Instalacje artystyczne i program dotacyjny. Zagraniczne projekty Instytutu Adama Mickiewicza zapowiedziane na Rok Romantyzmu Polskiego

3 lutego 2022

Z okazji obchodzonego w roku 2022 Roku Romantyzmu Polskiego Instytut Adama Mickiewicza zapowiada realizację na świecie kilkudziesięciu różnych projektów artystycznych: muzycznych, wystawienniczych, tanecznych i performatywnych. W planach jest również instalacja ekologiczna oraz program dotacyjny.

Przyczynkiem do obchodów Roku Romantyzmu Polskiego, ustanowionego przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, jest 200. rocznica wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza. Ukazanie się książki w 1822 roku uważa się za początek polskiego romantyzmu. Instytut Adama Mickiewicza zamierza ten ważny jubileusz promować także poza granicami naszego kraju.

„Projekty Instytutu Adama Mickiewicza zaprezentowane publiczności reaktywują romantyczne idee we współczesnym kontekście. Chcemy pokazać to, co najcenniejszego polscy romantycy wnieśli do światowego dziedzictwa. Słynne romantyczne przekonanie Mickiewicza – 'Miej serce i patrzaj w serce’ – to hasło Roku Romantyzmu Polskiego dla projektów zagranicznych” – powiedziała Barbara Schabowska, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza.

Instalacja multimedialna niepublikowanym futurystycznym dziełem Mickiewicza

Pierwszy z zagranicznych projektów – instalacja multimedialna „Sol Salutis – mowa liczb” – zaprezentowano już w grudniu w Paryżu, Wilnie, Rzymie i Stambule. Kuratorem wystawy, która powstała na zamówienie Instytutu Adama Mickiewicza, jest Jakub Woynarowski. Swoją inspirację projekt zawdzięcza pogłębionej analizie znaczenia liczb w twórczości romantycznego wieszcza, szczególnie zawartych w nigdy niepublikowanym futurystycznym dziele poety „Historia przyszłości”, znanym jedynie z korespondencji i fragmentów.

Praca Woynarowskiego nawiązuje do tzw. kwadratu solarnego, którego autorstwo przypisywał Mickiewiczowi historyk sztuki Zdzisław Kępiński. W centrum matematycznej tablicy znajduje się koliste zwierciadło, pełniące funkcję ekranu dla rzutowanej na niego animacji. Geometryczna tablica, zestawiająca ze sobą liczby i litery, polskiego alfabetu stanowić może narzędzie umożliwiające zrozumienie sensów kryjących się za tajemniczą Mickiewiczowską formułą „czterdzieści i cztery”. Poszczególnym literom/liczbom przypisane zostały konkretne dźwięki, które zgodnie z intuicją Kępińskiego – traktującego „kwadrat solarny” jako rodzaj matematycznej „harfy” – akustycznie dopełniają warstwę wizualną zdarzenia.

Jak informuje Instytut Adama Mickiewicza, instalacja „Sol Salutis” odsłania jeszcze jedną płaszczyznę romantycznych nawiązań: siłę nieracjonalności. Dziś, kiedy ufamy algorytmom i liczbom, tak bardzo zapominamy o tym, że nie wszystko da się kategorycznie zdefiniować.

Program dotacyjny „44 x Mickiewicz”

Instytut uruchamia nabór wniosków do autorskiego programu „44 x Mickiewicz”, który kierowany jest do instytucji podległych i nadzorowanych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Tytuł programu nawiązuje do tajemniczej liczby. Nie wiadomo, co lub kogo miał na myśli Adam Mickiewicz, pisząc: „A imię jego będzie czterdzieści i cztery”. Poeta w XIX wieku był traktowany jako geniusz urodzony na Słowiańszczyźnie, który dał światu coś wyjątkowego i tajemniczego. Do dziś Mickiewiczowskie hasło jest raczej symbolem czegoś niejasnego, ekwiwalentem największej, mistycznej, patriotycznej, apokaliptycznej tajemnicy narodowej. Program „44 x Mickiewicz” nie zachęca do rozwikłania tej tajemnicy, wręcz przeciwnie – to zaproszenie do nowego spojrzenia na dziedzictwo polskiego romantyzmu wyrażone językiem współczesnej sztuki.

Podczas konferencji Barbara Schabowska powiedziała, że przy pracy nad programem dotacyjnym „44 x Mickiewicz” inspirowano się książką Agaty Bielik-Robson i „jej myśleniem o romantyzmie jako wehikule nowoczesności”. „Chcielibyśmy pokazywać takie prace artystów, które wskazują na wkład polskiego romantyzmu w dziedzictwo kultury europejskiej, także patrzeć na romantyzm jak na spotkanie wielu kultur, poglądów i nurtów w sztuce” – podkreśliła Schabowska.

