Zmarł zeszłoroczny laureat Nagrody Angelusa, Oleg Pawłow

9 października 2018

W niedzielę, 7 października, w wieku 48 lat zmarł rosyjski pisarz i zeszłoroczny laureat Nagrody Angelusa, Oleg Pawłow. Śmierć nastąpiła na skutek rozległego zawału serca.

Twórczość Pawłowa od początku wywoływała skrajne emocje. Zdobywał najważniejsze krajowe (i nie tylko) nagrody, ale też uważano, że jego książki są zbyt przerażające, bez cienia uśmiechu. Zresztą on sam nazywał siebie ponurym i prawdomównym spadkobiercą Jurija Kowala. Krytycy zarzucali, że Pawłow oczernia rosyjską armię i nienawidzi inteligencji. Dziś uważa się, że niczego nie zmyślił i stąd brały się negatywne opinie.

O sztuce pisarstwa Pawłow mówił tak: „Pisarz i moralność to bardzo skomplikowana sprawa. Z jednej strony pisarz robi rzeczy absolutnie niemoralne. Podczas gdy ksiądz zachowuje tajemnicę spowiedzi, pisarz wykorzysta każdą spowiedź i nie będzie nikogo żałował. Z drugiej strony najważniejszą koncepcją w literaturze jest pojęcie prawdy, zgodności, dokładności, uczciwości. Prawda jest niemożliwa bez uczciwości, bez uczciwego spojrzenia na siebie i na swoje życie. Musi istnieć perfekcyjna zgodność twojej osobowości z twoim pisarstwem”.

Taką zgodność można również dostrzec w biografii Pawłowa. Urodzony w 1970 roku w Moskwie autor po ukończeniu szkoły pracował jako tragarz i niewykwalifikowany robotnik, potem odbywał obowiązkową służbę wojskową w kompaniach ochrony łagrów w obwodzie karagandyjskim. Przeżycia tego okresu pozostawiły głęboki ślad w jego twórczości. Po przedterminowym zwolnieniu z wojska ze względu na stan zdrowia, podjął pracę w szpitalu i ukończył zaoczne studia w moskiewskim Instytucie Literatury. Zadebiutował w roku 1994 powieścią „Służbowa baśń”, która nawiązywała do jego doświadczeń z armii. Książka odniosła duży sukces i od razu postawiła Pawłowa w rzędzie najciekawszych rosyjskich pisarzy jego pokolenia. Pawłow uprawiał również krytykę literacką, brał udział w dyskusjach na tematy literackie i społeczne. Jego zawsze bardzo osobiste i wyraziste wypowiedzi często budziły zaciekłe spory. Był laureatem wielu nagród literackich, m.in. Rosyjskiego Bookera i Nagrody Aleksandra Sołżenicyna. W 2017 roku został uhonorowany Literacką Nagrodą Europy Środkowej „Angelus” za trylogię „Opowieści z ostatnich dni” (w skład której weszła również wspomniana „Służbowa baśń”).

Rosyjski historyk, pisarz i krytyk literacki Dmitrij Wołodichin powiedział, że Pawłow był żyjącym klasykiem. Zawsze kierował się niezwykle wysokimi ideałami artystycznymi, pisząc w stylu autorów z XIX i początku XX wieku.

Trylogię „Opowieści z ostatnich dni” wydała w Polsce Oficyna Literacka Noir sur Blanc.