W czwartek rozpoczynają się Gdańskie Spotkania Tłumaczy Literatury „Odnalezione w tłumaczeniu”
W czwartek, 24 kwietnia, w Gdańsku rozpocznie się tegoroczna edycja festiwalu „Odnalezione w tłumaczeniu”. Pisarze, tłumacze i twórcy kultury będą rozmawiać o pisarkach modernistycznych oraz tłumaczeniu ich dzieł.
W maju minie 100 lat od wydania „Pani Dalloway”, przełomowej powieści Virginii Woolf, dlatego Gdańskie Spotkania Tłumaczy Literatury skupią się w tym roku na spuściźnie modernistek. To im poświęcony będzie wykład mistrzowski i debaty z udziałem ekspertów.
W programie znajdziemy jednak również znane już publiczności formaty skupione na zagadnieniach wychodzących poza motyw przewodni tegorocznej edycji. Tradycyjnie odbędzie się rozmowa z pisarką i jej tłumaczkami, a także spotkanie z poetami sieci Versopolis.
Istotnym punktem festiwalu jest Nagroda za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego. W Gdańsku odbędą się wydarzenia z udziałem tłumaczy i tłumaczek nominowanych za przekład książki oraz z laureatem nagrody za całokształt. Podczas festiwalu zorganizowana zostanie również gala wręczenia nagrody.
Poniżej prezentujemy pełen program tegorocznej odsłony Gdańskich Spotkań Tłumaczy Literatury „Odnalezione w tłumaczeniu”:
24 kwietnia 2025
Godz. 16:00
WYKŁAD MISTRZOWSKI Sto lat pani Brown: Magda Heydel – Audytorium IKM (spotkanie tłumaczone na PJM)
Wybitna tłumaczka literatury języka angielskiego, przekładoznawczyni, nauczycielka akademicka – wykładem mistrzowskim Magda Heydel otworzy tegoroczną edycję festiwalu.
„W grudniu 1910 roku albo koło tej daty charakter ludzki uległ zmianie” – napisała sto lat temu Virginia Woolf. Rok 1925, kiedy ukazuje się zawierający tę diagnozę szkic „Pan Bennett i pani Brown” – a także „Pani Dalloway”, „Wielki Gatsby” Fitzgeralda, „Manhattan Transfer” Dos Passosa, „The Making of Americans” Gertrude Stein czy debiut książkowy Hemingwaya, „In Our Time”, i kiedy Nagrodę Nobla dostaje George Bernard Shaw – to złoty czas literatury modernistycznej.
Woolf tymczasem ilustruje swoją tezę, przedstawiając nam niejaką panią Brown. Nowa epoka w dziejach literatury, pisze Woolf, zacznie się pod warunkiem, że „nigdy, przenigdy nie porzucimy pani Brown”. Kim jest ta nieznana skądinąd postać? I na czym ma polegać zmiana?
Godz. 17:30
PISARKA I JEJ TŁUMACZKI: ZYTA RUDZKA oraz Alžběta Knappová, Milica Markić, Lisa Palmes, Charlotte Pothuizen. Prowadzenie: Elżbieta Kalinowska – Audytorium IKM (spotkanie tłumaczone na PJM)
Tłumaczki Alžběta Knappová (język czeski), Milica Markić (język serbski), Lisa Palmes (język niemiecki), Charlotte Pothuizen (język niderlandzki) – każda z nich posiada specyficzne tylko dla siebie, swojego języka i kultury doświadczenie obcowania z esencjonalną prozą Zyty Rudzkiej. Pracując nad elementami tej samej przecież twórczości, stawały przed innymi wyzwaniami, gdzie indziej budowały mosty – być może również co innego poruszało je w tekstach polskiej pisarki.
Format rozmowy włączającej głosy autorki i kilku jej tłumaczek to rzadka możliwość skonfrontowania odmiennych przekładowych doświadczeń. W szerokim planie pełniej wybrzmiewają literackie i tłumackie dylematy rodzące się na granicy języków. To również okazja do podglądania relacji, jakie budują się w trakcie (wspólnej?) pracy.