Mickiewicz, astrofizyka i świat roślin

Podczas 23. Triennale Sztuk Dekoracyjnych i Architektury Współczesnej „Unknown Unknowns. An Introduction to Mysteries” w Mediolanie (maj-listopad 2022) Instytut Adama Mickiewicza wspólnie z Muzeum Architektury we Wrocławiu zaprezentuje instalację „Greenhouse silent disco” reaktywującą romantyczne rozumienie i podejście do natury.

Triennale w Mediolanie uznawane jest za jedno z najważniejszych międzynarodowych wydarzeń poświęconych designowi i architekturze. Tradycja ich organizowania sięga 1923 roku.

Michał Duda, zastępca dyrektora ds. programowych w Muzeum Architektury we Wrocławiu, powiedział, że kiedy Instytut Adama Mickiewicza „zaprosił nas do współpracy, byliśmy odrobinę przerażeni tym, jak połączyć tradycję romantyczną z kontekstem, w jakim wystawa ma powstać”. Wyjaśnił, że kuratorką Triennale jest astrofizyczka. „Połączenie Mickiewicza i astrofizyki początkowo wydawało się nam bardzo trudne. Przeczytaliśmy jednak artykuł o zjawisku z nieodległej przyszłości, w której rośliny będą w stanie zarządzać swoim środowiskiem” – powiedział. „Postanowiliśmy to skonfrontować z tym, co wiedzieliśmy o tradycji romantyzmu, jaką było uprzedmiotowienie przyrody” – wyjaśnił.

Instalacja „Greenhouse silent disco” zainspirowana została badaniami realizowanymi przez wybitnego fizjologa roślin prof. Hazema Kalajiego Wydziału Rolnictwa i Biologii SGGW w Warszawie. Metoda opracowana przez naukowca umożliwia monitorowanie kondycji poszczególnych roślin i całych ekosystemów. Instalacja przyjmie formę wypełnionej roślinami szklarni, która będzie wyposażona w cyfrowe sensory połączone z systemami komputerowymi. Będą one na bieżąco śledzić i rejestrować, w postaci zmiennych kolorów świateł LED, to wszystko, co „mówią” rośliny, czyli jak reagują na określone potrzeby i zmienne, np. dotyk człowieka czy zmieniające się warunki atmosferyczne na zewnątrz.

Instalacje i projekty muzyczne

We współpracy z Instytutami Polskimi zorganizowany zostanie też cykl instalacji multimedialnych „Mickiewicz. The Romantic / Romantyczność. Bicentenary of Polish romanticism” autorstwa Mikołaja Baliszewskiego. Będą one prezentowane w przestrzeniach europejskich miast. Wizualizacjom towarzyszyć będzie nowe tłumaczenie poezji Adama Mickiewicza.

W obszarze muzyki Nikola Kołodziejczyk przygotowuje nową kompozycję jazzową opartą na „Balladach i romansach”, z którą wyruszy w międzynarodowe tournée. Artysta odwiedzi Rosję, Serbię i Węgry. Z kolei Katarzyna Krakowiak zaprezentuje w Paryżu swoją nową instalację przestrzenno-dźwiękową inspirowaną twórczością romantyków.

Identyfikacja wizualna Roku Romantyzmu Polskiego

Instytut Adama Mickiewicza zaprezentował też identyfikację wizualną Roku Romantyzmu Polskiego. Jej autorem jest Jakub Woynarowski. Ilustracja nawiązuje bezpośrednio do Mickiewiczowskiej sentencji „Miej serce i patrzaj w serce!”, zaczerpniętej z ballady „Romantyczność” powszechnie uważanej za literacki manifest polskiego romantyzmu.

„Wynikające stąd połączenie motywu oka i serca można odczytywać nie tyle jako przeciwstawienie 'szkiełka i oka’ oraz 'wiary i czucia’, lecz jako syntezę aspektu umysłowego i zmysłowego, znajdującą wyraz w szekspirowskim pojęciu 'oczy duszy’. Dodatkową inspirację wizualną stanowi rysunek pochodzący z listu Tomasza Zana do Mickiewicza, który przedstawia uproszczony obraz serca i jego 'uwarunkowań’ w postaci promieniście rozmieszczonych odnośników do przestrzeni makrokosmosu i sfery zmysłów” – tłumaczy Jakub Woynarowski.