Klasyka polskiej literatury faktu w bibliotece internetowej Wolne Lektury. Serię otwiera „Polski strajk” Haliny Krahelskiej

17 lipca 2021

Biblioteka internetowa Wolne Lektury otwiera nową kolekcję publikacji zatytułowaną „Podróż do rzeczywistości”. Znajdą się w niej dzieła z szeroko rozumianej literatury faktu. W najbliższych miesiącach ukażą się utwory takich autorów jak Tytus Chałubiński, Ksawery Pruszyński, Adolf Dygasiński, a 1 stycznia 2022 roku – opowiadania Tadeusza Borowskiego, które wówczas przejdą do domeny publicznej. Do 2023 roku w kolekcji udostępnionych zostanie 60 książek.

Jako pierwszy w serii „Podróż do rzeczywistości” ukazuje się tom „Polski strajk” Haliny Krahelskiej. Autorka książki, przedwojenna socjolog, była kobietą odważną, niepokorną i pełną zaangażowania społecznego. W niepodległej Polsce, jako urzędniczka Państwowej Inspekcji Pracy, wizytowała fabryki i brała udział w negocjowaniu sporów zbiorowych. Zajmowała ją szczególnie ochrona zdrowia i macierzyństwa kobiet pracujących. Działała na rzecz zakładania żłobków przyfabrycznych (czuwając nad realizacją ustawy).

„Polski strajk” to powieść-reportaż. Literacka jest forma, literackie jest fikcyjne miejsce akcji – fabryka trykotaży „Szpilka”. Jednak Halina Krahelska przedstawia realia sytuacji kobiet pracujących w przemyśle oraz nawiązuje do strajku w jednej z krakowskich fabryk, gdzie protesty przeciwko niskim płacom zostały brutalnie stłumione przez policję. Mimo że jej tekst nie wskazywał jednoznacznie na konkretne miejsce pracy i pozostawał fikcją literacką, autorce wytoczono proces za obrazę służb państwowych, a cały nakład książki skonfiskowano. Po wojnie tylko raz wznowiono tę powieść, a dziś jest ona niemal nie do zdobycia. We współczesnej Polsce działalność i twórczość Haliny Krahelskiej zostały zapomniane, choć niewątpliwie zasługują, by przywrócić je pamięci.

Kolejny tom to „Podróż Polki do Persji” Marii Ratuld-Rakowskiej. Autorka relacjonuje swoją wyprawę i dwuletni pobyt w Persji pod koniec XIX wieku. Ratuld-Rakowska barwnie przedstawia krajobrazy, ubiory i zwyczaje, wiele miejsca poświęca odmiennościom wyposażenia domów, miejscowej kuchni, różnicom w sposobach spożywania potraw. Opisuje tętniące życiem bazary z mnogością towarów, wędrownych sprzedawców i kłopoty ze służbą. Przystępnie przedstawia islamski szyizm – główne wyznanie Persji, życie religijne, najważniejsze święta i świątynie, a także ceremoniały i zwyczaje panujące na dworze szacha. Wykształcona na studiach w Paryżu autorka szczególną uwagę poświęca codziennemu życiu i pozycji społecznej kobiet w Persji.

W kolekcji „Podróż do rzeczywistości” przeczytamy także teksty Kazimierza Nowaka drukowane w prasie w latach 30. XX wieku, na podstawie których powstała książka „Afryka Kazika” Łukasza Wierzbickiego, od kilku lat znajdująca się na liście lektur szkolnych dla szkół podstawowych. Zostaną opublikowane też m.in. „Listy z Brazylii” Adolfa Dygasińskiego opisujące tragiczne losy polskich emigrantów zarobkowych. W dniu, w którym do domeny publicznej przejdzie twórczość Tadeusza Borowskiego, w Wolnych Lekturach pojawią się także jego opowiadania.

„’U nas w Auschwitzu’, 'Pożegnanie z Marią’ czy 'Matura na Targowej’ to utwory, które wielu z nas czytało w szkole i do dziś się je czyta, choć już niekoniecznie jako lekturę obowiązkową” – mówi Paulina Choromańska, wiceprezeska Fundacji Nowoczesna Polska, odpowiedzialna za projekt Wolne Lektury. „Kolekcja 'Podróż do rzeczywistości’ ma na celu pokazać również mniej znane oblicze literatury faktu, stąd w kolejnych miesiącach będziemy publikować utwory podróżników, publicystów, przyrodników, działaczy społecznych i pisarzy, dzięki którym czytelnicy zwiedzą prawie cały świat” – dodaje.

Książki, które będą publikowane w Wolnych Lekturach, to często białe kruki. Przykładowo „W czerwonej Hiszpanii” Ksawerego Pruszyńskiego – klasyka polskiego reportażu – osiąga w antykwariatach i na internetowych aukcjach ceny rzędu 100, a nawet 200 złotych za egzemplarz. Kolekcja „Podróż do rzeczywistości” odpowie więc także na potrzeby rynku. Pokaże również, że to, co uznajemy za faktograficzne, jest często bardzo literackie i że reportaż bardzo często fabularnie czy stylistycznie nawiązuje do największych dzieł klasyki literatury światowej.

Wszystkie książki z serii „Podróż do rzeczywistości” dostępne będą bezpłatnie na stronie biblioteki internetowej Wolne Lektury.

[am]
fot. mat. prasowe Fundacji Nowoczesna Polska

Tematy: , , , , ,

Kategoria: premiery i zapowiedzi