Godz. 20:00
PERFORMANS …a akacje wciąż kwitną: Aleksandra Bilińska – Audytorium IKM (wstęp za okazaniem bezpłatnej wejściówki – kliknij tutaj, by zarezerować miejsce)
Była poetką i prozaiczką, krytyczką literatury i sztuki, doktorką filozofii. Twórczość Debory Vogel (1900-1942) – szczególnie zaś zbiór szkiców, które sama nazywała „montażami” – zainspirowała wydarzenie artystyczne, jakie odbędzie się podczas festiwalu.
„…a akacje wciąż kwitną” to spektakl hybrydowy nawiązujący do tomu „Akacje kwitną” (1935). Pomysłodawczynią działania jest wybitna kompozytorka, improwizatorka i teoretyczka muzyki Aleksandra Bilińska. Artystka określa formę działania jako rodzaj metaopery łączącej wybrane elementy tradycyjnej opery, performansu i otwartego czytania, które powiąże ze sobą gest wywiedziony z teatru tańca. Performans zawierać będzie elementy improwizacji z udziałem publiczności.
25 kwietnia 2025
Godz. 9:30
ŚNIADANIE VERSOPOLIS: Maria Caetano Vilalobos (Portugalia), Elvira Bloma (Łotwa). Prowadzenie: Marta Pilarska – Pracownia (spotkanie tłumaczone na język polski)
Dwie poetki młodego pokolenia, dwa krańce Europy, jedna poetycka sieć: podczas „Odnalezionego w tłumaczeniu” po raz kolejny będziemy gościć poetki Versopolis. Tym razem w trakcie poetyckiego śniadania odbędzie się rozmowa z pochodzącą z Łotwy Elvirą Blomą i Marią Caetano Vilalobos z Portugalii. Połączyła je sieć Versopolis, która wspiera europejskich twórców i promuje ich dorobek poza granicami ojczystych krajów. Spotkanie poprowadzi wydawczyni, redaktorka i księgarka związana z wydawnictwem Marpress, Marta Pilarska.
Godz. 11:30
Otwarta LEKCJA LICEALNA Jak wytłumaczyć Polskę?: Milica Markić – Pracownia (Uwaga: lekcja zaprojektowana została z myślą o licealistach, ale udział w niej może wziąć każdy zainteresowany)
Podczas spotkania Milica Markić, wybitna tłumaczka polskiej literatury na język serbski (a szerzej – na odmiany języka, jaki dawniej znaliśmy pod nazwą serbskochorwacki) opowie o swojej drodze zawodowej.
„Tłumaczenie literatury to powołanie oraz praca twórcza, która poszerza horyzonty, a zmieniając nasz światopogląd – rozwija. Bez względu na to, w którym kraju i jak żyjemy, taki (najgłębszy) sposób obcowania z literaturą umożliwia 'zaliczanie kolejnych prywatnych studiów’. Ta praca to nieprzerwane kształcenie. Udowadnia, że nasz czas (najcenniejszy kapitał) nie jest na sprzedaż – wykorzystujemy go dla siebie, dlatego tłumacz, choć jest zawodem niskopłatnym, pozostaje bogaty. Opowiem także o samotności tłumacza i wspólnocie kolegów po fachu. Lekcję urozmaicą przykłady z moich ostatnich tłumaczeń: 'Lokomotywy’ Tuwima na czarnogórski i bośniacki – języki, które kiedyś istniały pod wspólną nazwą serbskochorwacki” – zapowiada tłumaczka.
Godz. 13:00
DEBATA Kobiety, które napisały modernizm: Gabriel Borowski, Ewa Kraskowska, Joanna Roszak. Prowadzenie: Justyna Czechowska – Audytorium IKM (spotkanie tłumaczone na PJM)
Pierwsza z tegorocznych debat nakreśli szeroki plan, w jakim odnajdujemy dziś modernistki. Woolf, Mansfield, Lagerlöf, Kobylańska, Achmatowa, Södergran, Vogel, Colette, Sagan, Yourcenar, Lispector, Bishop, Sztok, Nałkowska, Carter – literatura modernizmu została w dużej mierze napisana przez kobiety. W rozmowie o „Kobietach, które napisały modernizm” uczestnicy debaty odwołają się do roli kobiet w kształtowaniu nowoczesnej literatury, przypomną nazwiska mniej znanych koleżanek Virginii Woolf, polecą najlepsze ich dzieła, które wciąż warto czytać, oraz opowiedzą o poetyce pisarstwa modernistek i znaczeniu tłumaczek okresu modernizmu, dzięki którym kolejne książki pojawiały się w przekładach szybciej niż kiedykolwiek wcześniej.
