Rękopis „Chłopów” Władysława Reymonta wpisany na polską listę Programu UNESCO Pamięć Świata
Przechowywany w Ossolineum rękopis powieści „Chłopi” Władysława Reymonta trafił na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. To już czwarty obiekt w zbiorach wrocławskiego instytutu, który znalazł się w tym zestawieniu unikalnych skarbów narodowego dziedzictwa. Wcześniej uhonorowano w ten sposób „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, spuściznę Juliusza Słowackiego i „Trylogię” Henryka Sienkiewicza.
„Wpisanie obiektów na listę UNESCO to nie tylko prestiż dla przechowującej je instytucji i szansa na dotarcie do szerszego kręgu odbiorców oraz pomoc w pozyskiwaniu środków. To także wyzwanie – by gromadzić wartościowe zbiory, w należyty sposób się nimi opiekować, zapewniając im bezpieczeństwo, a jednocześnie dbając, by znajdowały się stale w kręgu zainteresowania czytelników, wydawców, badaczy” – podkreśla Hanna Kulesza, starsza kustoszka z Działu Rękopisów Ossolineum.
Jak dodaje, przyczyną zgłoszenia rękopisu na polską listę Programu UNESCO Pamięć Świata jest przypadająca w tym roku (dokładnie 13 listopada) 100. rocznica przyznania Władysławowi Reymontowi Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za „wybitny epos narodowy”, jakim była powieść „Chłopi”, jak również fakt, że Zakład Narodowy im. Ossolińskich przechowuje w swoich zbiorach spuściznę pisarza.
„W zgłoszeniu podkreślono znaczenie obiektu dla historii literatury, dla rozwoju nowych form literackich, dla propagowania kultury polskiej w świecie (tłumaczenia na wiele języków, filmy)” – wyjaśniła.
W zbiorach Ossolineum znajdują się tak naprawdę dwa rękopisy powieści „Chłopi”. Pierwszy zawiera tekst napisany na brudno części „Jesień”, „Zima” i „Wiosna”, różniący się od obecnie znanych wersji, a także plan niektórych rozdziałów „Zimy”. Drugi to czystopis części „Zima” z poprawkami, nanoszonymi przez autora do ostatniej chwili przed wydrukowaniem dzieła. Rękopisy w Ossolineum nie zawierają całego tekstu „Chłopów”. Do naszych czasów nie zachował się oryginał części „Lato”. Natomiast czystopis części „Jesień” znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej.
Brudnopis i czystopis „Chłopów” ze zbiorów Ossolineum.
„Ossolińskie autografy 'Chłopów’ pochodzą z lat 1901-1905. Pierwsza wersja powieści, tworzona od 1898 roku, została przez pisarza zniszczona po katastrofie kolejowej, jaką przeżył w lipcu 1900 roku. Reymont zaczął od początku i tak powstał brulion części I 'Jesień’, dedykowany Miriamowi (Zenonowi Przesmyckiemu)” – komentuje Hanna Kulesza.
Oryginał „Chłopów” wraz z innymi rękopisami został zakupiony przez Ossolineum we Lwowie w 1935 roku od wdowy po pisarzu Aurelii Reymontowej. Transakcja obejmowała również zeszyty z utworami młodzieńczymi oraz rękopisy wielu nowel, reportaży, mniej znanych powieści i opowiadań, a także notatniki i kalendarzyki, w których pisarz przez całe dorosłe życie odnotowywał swoje rozterki i plany literackie oraz życiowe, uniesienia miłosne, wrażenia z podróży, pomysły. W czasie II wojny rękopisy pozostawały w budynku Ossolineum we Lwowie, a w lipcu 1946 roku trafiły do Wrocławia.
„Archiwum Władysława Reymonta przechowywane w Dziale Rękopisów Narodowej Biblioteki Ossolineum jest obecnie najbardziej integralną i kompletną spuścizną Noblisty” – podkreśla Kulesza. Jak dodaje, bogaty zbiór korespondencji i wycinków prasowych Reymonta, który wdowa po nim przekazała Bibliotece Narodowej w Warszawie, spłonął w czasie II wojny światowej.
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 roku. Jego celem jest utrwalanie znaczenia wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. Program zwraca uwagę społeczeństwa na konieczność ochrony dokumentów o szczególnym znaczeniu historycznym, które stanowią świadectwo naszej kultury i cywilizacji. W ramach projektu tworzone są 3 rodzaje list dziejowych pomników piśmiennictwa: światowa oraz regionalne i krajowe. Polska Lista Krajowa powstała w 2014 roku. Od tego czasu wpisywane są na nią unikalne skarby narodowego dziedzictwa o fundamentalnym znaczeniu dla historii, kultury i tożsamości naszego kraju, przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach i muzeach.
Uroczystość wręczenia certyfikatów potwierdzających wpis rękopisu „Chłopów” na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata odbędzie się 26 czerwca 2024 roku w Pałacu Belwederskim w Warszawie.
[am]
fot. kolaż: Biblioteka Narodowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Kategoria: newsy
