„Krivoklat” – pastisz antymieszczańskiej twórczości Thomasa Bernharda w wykonaniu Jacka Dehnela

28 kwietnia 2016

dehnel-krivoklat-premiera
18 maja nakładem wydawnictwa Znak Literanova ukaże się najnowsza powieść Jacka Dehnela. „Krivoklat” to przepojona czarnym humorem, wyrzucona na jednym oddechu opowieść o sztuce, miłości i człowieku, który nie bał się sprzeciwić społeczeństwu.

Bohaterem i narratorem nowej powieści Jacka Dehnela jest tytułowy Krivoklat. Obwołany przez austriacką prasę „kwasowym wandalem”, oblewa najcenniejsze dzieła sztuki w największych muzeach Europy 98-procentowym kwasem siarkowym. Nie porywa się na byle jakie dzieła, o nie ? wybiera te, które sam uważa za prawdziwe arcydzieła, a do sztuki podejście ma co najmniej oryginalne. I nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. Za swoje czyny wielokrotnie trafiał do zakładów dla psychicznie chorych. Czy jednak rzeczywiście można uznać go za wariata?

Inspiracją dla stworzenia Krivoklata była autentyczna postać. „Hans-Joachim Bohlmann (1937?2009) istniał naprawdę, naprawdę był dotknięty chorobą psychiczną, naprawdę stracił żonę i naprawdę oblewał kwasem siarkowym dzieła sztuki w najsłynniejszych muzeach Europy. Z fascynującą konsekwencją latami przekonywał lekarzy, że jest kompletnie wyleczony ze swojej manii, by, wypuszczony, od razu uszkodzić kolejne płótno i wrócić do szpitala” – mówi Jacek Dehnel. „Krivoklata łączy wprawdzie z Bohlmannem sporo biograficznych szczegółów, jest jednak kimś zupełnie innym: bohaterem literackim. A precyzyjniej: bohaterem bernhardowskim”.

Hans-Joachim Bohlmann i jeden ze zniszczonych przez niego autoportretów Rembrandta.

Hans-Joachim Bohlmann i jeden ze zniszczonych przez niego autoportretów Rembrandta.

Nowa powieść autora „Lali” i „Matki Makryny” to pastisz antymieszczańskiej twórczości Thomasa Bernharda. Zdaniem autora znaczące, „krzywe” nazwisko, rozliczne tiki, specyficzna, kompulsywna fraza, pełna obsesyjnych powtórzeń, odzwierciedlają głęboki konflikt Krivoklata ze społeczeństwem, które doprowadza go do furii swoją bezwzględnością, hipokryzją, nieczułością na sztukę i na drugiego człowieka. „Bohaterowie prozy Bernharda przedsiębrali 'dzieło’ czy 'zadanie’, które wiązało się z tworzeniem (budowa Stożka przez Roithamera, 'Studium o słuchu’ Konrada z 'Kalkwerku’, traktat fizjonomiczny Kollera z 'Wyjadaczy’) lub destrukcją (zniszczenie Wolfsegg przez narratora 'Wymazywania’, rozproszenie majątku przez młodego Sauraua w 'Zaburzeniu’). Krivoklat wybiera destrukcję, która jednak ma ocalać. Jak Reger z 'Dawnych mistrzów’ wraz ze śmiercią żony stracił sens życia, ale z tej straty wywiódł sens inny ? zadanie ocalenia społeczeństwa poprzez uświadomienie mu, że sztuka to nie kwiatek do kożucha, nadruk na apaszce, etui na okulary i parasolce w muzealnym sklepie, tylko wartość zasadnicza, która stanowi fundament naszego wspólnego bycia ze sobą, a być może w ogóle fundament Europy” – tłumaczy Dehnel.

„Bohater kpi z mieszczaństwa, z ich wyceniania talentu, z ich konsumowania sztuki w sposób pozorny i nieuważny. Oblewając dzieła, zwraca na nie uwagę, jego gest staje się desperacką próbą samozwańczego kuratora. Patrzcie, oblewam tylko te obrazy, na które warto zwrócić uwagę. Dajcie spokój z bieganiem po muzeach” – pisze o książce Sylwia Chutnik. „Pokusa, aby oprzeć konstrukcję powieści na monologu bohatera, jest zrozumiała. Nie ma to jak posadzić osobę i spisać jej słowa. Ale potrzeba nie lada talentu, aby opowieść była ciekawa od początku do końca. Spójna, bez zbędnej wielowątkowości. Językowo konsekwentna. Zwyczajnie wciągająca. Jackowi się to udało, ale on nigdy, jako pisarz, nie zanudzał. Wydawać by się mogło, że erudyta katować nas będzie trudnymi wyrazami i faktami, których nie zdołamy sprawdzić, bo komu by się chciało. Ale on przedstawia historię sztuki (a przy okazji, podobnych do Krivoklata znanych niszczycieli i wandali) jakby przy okazji, ustami zamkniętego w ośrodku dla nerwowo chorych wrażliwego buntownika”.

Powieść „Krivoklat” ukaże się 18 maja w serii „Proza PL” wydawnictwa Znak Literanova.

fot. Znak Literanova

Tematy: , , , , ,

Kategoria: premiery i zapowiedzi