Podczas debaty tłumaczka, literaturoznawczyni i animatorka życia literackiego Justyna Czechowska porozmawia z: tłumaczem i przekładoznawcą Gabrielem Borowskim, literaturoznawczynią, ekspertką w obszarze literatury XX wieku prof. dr hab. Ewą Kraskowską, a także poetką i profesorką w Instytucie Slawistyki PAN Joanną Roszak.
Godz. 14:30
SPARING TŁUMACZENIOWY: Marta Eloy Cichocka, Agata Kozak. Prowadzenie: Renata Lis – Audytorium IKM
W tegorocznym sparingu w przekładowe szranki staną tłumaczki literatury francuskojęzycznej, Marta Eloy Cichocka i Agata Kozak.
Na czym polega sparing? Przed spotkaniem osoby biorące w nim udział tłumaczą fragment przekazanego im tekstu. Następnie premierowo prezentują swoje przekłady. Pojedynek pokazuje przekładową kuchnię – wybory, przed jakimi stają tłumacze, mierząc się z tekstem oryginału, różnice w rozumieniu tekstu, ale też umiejętności posługiwania się zasobami języka polskiego oraz zmagania z nieprzetłumaczalnym.
Sparing to dynamiczna i pełna humoru forma spotkania, które pokazuje, jak diametralnie różne mogą być przekłady tego samego tekstu wyjściowego.
Godz. 16:00
ROZMOWA Z NOMINOWANYMI do Nagrody za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Prowadzenie: Dagny Kurdwanowska – Audytorium IKM (spotkanie tłumaczone na PJM)
W rozmowie udział wezmą tłumacze i tłumaczki nominowani do Nagrody za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego w kategorii przekład książki wydanej w ostatnich dwóch latach:
- Marcin Gaczkowski (jęz. ukraiński) nominowany za przekład książki „Miasto” Waleriana Pidmohylnego (wyd. KEW),
- Agnieszka Kowaluk (jęz. niemiecki) nominowana za przekład książki „Dane odosobowe” Elfriede Jelinek (wyd. W.A.B.),
- Mateusz Kwaterko (jęz. francuski) nominowany za przekład książki „Kaprysy i zygzaki” Théophile’a Gautiera (wyd. PIW),
- Filip Łobodziński (jęz. hiszpański) nominowany za przekład książki „W cieniu orła” Artura Péreza-Reverte (wyd. ArtRage),
- Katarzyna Okrasko i Agata Ostrowska (jęz. hiszpański) nominowane za przekład książki „Lektura uproszczona” Cristiny Morales (wyd. ArtRage)
- Katarzyna Skórska (jęz. włoski) nominowana za przekład książki „Ty, krwawe dzieciństwo” Michele Mariego (wyd. Czarne),
- Tomasz Swoboda (jęz. francuski) nominowany za przekład książki „Uwięziona” Marcela Prousta (wyd. Officyna).
Godz. 17:30
DEBATA Inne modernizmy? Modernistki poza kanonicznym centrum: Olga Czernikow, Ola Hnatiuk, Magdalena Koch, Karolina Szymaniak. Prowadzenie: Jakub Kornhauser – Audytorium IKM
W trakcie rozmowy uczestnicy debaty zastanowią się nad rolą kobiet – pisarek, tłumaczek, teoretyczek, artystek – we współtworzeniu ruchów awangardowych pierwszych dekad XX wieku. W jaki sposób udawało się im wytyczać własne ścieżki wewnątrz zmaskulinizowanych środowisk twórczych? A może realizowały indywidualne pomysły poza głównymi arteriami kulturalnej międzynarodówki, będąc niejako awangardą awangard?
W rozmowie przywołane zostaną również czasy późniejsze, w tym ostatnie dekady, w poszukiwaniu ewentualnych kontynuacji modernistycznych działań i odkryć, a także polemik i przeobrażeń, jakie można wyczytać z pisarstwa środkowoeuropejskich autorek – tych obecnych w polskich przekładach i tych na przekład czekających.
