Można go oglądać tylko przez 120 godzin rocznie. Rękopis „Pana Tadeusza” wystawiony we Wrocławiu

9 listopada 2024

Do 11 listopada we wrocławskim Ossolineum trwa Weekend Niepodległości. Z tej okazji w Muzeum Pana Tadeusza można zobaczyć rękopis „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. To wyjątkowa okazja, ponieważ oryginał dzieła prezentowany jest bardzo rzadko.

Podczas piątkowej konferencji otwierającej Weekend Niepodległości zwrócono uwagę, że rękopis „Pana Tadeusza” pokazywany jest publicznie po raz pierwszy od wielu lat. Ostatnio można go było zobaczyć sześć lat temu, a we Wrocławiu wystawiono go jedynie dwa razy. Na co dzień w Muzeum Pana Tadeusza prezentowana jest kopia stworzona w 2010 roku.

„Chcielibyśmy pokazywać rękopis codziennie, ale zgodnie ze standardami konserwatorskimi, może być wystawiony tylko przez 120 godzin rocznie. W ten weekend macie jedyną w swoim rodzaju szansę poczuć magię obcowania z oryginałem!” – podkreśla Magdalena Musiał, wicedyrektor Ossolineum ds. Muzeum Pana Tadeusza.

Rozpoczynając Weekend Niepodległości, dyrektor Ossolineum dr Łukasz Kamiński ogłosił nową tradycję – przy okazji każdego święta narodowego muzeum będzie prezentować kolejne strony rękopisu „Pana Tadeusza”. Zaczęto w tym roku od pokazania początku Księgi V zatytułowanej „Kłótnia”.

W programie towarzyszącym prezentacji rękopisu zaplanowane zostały następujące wydarzenia: oprowadzanie, spotkanie kuratorskie wokół poematu Adama Mickiewicza, prelekcja na temat świata przedstawionego w „Panu Tadeuszu”, a 11 listopada dostępna będzie przez cały dzień diorama rekonstrukcyjna przedstawiająca dworską codzienność z przełomu XVIII i XIX wieku.

Mickiewicz pisał „Pana Tadeusza” głównie w Paryżu, gdzie znalazł się wiosną 1832 roku. Dzieło skończył prawdopodobnie nocą 13 lutego 1834 roku. W trakcie pisania zmieniał się tytuł poematu – od „Szlachcica”, przez „Żegotę”, następnie „Szlachcica Żegoty”, po „Pana Tadeusza”. Pełny tytuł w wersji ostatecznej pojawił się dopiero w czerwcu 1834 roku, kiedy to ukazały się drukiem dwa tomiki niewielkiego formatu, zawierające pierwodruk poematu – brzmiał on: „Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem, przez Adama Mickiewicza”.

Od 1871 roku manuskrypt znajdował się w posiadaniu profesora Stanisława Tarnowskiego, który odkupił go od spadkobierców Mickiewicza. Z kolei spadkobiercy Tarnowskiego sprzedali dzieło w 1929 roku kuzynowi Zdzisławowi Tarnowskiemu. Chcąc ochronić dzieło przed działaniami wojennymi, rodzina Tarnowskich złożyła je jako depozyt we lwowskiej siedzibie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

W marcu i kwietniu 1944 roku Niemcy okupujący Lwów nakazali władzom instytucji przygotować najcenniejsze zbiory do ewakuacji. Pociągi ruszyły przez Kraków dalej na Zachód i ślad po nich zaginął. Po zakończeniu wojny w maju 1945 roku porzucony transport odnaleziono w Zagrodnie. Zbiory decyzją władz PRL przekazano do odtworzonego we Wrocławiu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W 1989 roku rodzina Tarnowskich upomniała się o złożony w depozycie rękopis „Pana Tadeusza”. Najpierw odnowiono umowę, a następnie odkupiono od Tarnowskich dzieło. Uroczyste przekazanie manuskryptu do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich miało miejsce 5 listopada 1999 roku.