Pisarz i tłumacz Antoni Libera otrzymał najwyższe państwowe odznaczenie – Order Orła Białego

3 maja 2022

Antoni Libin-Libera, pisarz, tłumacz, reżyser teatralny, krytyk literacki, znawca twórczości Samuela Becketta, został odznaczony Orderem Orła Białego. To najstarsze i najwyższe odznaczenie w Polsce, nadawane za duże zasługi cywilne lub wojskowe dla kraju.

Jak uzasadniono, order został wręczony „w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne dokonania w pracy literackiej, w szczególności za osiągnięcia translatorskie oraz dialog z europejskim dziedzictwem kulturowym, za działalność w obronie wolności słowa w PRL i zaangażowanie na rzecz suwerennej Rzeczypospolitej”.

Uroczystość nadania orderu odbyła się w dniu Święta Narodowego Trzeciego Maja na Zamku Królewskim. Odznaczenie wręczał prezydent Andrzej Duda. Warto nadmienić, że jest to już drugie honorowe wyróżnienie z rąk prezydenta RP, które otrzymał Libera. W 2011 roku prezydent Bronisław Komorowski odznaczył go już Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Antoni Libin-Libera przetłumaczył wszystkie dzieła dramatyczne Samuela Becketta, część jego utworów prozą oraz eseje i wiersze. Sztukami tego noblisty zajął się również jako reżyser, wystawiając je w Polsce i za granicą. Tłumaczył również Oskara Wilde’a i tragedie Sofoklesa (m.in. „Antygonę” i „Króla Edypa”). Dokonał nowego przekładu „Makbeta” Williama Szekspira oraz wierszy Friedricha Hölderlina i Konstandinosa Kawafisa.

Karierę prozatorską rozpoczął w 1998 roku, wydaniem powieści „Madame” opowiadającej o dojrzewaniu głównego bohatera w peerelowskiej rzeczywistości schyłku lat 60. i fascynacji starszą od niego nauczycielką francuskiego. Książka była nominowana w 1999 roku do Nagrody Literackiej Nike, a do dzisiaj jej łączny nakład przekroczył 100 tysięcy egzemplarzy. Została też przetłumaczona na około 20 języków. W 2009 roku Libera wydał prozę autobiograficzną „Godot i jego cień”, która znalazła się w finale Nagrody Angelus.

Wręczając Order Orła Białego, prezydent zwrócił uwagę na działalność opozycyjną Libery w czasach PRL. Jak przypomniał, to w mieszkaniu odznaczonego powstał Komitet Obrony Robotników. Nie zabrakło również słów uznania dla jego dorobku literackiego.

„Bardzo często nazywają pana perłą niepokornej inteligencji warszawskiej. Tak właśnie jest. Jest pan doktor w absolutnie pełnym, najwyższym tego słowa znaczeniu warszawską inteligencją, człowiekiem, który całą swoją pracą i życiem buduje wielkość Rzeczypospolitej – śmiało można powiedzieć w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu. Bo nie tylko wewnętrznie, kiedyś poprzez walkę na rzecz wolnej i niepodległej Polski, na rzecz poszanowania praw człowieka, lecz także poprzez pracę naukową, twórczość literacką i przybliżanie nam twórczości wielkich światowych autorów i artystów, także tych najbardziej klasycznych, jak Sofokles, którego dzieła pan tłumaczył, jak Horacy, ale też tych bardziej współczesnych, z tym największym pańskim, w jakimś sensie pewnie idolem literatury, a mianowicie Samuelem Beckettem, który nazwał pana swego czasu swoim ambasadorem tutaj, w tej części Europy i świata” – mówił Andrzej Duda.

„Dziękuję też za rozsławianie Polski poza granicami poprzez pańską twórczość, poprzez napisane przez pana sztuki, które były wystawiane na zagranicznych scenach teatralnych, poprzez wszystkie dzieła, które – śmiało można mówić – wdrożył pan do kanonu dzisiaj już polskiej literatury i literatury polskojęzycznej, a więc tej, która została przetłumaczona na polski. Za to dzieło składam najwyższe wyrazy szacunku i podziękowania” – dodał prezydent.

„Nie ukrywam, że czuję się wzruszony i onieśmielony” – powiedział Antoni Libera. „Wyróżnienie, jakie mnie dziś spotyka, jest dla mnie ogromnym zaszczytem, ale rodzi też pytanie o wartość mojej zasługi. Pochodzę z inteligenckiego domu. Mój ojciec był historykiem literatury, profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, a matka filologiem klasycznym. I w domu tym bardzo poważnie traktowano kwestie hierarchii. Otóż panowało tam przekonanie, że zarówno w dziedzinie nauki i sztuki, jak i w dziedzinie działalności publicznej, istnieją wyżyny, do których owszem, wolno aspirować, ale o których nie należy myśleć, że się je kiedykolwiek osiągnie, ponieważ są one zarezerwowane wyłącznie dla jednostek genialnych, obdarzonych bądź iskrą bożą, jak Chopin czy Mickiewicz, bądź nadzwyczajną odwagą, jak Traugutt, Piłsudzki czy Jerzy Giedroyć. Gdyby rodzice mogli być świadkami dzisiejszej uroczystości, odczuwaliby z pewnością pewien rodzaj dumy, ale i – nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości – nie posiadaliby się ze zdumienia, jakim cudem ich syn dostępuje aż takiego wyróżnienia” – oświadczył.

Następnie Antoni Libera opowiedział o wartościach wyniesionych z rodzinnego domu, a także o wskazaniach w dziedzinie literatury, a szerzej – kultury polskiej, które ukształtowały go w życiu.

Oprócz Antoniego Libery na uroczystości uhonorowano także Antoniego Lenkiewicza – historyka, prawnika, działacza opozycji antykomunistycznej oraz autora książek biograficznych i monograficznych poświęconych m.in. generałowi Władysławowi Andersowi, Mikołajowi Kopernikowi, Kazimierzowi Pułaskiemu czy Józefowi Piłsudskiemu.

Order Orła Białego to najwyższe i najstarsze odznaczenie państwowe. Ustanowione zostało w 1705 roku, a reaktywowane w 1921 roku. Order nie dzieli się na klasy, nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych. W gronie osób, które odznaczono od 1992 roku, znaleźli się m.in. następujący pisarze: Czesław Miłosz, Stanisław Lem, Gustaw Herling-Grudziński, Zbigniew Herbert (pośmiertnie) i Wisława Szymborska.