„Drukarze i romanse” w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu. Wystawa o Mickiewiczu i jego wileńskim wydawcy

24 września 2022

W piątek 7 października o godz. 18:00 w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu odbędzie się wernisaż wystawy „Drukarze i romanse”, podczas której przyjrzymy się „Balladom i romansom” Adama Mickiewicza poprzez postać Józefa Zawadzkiego, który wydrukował i opublikował debiutancki tom poety. Romantycznym artefaktom towarzyszyć będzie sztuka współczesna Piotra Bosackiego. Ekspozycję można oglądać do 11 grudnia.

Wystawa „Drukarze i romanse” towarzyszy obchodom Roku Romantyzmu Polskiego, czyli 200. rocznicy wydania w drukarni Józefa Zawadzkiego w Wilnie debiutanckiego tomu poezji Adama Mickiewicza, zawierającego słynne „Ballady i romanse”. Dzięki komentarzowi współczesnego artysty Piotra Bosackiego Mickiewiczowski dylemat między czuciem i wiarą a szkiełkiem i okiem okazuje się zaskakująco aktualny.

Na wystawie poza pierwodrukiem słynnych „Ballad i romansów” znajdą się także podręczniki akademickie i dzieła naukowe (chociażby Joachima Lelewela), czasopisma („Dziennik Wileński”, „Pamiętnik Magnetyczny Wileński”), a także tłumaczenia światowej literatury pięknej (Balzaka, a nawet George Sand).

Oprócz książek i periodyków na ekspozycji zobaczyć będzie można portrety Adama Mickiewicza, które stały się wzorem wizerunku romantyka. Ilustracje Tadeusza Gronowskiego, Pawła Stellera i Krystyny Wróblewskiej uzupełnią prezentowane teksty.

Przedstawienie sylwetki Józefa Zawadzkiego, wileńskiego drukarza, typografa i dzierżawcy księgarni uniwersyteckiej, zwróci uwagę na historyczny kontekst narodzin nowego stylu. „Początek romantyzmu związany jest z przemianami technologicznymi i ekonomicznymi, a więc z nowoczesnością i kapitalizmem. Z firmy Zawadzkiego wychodziły dzieła z ducha oświeceniowe, z ambicjami zbadania i opisania świata. Wypuścił on jednak także debiut Mickiewicza – literacką bombę, która ma swój udział w rozbiciu gmachu poznawczego optymizmu” – informują organizatorzy.

Romantyczne artefakty zestawione zostaną ze sztuką współczesną Piotra Bosackiego. Artysta tworzy animacje, wideo, instalacje, obiekty, rysunki i rozprawy teoretyczne, zajmuje się także twórczością literacką i kompozycją muzyczną. Na ekspozycji zostanie zaprezentowana praca „Retina in vitro”, film animowany, który powstał na zamówienie Muzeum Pana Tadeusza. W jego warstwie tekstowej pojawiają się nawiązania do utworów Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Walta Whitmana, Władysława Broniewskiego, Tadeusza Różewicza, Stanisława Grochowiaka, czy rozpraw filozoficznych Emmanuela Levinasa i Emila Ciorana oraz Biblii. Poza wspomnianą pracą na wystawie znajdą się również filmy animowane: „Drzewa i kaczki” (2014), „Film bez dźwięku” (2009) i „Aceton” (2014), a także „Rzeczy oczywiste” (2013), „Wiersze dwustronne” (2018), „Closed gaze” (2018) oraz nowe rysunki glonowe.

Kuratorką wystawy jest Maria Marszałek we współpracy z Martą Smolińską. W programie towarzyszącym ekspozycji znajdą się między innymi warsztaty typograficzne i introligatorskie, oprowadzania kuratorskie, koncert pieśni romantycznych, zajęcia dla dzieci oraz spotkanie z laureatem Nagrody Literackiej Nike 2020 Radkiem Rakiem.

Poniżej prezentujemy szczegóły na temat planowanych wydarzeń towarzyszących:

Artist talk z Piotrem Bosackim
● 8 października 2022 (sobota), godz. 16:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● wejściówki do odbioru w kasach muzeum
„Wystawię wam aksamitne foteliki na fontannie białej czekolady wśród golarek do bród” – to cytat z filmu „Retina in vitro” Piotra Bosackiego, w którym przeobraża on jeden z zastanych elementów wystroju Muzeum Pana Tadeusza w artystyczną instalację. Zaskakująca i jakże niekonwencjonalna wizualna wyobraźnia Mickiewicza, który fantazjował na temat strzechy z żydowskich bród podbitej ziarnami maku, staje się dla współczesnego artysty punktem wyjścia do stworzenia aluzyjnego obiektu i wskazania, że romantyzm może mieć również kompletnie surrealistyczny wymiar.

Oprowadzanie kuratorskie
● 9 października 2022 (niedziela), godz. 12:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● wejściówki do odbioru w kasach muzeum
Oprowadzenie będzie skupione na pracach Piotra Bosackiego, który z wdziękiem lawiruje pomiędzy ideałami pozytywizmu i romantyzmu. Uporczywie drąży dylemat wyboru między rozumem a sercem, który prowadzi jego czasem szaloną wyobraźnię i niezwykle oczytany umysł w kierunku tworzenia instalacji, animacji i słuchowisk, wiodących – oczywiste lub podskórne – dialogi z poezją Mickiewicza.

