Do Polski przyjeżdżają przedstawiciele założonej przez Raymonda Queneau grupy literacko-matematycznej OuLiPo

12 września 2015

W ramach odbywającego się podczas Festiwalu Ars Cameralis cyklu spotkań Zdarzenia Literackie do Polski przyjadą przedstawiciele eksperymentalnej grupy literacko-matematycznej OuLiPo. Członkowie grupy (Jacques Jouet i Marcel Benabu), tłumacze i teoretycy (Anna Wasilewska i Grzegorz Jankowicz) oraz biograf bodajże najsłynniejszego członka grupy, Georgesa Pereca, spróbują odpowiedzieć na pytanie, co łączy literaturę i matematykę.

OuLiPo (skrót od Ouvroir de littérature potentielle, Warsztat Literatury Potencjalnej) to międzynarodowa grupa pisarzy i matematyków założona w 1960 r. przez Raymonda Queneau i François Le Lionnais. Wśród jej członków znaleźli się m.in. Georges Perec, Italo Calvino, Harry Mathews, Paul Fournel, Jacques Roubaud i Marcel Bénabou. OuLiPo tym odróżnia się od innych grup literackich, że nadal działa, mimo iż jej założyciele dawno już nie żyją. Dlaczego? Jak wyjaśnia Anna Wasilewska w „Gazecie Wyborczej”, „jedna z zasad głosi, że oulipijczykiem zostaje się raz na zawsze, nawet po przejściu na drugą stronę. Istnieje tylko jeden sposób, żeby odejść z OuLiPo – trzeba popełnić samobójstwo w obecności notariusza, i to po złożeniu deklaracji, że jedynym powodem jest chęć zerwania z OuLiPo”. I to jest powód, dla którego grupa liczy obecnie 38 członków, z czego 12 nie żyje.

Oulipijczycy konstruują swoje utwory w oparciu o wzory i prawa obowiązujące w matematyce. Głównym zadaniem, jakie przed sobą stawiają, jest wynajdywanie tzw. przymusów (contraintes) ? formalnych procedur, którym poddawana jest następnie twórczość literacka. Według samych oulipijczyków autor jest „szczurem, który konstruuje labirynt, sam wskazując sobie wyjście”. Do najsłynniejszych dzieł, w których zastosowano contraintes należą: „Sto tysięcy miliardów wierszy” Raymonda Queneau, książka z sonetami skomponowana z dziesięciu kart pociętych w horyzontalne paski, na których znajdują się poszczególne wersy, ich kombinacja daje możliwość utworzenia tytułowych stu tysięcy miliardów sonetów; powieść Georges?a Pereca ?La disparition? napisana bez użycia litery ?e?; ?Kiedy zimową nocą podróżny? Italo Calvino, utwór, który jest hiperpowieścią ? „maszyną do multiplikowania opowieści”.

Podczas wizyty członków OuLiPo w Polsce zaplanowano kilka punktów programu. Pierwszy będzie dyskusją poświęconą postaci Georgesa Pereca. Weźmie w niej udział Claude Burgelin, profesor literatury francuskiej na Uniwersytecie Lyon II i autor m.in. przetłumaczonej na język polski biografii „Georges Perec” (Wydawnictwo Lokator, 2014). Towarzyszyć mu będzie Grzegorz Mankowicz, doktor nauk humanistycznych, krytyk literacki, eseista, redaktor i tłumacz, pracownik Centre for Advanced Studies in the Humanities Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także dyrektor programowy Festiwalu Conrada w Krakowie.

Swoją twórczość zaprezentuje dwóch członków OuLiPo: Jacques Jouet i Marcel Benabou. Jouet należy do grupy od 1983 roku. Jest autorem poezji, powieści, esejów. Nakładem Wydawnictwa Lokator ukazały się dwie jego książki: „Mój piękny autobus” (2013) i „Dzikus” (2014), obie w tłumaczeniu Jacka Giszczaka. Benabu to z kolei francuski pisarz i historyk, który w strukturze grupy łączy funkcje ostatecznie tymczasowego sekretarza i tymczasowo ostatecznego sekretarza.

Benabou, Burgelin, Jouet i Jankowicz wezmą również udział w dyskusji „OuLiPo: źródło wolności języka”, którą poprowadzi Anna Wasilewska. Wasilewska to tłumaczka i autorka tekstów krytycznych od 1979 roku związana z „Literaturą na Świecie”, gdzie prowadzi dział literatury francusko- i włoskojęzycznej. Jest autorką tomu rozmów „Od Potockiego do Pereca. Pięć rozmów o literaturze francuskiej”. Przełożyła ponad trzydzieści książek, kilkanaście sztuk teatralnych i liczne teksty publikowane w prasie literackiej. Tłumaczyła m.in. Calvino, Celine’a, Blanchota, Queneau, Geneta, de Sade’a, Lacana, Roussela, Potockiego, Moravię, Eco, Fo.

Zwieńczeniem wieczoru będzie koncert Rimbaud: nowego projektu Michała Jacaszka, Mikołaja Trzaski i Tomasza Budzyńskiego, będący swoistą odpowiedzią na twórczość francuskiego poety Artura Rimbauda ? ich muzyka to intensywne, nieobliczalne poszukiwania dźwiękowe na granicy freejazzu, punka i elektroniki inspirowane mrocznymi wizjami poety.