Skradziony przed laty XV-wieczny manuskrypt z dziełami Cycerona powrócił do Polski. Znaleziono go w nowojorskim antykwariacie

10 marca 2023

Skradziony na przełomie lat 60. i 70. XX wieku cenny iluminowany manuskrypt z dziełami Marka Tuliusza Cycerona powrócił do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Uroczyste przekazanie księgi odzyskanej z antykwariatu w Nowym Jorku miało miejsce w piątek, 10 marca.

Iluminowany łaciński manuskrypt pochodzi z połowy XV wieku i zawiera dzieła Marka Tuliusza Cycerona „De Senectute”, „De Amicitia” i „Paradoxa Stoicorum” („O starości”, „O przyjaźni”, „Paradoksy Stoików”). W zbiorach Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu znajdował się od początku XX wieku, a po wojnie trafił do tamtejszej Biblioteki Uniwersyteckiej. Pomiędzy rokiem 1961 a 1977 został skradziony. W 2021 roku pracownicy biblioteki zidentyfikowali utracony manuskrypt w ofercie antykwariatu Jonathana Hilla w Nowym Jorku.

Dzięki zachowanej dokumentacji, a w szczególności wykonanemu w 1954 roku mikrofilmowi, można było dokonać szczegółowej analizy porównawczej utraconego i wystawionej w antykwariacie dzieła. Po zapoznaniu się z materiałami potwierdzającymi tożsamość i pochodzenie manuskryptu antykwariusz Jonathan Hill zdecydował się na zwrot księgi do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Uroczyste przekazanie obiektu odbyło się w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wiceminister kultury Jarosław Sellin podziękował dotychczasowemu posiadaczowi za zwrot manuskryptu. „Dzięki właśnie takim ludziom jak pan Hill coraz więcej dóbr kultury wraca do Polski – i wierzę, że wiele jeszcze odnajdowanych na całym świecie obiektów zostanie przywróconych do swoich macierzystych kolekcji dzięki takiej postawie ich posiadaczy” – powiedział, wręczając mu w dowód uznania dyplom.

Sellin przekazał, że w ciągu ostatnich 7 lat do polskich muzeów i innych instytucji powróciło ponad 600 obiektów. Wśród nich był XVII-wieczny sztambuch mieszkańca Wrocławia Melchiora Lucasa, a także książki naukowe zrabowane z Muzeum Zoologicznego w Warszawie. Wciąż jednak wiele tego typu dzieł jest poszukiwanych. „Polska została wyjątkowo dotkliwie spustoszona kataklizmem II wojny światowej. Wartość naszych strat spowodowanych wojną w dziedzinie kultury materialnej jest ostrożnie szacowana na prawie 52 miliardy złotych. Liczba wszystkich utraconych w wyniku II wojny światowej dzieł sztuki oraz innych cennych dla naszego dziedzictwa zbiorów jest niemożliwa do sprecyzowania, ponieważ wiele przedwojennych kolekcji nie posiadało dokumentacji i inwentarzy” – zauważył.

Jak przypomniał, tuż po wojnie liczbę dóbr kultury utraconych przez Polskę oszacowano na ponad pół miliona obiektów. Część z nich udało się odzyskać do początku lat 50. Baza strat wojennych prowadzona przez Ministerstwo Kultury wciąż zawiera jednak ponad 66 tysięcy dzieł, a trzeba doliczyć również obiekty skradzione po II wojnie światowej, jak przekazany właśnie manuskrypt.

Na zdjęciu poniżej antykwariusz Jonathan Hill prezentuje dyplom otrzymany za zwrócenie dzieła: