Literatura na Granicy. Znani pisarze wystąpią na polsko-czeskiej granicy
O czym i dlaczego nie chcemy pamiętać jako jednostki i jako społeczeństwa? Jak sobie radzić ze złą pamięcią? Na te pytania spróbują odpowiedzieć goście tegorocznej Literatury na Granicy. To już ósma edycja programu, co roku towarzyszącego przeglądowi filmowemu Kino na Granicy w Cieszynie i Czeskim Cieszynie. Start już 30 kwietnia.
Kino na Granicy jest dziś największym w Polsce przeglądem filmu środkowoeuropejskiego, obecnym na polskiej mapie festiwalowej już od 27 lat. W ciągu pięciu dni po obu stronach polsko-czeskiej granicy pokazanych zostanie ponad 160 filmów.
Z czasem twórcy zaczęli rozszerzać profil imprezy, dostrzegając w niej również świetną okazję do prezentacji muzyki, sztuki i literatury Europy Środkowej. Literackie stery Kina na Granicy przejął Andrzej S. Jagodziński, ceniony tłumacz z języka czeskiego i słowackiego. To z jego inicjatywy 8 lat temu powstała Literatura na Granicy. Obecnie program tworzony jest we współpracy z dziennikarką kulturalną Teresą Drozdą oraz bohemistką i literaturoznawczynią Anną Maślanką.
Twórcy Literatury na Granicy – jak mówią – rozumieją literaturę szeroko. Oprócz kameralnych spotkań z pisarzami co roku organizują również duże debaty poświęcone tematom społecznym, historycznym i politycznym. W tym roku festiwalowym spotkaniom przyświeca hasło „Zła pamięć”.
O złej pamięci zbiorowej – Tučková, Michnik i Rudiš
Jedną z gwiazd tegorocznego programu jest Kateřina Tučková – czeska prozaiczka, której książki sprzedają się w Czechach w zawrotnych nakładach, ale zostały również entuzjastycznie przyjęte przez polskich czytelników. W powieściach „Boginie z Žítkovej”, „Wypędzenie Gerty Schnirch” oraz „Bíla Voda” (po polsku wydanych nakładem wydawnictwa Afera w przekładzie Julii Różewicz) pisarka otwiera trudne tematy czeskiej historii, takie jak wypędzenie Niemców sudeckich czy prześladowania czechosłowackich zakonnic w czasach reżimu komunistycznego.
Kateřina Tučková (fot. Lenka Hatašová) i Ján Púček (fot. archiwum autora)
W wywiadzie dla Kina na Granicy Tučková mówi: „Interesuje mnie przede wszystkim to, czego pamięć zbiorowa nie chce przyjąć. Losy pokonanych. Ludzi, którzy nie pasowali. Ich głos też powinien być wysłuchany – wierzę, że opowieści o doświadczonym przez nich bezprawiu muszą być opowiedziane, inaczej będą pracować z naszą zbiorową nieświadomością w sposób, którego nie chcemy”.
Tematom, o których jako narody i społeczeństwa wolimy milczeć, a także traumom przekazywanym z pokolenia na pokolenie poświęcone będą niektóre spośród debat Literatury na Granicy. Udział wezmą w nich m.in. polscy pisarze i publicyści: Adam Michnik, Mira Marcinów i Jarosław Kurski, ale również popularny czeski prozaik Jaroslav Rudiš, węgierska psycholożka i psychoterapeutka Noémi Orvos-Tóth czy słowacki pisarz i filmoznawca Ján Púček.
Zła pamięć osobista – Hochholczerová, Marcinów i Pakuła
Wiele uwagi w programie tegorocznej Literatury na Granicy poświęcono również osobistej złej pamięci – wspomnieniom, do których nie chcemy wracać i które kładą się cieniem na naszym życiu. Uczestnicy festiwalowych spotkań rozmawiać będą o tym, w jaki sposób oswajać traumatyczną przeszłość.
Wśród zaproszonych gości znalazła się również słowacka pisarka i graficzka Nicol Hochholczerová, znana z książki „Tego pokoju nie da się zjeść” (w Polsce wydanej przez Ha!art w tłumaczeniu Rafała Bukowicza), opowiadającej o przemocowej relacji dwunastoletniej dziewczynki z jej pięćdziesięcioletnim nauczycielem rysunku. W rozmowie dla Kina na Granicy pisarka mówi: „Niedawno w książce 'Rana’ Oksany Wasiakiny trafiłam na fragment, który najlepiej opisuje 'pisarską’ pamięć zgodnie z moją wizją: poezja to sposób zapominania tak, by wiedzieli o tym inni (…). Podstawą mojego pisania musi być coś, czym bardzo potrzebuję się podzielić – a gdzieś w pół drogi zaczyna się dziać coś dziwnego: im bardziej 'rozpamiętuję’ i tworzę swoją opowieść, tym mniej obciąża moją pamięć”.
W ramach debaty „Zły dotyk przeszłości” Hochholczerová dyskutować będzie o literackim przepracowywaniu złych wspomnień z Kateřiną Tučkovą i Krzysztofem Vargą. Rozmowę poprowadzi Wojciech Bonowicz.
Wojciech Bonowicz w księgarni Kornel i Przyjaciele (fot. Rafał Soliński)
To nie jedyne festiwalowe wydarzenie poświęcone osobistej złej pamięci. W programie Literatury na Granicy znalazła się m.in. dyskusja zatytułowana „Pamięć sieroca”, w której udział wezmą autorzy głośnych książek poświęconych umieraniu rodzica – Mira Marcinów i Mateusz Pakuła. Gośćmi programu będą także popularni prozaicy Alena Mornštajnová i Pavol Rankov, którzy w swoich najnowszych powieściach, „Las w domu” i „Klinika”, podejmują temat bolesnych doświadczeń oraz ich wpływu na nasze życie.
Długa lista nazwisk
Organizatorom Literatury na Granicy udało się zgromadzić w tegorocznym programie długą listę znakomitych nazwisk – poza już wymienionymi do Cieszyna i Czeskiego Cieszyna zawitają również m.in. wybitny poeta Ryszard Krynicki czy niezwykle popularna w Czechach autorka powieści historycznych Karin Lednická. Do udziału zaproszeni zostali również tłumacze, m.in. Julia Różewicz (tłumaczka i wydawczyni Kateřiny Tučkovej), Małgorzata Gralińska (tłumaczka niemieckojęzycznych dzieł Jaroslava Rudiša) oraz Lucie Zakopalová (czeska tłumaczka Miry Marcinów).
O szerokim profilu tematycznym programu świadczy wydarzenie specjalne tegorocznej Literatury na Granicy, czyli spotkanie z byłą prezydentką Słowacji Zuzaną Čaputovą. O przeszłości i przyszłości, obawach i nadziejach porozmawia z nią Adam Michnik.
Pełen program wydarzenia znaleźć można na stronie internetowej Kina na Granicy. Festiwal organizowany jest w dniach od 30 kwietnia do 4 maja w Cieszynie i Czeskim Cieszynie. Literatura na Granicy odbędzie się pod patronatem Booklips.pl.
Kategoria: wydarzenia
