Fascynujące życie paryskiej bohemy w „Autobiografii Alice B. Toklas” Gertrude Stein
Nakładem Wydawnictwa Marginesy ukazała się „Autobiografia Alice B. Toklas”, w której znana pisarka, mecenaska sztuki i krytyczka Gertrude Stein opowiedziała głosem swojej wieloletniej partnerki o ich wspólnym życiu i zaprzyjaźnionych artystach.
„Zaczęło się to chyba dokładnie w roku 1909. Jesień tego roku zaznaczyła się dwoma wydarzeniami. Niejaka panna Alice Toklas, Amerykanka polskiego pochodzenia, zamieszkała pod jednym dachem z Gertrude Stein, by pod tym dachem pozostać do końca życia autorki, i młody hiszpański malarz, Pablo Picasso, bliski przyjaciel Gertrude, powrócił z krótkiego pobytu w Hiszpanii, gdzie namalował trzy niewielkie bladozłote pejzaże” – pisze w przedmowie tłumaczka, Mira Michałowska.
Wydana po raz pierwszy w 1933 roku „Autobiografia Alice B. Toklas” przyniosła Gertrude Stein natychmiastowy rozgłos i uczyniła z niej postać kultową. Autorka z perspektywy swojej wieloletniej partnerki opisała nie tylko ich wspólne życie, ale też zaprzyjaźnionych artystów, wśród których znajdowali się między innymi Pablo Picasso, Paul Cézanne, Guillaume Apollinaire i Francis Scott Fitzgerald.
„Pisała tę książkę w roku 1932, w małej miejscowości na południu Francji, o dźwięcznej nazwie Bilignin, w czasie wyjątkowo długiej i pięknej jesieni. Pisała ją zaledwie przez sześć tygodni, pisała ją jako rodzaj dowcipu mniej lub bardziej prywatnego i nie śniło jej się oczywiście, że właśnie ta prosta, nieskomplikowana i niezbyt nowatorska w pojęciu samej autorki książka rozsławi jej imię na cały świat. Była to właśnie 'Autobiografia Alice B. Toklas'” – pisze dalej Mira Michałowska.
Książka – oprócz sławy – przysporzyła autorce również wielu wrogów. Nie wszyscy dawni znajomi przewijający się latami przez salon przy rue de Fleurus byli zadowoleni ze sposobu, w jaki ich przedstawiła. Niektórzy, jak choćby Henri Matisse czy Georges Braque, podpisali list otwarty – „Świadectwo przeciw Gertrudzie Stein” – wyrażając swoje oburzenie, a Ernest Hemingway, jeszcze do niedawna przynoszący mentorce wszystkie swoje teksty do oceny, stał się z dnia na dzień jej najzacieklejszym wrogiem i pozostał nim już do końca życia.
Jednak bez względu na liczne kontrowersje – a może dzięki nim – „Autobiografia…” odniosła ogromny sukces. Przepełniona zaskakującymi anegdotami opowieść to przede wszystkim wgląd w fascynujące życie paryskiej bohemy na początku XX wieku i bogata galeria literackich portretów artystów tamtego okresu, przedstawiająca ich jako ludzi z krwi i kości, a nie odległe i niedostępne pomniki.
W swojej późniejszej książce „Autobiografia każdego z nas” Gertrude Stein tak wspominała reakcje pisarzy i malarzy swoim charakterystycznym, niemal pozbawionym znaków przystankowych stylem: „Z 'Autobiografią Alice B. Toklas’ było zabawnie, pisarze, przynajmniej tak mi się zdaje, pisarze ponieważ piszą nie dbają o to co kto o nich mówi, może by się tym nawet przejmowali albo cieszyli się tym ale ponieważ pisanie jest pisaniem i pisarze wiedzą że pisanie jest pisaniem to przejmują się tylko tym co kto o nich napisze. Pisarze są bezgranicznie ciekawi samych siebie i wszystko co ktokolwiek o nich napisze wnosi coś do ich samoświadomości a w każdym razie mówi im o tym co inni ludzie o nich mówią. Dla pisarza wszystko jest ciekawe ale nie dla malarza, dla malarza zupełnie nie. Jak powiedziałam kiedyś do Picassa egotyzm pisarza jest zupełnie inny od egotyzmu malarza i rzeczywiście wszyscy malarze tak właśnie podchodzili do 'Autobiografii Alice B. Toklas’ ani Braque’owi ani Marie Laurencin ani Matisse’owi nie podobała się ta książka i nigdy się do niej nie przyzwyczaili. (…) Matisse’a nigdy już potem nie widziałam, Braque’a dwa razy Marie Laurencin raz”.
Jak pisała Stein, Henry McBride wyznał jej, że spotkał w Nowym Jorku Matisse’a i powiedział mu, że malarze powinni być zachwyceni tą książką, ponieważ „skierowała na nich uwagę świata w chwili kiedy zupełnie zapomniano o istnieniu malarstwa”. Matisse miał aż się zatrząść, gdy usłyszał te słowa.
Fascynująca „Autobiografia Alice B. Toklas” została uznana przez Modern Library za jedną z 20 najważniejszych anglojęzycznych dzieł literatury faktu XX wieku. „Książka ta pod każdym względem, z wyjątkiem faktycznego autorstwa, jest książką Alice Toklas; odzwierciedla jej umysł, jej język, jej prywatną opinię o Gertrude, a także jej wyjątkowy talent narracyjny. Każda historia jest tu opowiedziana tak, jak sama Alice zawsze to czyniła” – napisał kompozytor Virgil Thomson, który przyjaźnił się zarówno z Gertrude Stein, jak i z Alice B. Toklas.
[am]
fot. Stein: Man Ray, Toklas: Carl Van Vechten/Library Of Congress
Kategoria: premiery i zapowiedzi
