„Psy gończe” Joanny Ufnalskiej najlepszym kryminałem retro 2024 roku. Wyróżniono też Piotra Kościelnego i Tomasza Duszyńskiego
Podczas zakończonego w weekend w Gostyniu festiwalu Kryminalny Magiel wybrano najlepszy polski kryminał retro 2024 roku. Kapituła zdecydowała, że tytuł ten należy się Joannie Ufnalskiej za powieść „Psy gończe”. Laureatka otrzymała statuetkę i 10 tysięcy złotych. Wyróżnienia trafiły też do Piotra Kościelnego i Tomasza Duszyńskiego.
Opublikowana nakładem wydawnictwa PulpBooks powieść „Psy gończe” Joanny Ufnalskiej rozgrywa się w Łodzi na początku lat 20. XX wieku, gdy fabryczne miasto próbuje poskładać się po wojnie. Jakub, funkcjonariusz Łódzkiego Urzędu Śledczego, prowadzi sprawę morderstwa księdza. Oprócz tego w świeżym grobie znaleziono kilkanaście urn z prochami, a młody chłopak z dobrego domu znika. Co łączy te sprawy? I jak lekarz sądowy o ciekawej przeszłości pomoże je rozwikłać?
„Autorka 'Psów gończych’ ze znawstwem wykreowała sugestywny, artystycznie wysmakowany i wiarygodny obraz Łodzi początku lat 20. ubiegłego stulecia, kreślony z nieukrywanym upodobaniem do miasta, w którym spotykają się, uzupełniają i ścierają wpływy kilku kultur. W tej scenerii, odkrywanej przez nią dla polskiego kryminału retro, nieco sennej, jednak nienużącej, Joanna Ufnalska przedstawia duet śledczego i patologa, tylko pozornie konwencjonalny, stający przed ponurą tajemnicą i dokonujący zaskakujących odkryć, czytelnicy natomiast poznają kolejne szczegóły osobowości oryginalnie pomyślanych postaci pierwszego i drugiego planu. Finalne rozwiązanie sekretu serii zaginięć i zgonów wykracza w tym przypadku daleko poza powieściowe schematy, nie tylko jest zaskakujące, ale przede wszystkim głęboko przejmujące” – usłyszeliśmy w uzasadnieniu przyznania nagrody.
„Historię pisarka opowiada bez pośpiechu i nie idąc na skróty, unikając spektakularnych efektów, przy tym nierzadko zaskakuje jednak błyskotliwością i wrażliwością. Buduje fabułę w odpowiednich proporcjach łączącą sensacyjne i obyczajowe składniki, dba o to, by ten, kto trzyma książkę w ręku, miał poczucie, że jest traktowany poważnie. Autorka często spowalnia akcję, by odmalować wybrany widok Łodzi, stworzyć obraz, dzięki któremu czytelnik, w niezauważalny dla siebie sposób, przenosi się w czasy międzywojenne. Iluzja prawdziwości dotyczy wszystkich warstw powieści, począwszy od błahych, codziennych rozmów, przez szczegóły topograficzne, a skończywszy na kontekście wielkiej historii: następstw wojny światowej i jej kontynuacji w nowej formule pod osłoną oficjalnego pokoju” – dodała kapituła.
Nagroda Kryminalny Magiel ma wyłaniać co roku najlepszy kryminał retro. Jako granice chronologiczne fabuły powieści przyjmuje się okres od starożytności do 1989 roku. W szóstej edycji konkursu napłynęły łącznie 23 zgłoszenia. Spośród nich kapituła wyłoniła zwyciężczynię, a także przyznała dwa wyróżnienia.
Wyróżnienie w postaci drugiego miejsca wręczono Piotrowi Kościelnemu za powieść „Zły”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Czarna Owca. „Akcja kryminału Piotra Kościelnego trwa przez 10 lat, od 1978 do 1988 roku. Dla autora kryminału retro ta rozpiętość chronologiczna stanowi duże wyzwanie, bo przecież nie wystarczy ogólnikowe odtworzenie peerelowskich realiów, trzeba oddać zmiany, ukazać gnicie społeczeństwa zatrzymanego katastrofą stanu wojennego. Podobne wyzwanie wiąże się z postaciami, posiadającymi pewne stałe cechy, ale też zmieniającymi się, podlegającymi presji wydarzeń i czasu. Jeśli powieść jest maszyną do liczenia czasu historii i ludzkiego życia, to ten jej egzemplarz działa niezawodnie” – przyznano w laudacji.