Debatę poprowadzi poeta, tłumacz i literaturoznawca Jakub Kornhauser, a udział w niej wezmą: tłumaczka z języka czeskiego, redaktorka, bohemistka Olga Czernikow, literaturoznawczyni, tłumaczka z języka ukraińskiego i redaktorka Ola Hnatiuk, badaczka literatur południowosłowiańskich, tłumaczka z narodowych wariantów dawnego języka serbsko-chorwackiego Magdalena Koch, literaturoznawczyni, tłumaczka, redaktorka i lektorka języka jidysz Karolina Szymaniak.
Godz. 20:00
GALA WRĘCZENIA Nagrody za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego – Teatr Wybrzeże (obowiązują bezpłatne zaproszenia)
Zapewniając krążenie między literaturami, przekład inicjuje nowe style, buduje sieć inspiracji, a przy tym poszerza nasze rozumienia świata i ludzi. Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego jest wyrazem uznania dla maestrii tłumaczy i tłumaczek literatury pięknej.
Podczas gali, która będzie formą spektaklu literacko-artystycznego, poznamy laureata lub laureatkę nagrody w kategorii „przekładu książki” oraz wręczone zostaną statuetki w obu kategoriach – za całokształt pracy przekładowej uhonorowany będzie Carlos Marrodan Casas.
Pula bezpłatnych zaproszeń dostępna jest dla zainteresowanych w Punkcie Informacji Kulturalnej IKM (Targ Rakowy 11) – odbiór możliwy jest tylko osobiście od poniedziałku do soboty w godz. 10:00-20:00 oraz w niedziele w godz. 10:00-16:00. Liczba zaproszeń jest ograniczona.
26 kwietnia 2025
Godz. 10:00
KAWA Z LAUREATEM Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego za całokształt twórczości translatorskiej Carlosem Marrodánem Casasem. Prowadzenie: Magda Heydel, Urszula Kropiwiec – Pracownia
Carlos Marrodán Casas to jeden ze współtwórców boomu literatury iberoamerykańskiej w Polsce w latach 70. Promotor literatury hiszpańskiej i nauczyciel akademicki, który wychował całą formację tłumaczy. Zadebiutował w 1973 roku przekładem „Szczeniaków” Maria Vargasa Llosy, tłumaczył m.in. książki Gabriela Garcii Marqueza, Roberta Bolaña, Octavia Paza, Javiera Mariasa. Wykorzystując rozmaite rejestry polszczyzny, Carlos Marrodán Casas potrafił zachować odrębność dykcji każdego z wymienionych pisarzy.
Godz. 11:30
DEBATA Rodzaj żeński w przekładzie: Jerzy Koch, Renata Lis, Sława Lisiecka, Ewa Zaleska. Prowadzenie: Dorota Kozicka – Audytorium IKM (spotkanie tłumaczone na PJM)
W rozmowie „Rodzaj żeński w przekładzie” uczestnicy debaty odwołają się do kobiecości jako kategorii przekładowej, poruszą też aktualny temat języków emancypacji i inkluzji.
Jak zapowiada prowadząca, „to spotkanie ze znakomitymi tłumaczkami i tłumaczami będzie okazją do rozmowy o doświadczeniach przekładowych związanych z płcią autora/autorki, narratora/narratorki, podmiotu/podmiotki tłumaczonych utworów literackich. A także o ważnych w przekładzie na język polski kwestiach: płci biologicznej i płci kulturowej, językach emancypacji i inkluzji”.
Debatę poprowadzi literaturoznawczyni i krytyczka literacka, Dorota Kozicka, a udział w niej wezmą: Jerzy Koch (tłumacz, poeta i nauczyciel akademicki), Renata Lis (pisarka i tłumaczka), Sława Lisiecka (tłumaczka literatury języka niemieckiego) i Ewa Zaleska (tłumaczka, iberystka).
Godz. 13:00
DEBATA Siła wolnego słowa – przekład: tłumaczka z Białorusi (anonimowo), Marcin Gaczkowski, Elżbieta Kalinowska. Prowadzenie: Małgorzata Szczurek – Audytorium (spotkanie tłumaczone na PJM)
„Siła wolnego słowa – przekład” będzie dyskusją poświęconą m.in. językowi politycznej poprawności. Zaproszeni goście porozmawiają o współczesnych szansach i wyzwaniach wolności słowa.
Gdańskie Spotkania Tłumaczy Literatury „Odnalezione w tłumaczeniu” odbywają się pod patronatem Booklips.pl.
[am]
fot. główna: UM Gdańsk
Kategoria: wydarzenia
