero z wioski jako młodego nauczyciela a jego powrotem jako byłego prezydenta. Początkowo udaje się do Londynu w nadziei znalezienia zatrudnienia w charakterze pisarza, ale po trzech latach pracy w charakterze księgowego w zakładzie krawieckim udaje się w podróż statkiem, którym dostaje się do Kadyksu. Nie znając języka i będąc w posiadaniu książki Woltera, zostaje aresztowany jako domniemany rewolucjonista. Uwięziony przez dwa lata, uczy się hiszpańskiego od współwięźniów i postanawia udać się do jednej z wyzwolonych amerykańskich kolonii, o których się dowiedział, gdzie istnieje możliwość ustanowienia nowego świata, ?wolnego od ucisku i niesprawiedliwości starego świata?. Uwolniony na mocy amnestii po śmierci króla Hiszpanii Ferdynanda, Olivero udaje się do Buenos Aires. Zostaje tam wzięty za agenta rewolucjonistów i spotyka się z generałem Santosem z amii Roncadoru. Wspólnie knują spisek zmierzający do zajęcia stolicy kraju i zabicia panującego dyktatora. Spisek się udaje i ?Don Olivero? zostaje przywódcą Zgromadzenia, które mianuje go nowym dyktatorem; stanowisko to będzie piastował przez kolejnych 25 lat. W końcu zdaje sobie sprawę, że jego styl sprawowania rządów prowadzi kraj do stagnacji i ?moralnej degrengolady?; zaczyna odczuwać tęsknotę za angielską wioską, gdzie się wychował i postanawia uciec. Pragnąc uniknąć jakichkolwiek podejrzeń, że opuszcza Roncador, Olivero finguje własne zabójstwo. Ostatnia część książki ciągnie dalej opowieść od momentu gdy Olivero i Sally znikają pod wodą. Wokół nich tworzy się wielki pęcherz, przenosząc ich do środka stawu i prowadząc do wielkiej groty, z której posuwają się dalej pieszo przez szereg sąsiadujących ze sobą jaskiń. Sally mówi Olivero, że jest to kraj, który ona i jej brat opuścili 30 lat temu. Wkrótce napotykają jej pobratymców, którym Sally albo Silo?n jak brzmi jej właściwe imię wyjaśnia, że przed wieloma laty oddaliła się i zgubiła, ale teraz wróciła z kimś, kto ?także się zgubił, a teraz pragnie zamieszkać wśród nas?. Olivero i Silo?n zostają przyjęci do społeczności, w której życie obraca się wokół postępu od poziomów niższych do coraz wyższych: poziom pierwszy uczy przyjemności znamionujących młodość, na poziomie drugim człowiek poznaje przyjemności wynikające z pracy fizycznej, na poziomie trzecim poznaje przyjemności związane z wyrażaniem zdania i prowadzeniem sporu i w końcu, na ostatnim poziomie, osiąga ?najwyższą przyjemność? samotnej kontemplacji. Wkrótce Olivero jest znudzony pierwszym poziomem i porzuciwszy Silo?n, przechodzi na drugi poziom, gdzie uczy się ciąć i polerować kryształy, najświętsze obiekty podziemnego świata. W końcu otrzymuje pozwolenie przejścia na najwyższy poziom, ?ostatni etap życia?. Poznaje tam ?podstawowe zasady wszechświata?, zgodnie z którymi istnieją tylko Porządek i Chaos. ?Porządek ? to wypełniająca przestrzeń Masa wokół nich, ? Chaos to pusta przestrzeń?. Źródłem Chaosu są zmysły, które ?wskutek ograniczeń związanych z ciałem ? tworzą złudzenie osobowości?. Olivero wybiera grotę, w której ma spędzić resztę życia w samotności, kontemplując ?naturalne i absolutne piękno? kryształów, które otrzymuje od człowieka zajmującego się ich cięciem. Przynoszą mu regularnie jedzenie i wodę, a on sam zaczyna przygotowywać swoje ciało do ?doskonałości śmierci?, którą kiedy już nadejdzie, powita ?ze szczególną radością?. Wynosząc ciało Olivero z groty, słudzy spotykają drugą grupę niosącą ciało Silo?n, która zmarła w tym samym czasie co Olivero. Oboje zostają złożeni w kamieniejącej trumnie, aby ?stać się częścią tej samej harmonii kryształów?, jak każe zwyczaj, gdy umiera któryś z Zielonych Ludzi.

Materiały o książce:

„Zielone dziecko” ? klasyczna antyutopia Herberta Reada już w księgarniach – zapowiedź