„Spośród kryminalnych konwencji pisarz wybrał tę, w której czytelnik wie więcej od śledczych, od początku zna tożsamość zabójcy. Użycie tego chwytu bynajmniej nie zmniejsza napięcia i niepokoju towarzyszących lekturze, a przy tym skłania czytelnika, by skoncentrował uwagę na wnikliwych, szczegółowych analizach psychologicznych pary głównych uczestników zdarzeń: wielokrotnego zabójcy i oficera milicji. Głównym rysem ich charakterów jest banalność. Ta zwyczajność przeraża w portrecie bezkarnego i pozbawionego jakichkolwiek odruchów moralnych prostaka, ale niepokoi również w przypadku śledczego, niepozbawionego intuicji i kompetencji, ale przy tym ulegającego naciskowi przełożonych i ogólnej niemożności” – zauważono, dodając, że Kościelny „prostym, precyzyjnym językiem ukazuje zło w mało widowiskowej postaci, zło pierwotne, nieudolne, brutalne i pospolite, wyrządzające nieodwracalne krzywdy przypadkowo spotkanym ludziom i ich bliskim”.
Dyplom i statuetkę za zajęcie trzeciego miejsca otrzymał Tomasz Duszyński za „Grzesznika ze Strehlen”, czyli piąty tom serii ze śledczym Wilhelmem Kleinem, opublikowany przez Wydawnictwo SQN. Duszyński to najczęściej nagradzany pisarz w tym konkursie. Przypomnijmy, że w pierwszej edycji zdobył już nagrodę główną, był też trzykrotnie wyróżniany (w tym roku otrzymał wyróżnienie po raz czwarty). „’Grzesznik ze Strehlen’ potwierdza klasę autora, wiernego i lojalnego wobec swego bohatera, a także z szacunkiem traktującego czytelników, ceniących kontynuację, ale też oczekujących nowych efektów artystycznych. Duszyński stawia więc na sprawdzone rozwiązania, uzupełnia je jednak o nowe miejsca i wątki oraz rozwija swoje postacie. Szczególnie charakterystyczne dla tej powieści jest rozwikływanie splątanych związków między przeszłością a teraźniejszością. Nieprzypadkowo jedną z przestrzeni powieściowych zdarzeń staje się archiwum, a z minionego czasu nieustannie płynie wyzwanie, by odnaleźć porzucone, zbezczeszczone ciała ofiar i nie godzić na bezkarność zbrodniarzy” – podkreśliła kapituła.
„O wartości 'Grzesznika ze Strehlen’, poza intrygą, decydują dialogi i wyraziste charakterystyki postaci. Równie zdecydowanie, jakby bez wahania przedstawia Duszyński tło zdarzeń. Odbiorca podąża za rytmem wyznaczonym przez autora, a częścią tego pulsu powieści jest też mroczna atmosfera, przypominająca klasyczne filmy noir, w których nawet stróże prawa sięgają po niemoralne i pozaprawne metody. I – jak w kinie noir – mimo to mają w sobie jakiś dziwny rodzaj magnetyzmu, sprawiający, że widz (a tu czytelnik) nie pamięta im tego. Duszyński podrzuca czytelnikowi różne rozwiązania, z lekkością prowadzi tę grę oczekiwań i zaskoczeń, komplikuje historię, podsuwa mylne tropy. Ale nie oszukuje, nie kokietuje, nie szafuje tanimi efektami” – dodano w uzasadnieniu.
Nagrody wręczono podczas finału VI edycji Festiwalu Kryminału Retro „Kryminalny Magiel”, który odbył się w dniach 12-13 września w Gostyniu.
[am]
fot. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Gostyniu
Kategoria: newsy