Co jest pisane i malowane, a co drukowane? Zajęcia z cyklu „Maluchy odkrywają muzeum”
● 15 października 2022 (sobota), godz. 12:00-13″30
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
Podczas zajęć odwiedzimy wystawę czasową pt. „Drukarze i romanse”, na której obejrzymy zaskakujące obiekty muzealne i wyruszymy w podróż do początków polskiego romantyzmu. Dowiemy się, jak ważna była książka „Ballady i romanse” Adama Mickiewicza wydana w Wilnie w 1822 roku i jak w tamtych czasach powstawały druki. W części warsztatowej uczestnicy stworzą własną publikację z kopiami starodruków, zdaniami pisanymi gęsim piórem oraz pracami i motywami malowanymi w stylu tamtej epoki. Grafiki wykonamy techniką plastelinorytu, w której zrobimy własny ekslibris, czyli podpis i symbol naszej książki.

Oprowadzanie kuratorskie
● 16 października 2022 (niedziela), godz. 12:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● wejściówki do odbioru w kasach muzeum
Oprowadzanie po wystawie z kuratorką Marią Marszałek.

Romantyczne konteksty fantastyki. Spotkanie z Radkiem Rakiem
● 22 października 2022 (sobota), godz. 17:00
● miejsce: księgarnio-kawiarnia Popiół i Diament
● wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona
Fantastos był w mitologii greckiej synem boga snu Hypnosa. Do jego zadań należało zsyłanie ludziom snów o przedmiotach. Fantastyka to zatem obraz snu. „Pytanie o to, czym jest fantastyka, stanowi więc pochodną pytania: czym jest sen? Czy jedynie marą, grą wyobraźni, zniekształconym odbiciem rzeczywistości?”

„Burzy się, wzdyma, pękają tonie…” – koncert ballad i pieśni romantycznych
● 29 października 2022 (sobota), godz. 17:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● wejściówki do odbioru w kasach muzeum
Podczas koncertu artyści przeniosą słuchaczy w świat fantazji, tajemniczości i grozy. Zabrzmią utwory Stanisława Moniuszki, Marii Szymanowskiej, Franciszka Schuberta i Johannesa Brahmsa. Będą to m.in. trzy znane utwory do ballad Adama Mickiewicza, które zostały po raz pierwszy wydane w zbiorze „Ballady i romanse” w 1822 roku w Wilnie jako części tomu „Poezyj”. Nie zabraknie również ballady „Król Olch” Franciszka Schuberta, do tekstu Johanna Wolfganga Goethego, stanowiącej nieustanne źródło inspiracji kolejnych twórców tego gatunku. Usłyszymy także ballady fortepianowe Johannesa Brahmsa z opusu 10. – prawdziwej perełki fortepianowej literatury romantycznej, również inspirowanej poezją.

Romantyczna typografia w świecie cyfrowym – warsztaty
● 5 listopada 2022 (sobota), godz. 10:00–16:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
Podczas warsztatów typograficznych uczestnicy poznają podstawy typografii w Internecie, poeksperymentują z ruchem i interakcją tekstu, starając się odświeżyć XIX-wieczną stylistykę i zaadaptować ją dla nowych mediów. Przeobrażając rozwiązania typograficzne typowe dla okresu romantyzmu na media cyfrowe, stworzą zestaw stron internetowych, które działać będą jak strony tytułowe dla romantycznych publikacji interaktywnych.

W drukarni pana Zawadzkiego. Zajęcia z cyklu „Zagadki tajemniczej szkatuły”
● 5 listopada 2022, godz. 12:00–13:30
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
Książka: połączenie okładki, kartek, mnóstwa liter i obrazków. Pewnie każdy z nas jakąś widział, miał w ręku, a może nawet ją czytał. Tylko skąd się biorą książki? Wszystkich zainteresowanych znalezieniem odpowiedzi Muzeum Pana Tadeusza zaprasza na wspólną wyprawę do dawnej drukarni. Cofniemy się w czasie o dwieście lat, do roku 1822, w którym wileński drukarz, wydawca i księgarz jako pierwszy opublikował Mickiewiczowskie „Ballady i romanse”. Dowiemy się, jak wyglądał proces powstawania starych woluminów, czy pan Zawadzki wydawał e-booki, i dlaczego dorośli twierdzą, że kończy się era Gutenberga. Następnie spróbujemy swoich sił w tworzeniu wydawnictwa. Przygotujcie się, bo przed nami dużo pracy – od czerpania papieru, przez druk, aż do złożenia własnej książki!

Książka bez tajemnic – warsztaty poświęcone sztuce oprawy
● 19 listopada 2022, godz. 10:00-13:00
● wstęp bezpłatny, liczba miejsc ograniczona
● obowiązują zapisy poprzez formularz zgłoszeniowy
Jak powstawały książki, gdy nie było drukarni? Dlaczego czytamy książkę od deski do deski? Jak wyglądają narzędzia introligatorskie? Warsztaty introligatorskie dla osób dorosłych to okazja do poznania wielu tajemnic, które skrywają stare księgi. Podczas warsztatów uczestnicy zapoznają się z historią i konstrukcją książki oraz wykonają własny notes według tradycyjnych technik introligatorskich.

Wystawa „Drukarze i romanse” oraz towarzyszące jej wydarzenia odbywają się pod patronatem Booklips.pl.