Odkryto starożytne wiersze i teksty religijne zeskrobane przed wiekami z pergaminów znajdujących się w bibliotece w klasztorze św. Katarzyny

16 sierpnia 2017


Dzięki zastosowaniu specjalistycznych technik obrazowania naukowcom udało się odczytać oryginalne teksty, jakie znajdowały się na starożytnych pergaminach zgromadzonych w klasztorze św. Katarzyny w Synaju, zanim skrybowie przed wiekami usunęli treść, przeznaczając materiał do ponownego zapisu.

Prowadzony przez prawosławnych Greków klasztor św. Katarzyny położony jest u ujścia stromego wąwozu u podnóża góry Synaj. Wzniesiony został w VI wieku n.e. i od tego czasu funkcjonuje nieprzerwanie bez większych problemów. Znajdująca się w klasztorze biblioteka już niemal od początku słynęła jako centrum edukacji, a suchy klimat panujący na półwyspie pomógł przetrwać do naszych czasów wielu cennym pergaminom. To w tamtejszych zbiorach znajduje się m.in. Kodeks Synajski, czyli jedna z najstarszych znanych kopii całego tekstu Biblii.

W wielowiekowej historii zdarzało się, że zamieszkujący klasztor mnisi byli odcięci od świeżych dostaw materiałów piśmienniczych. Działo się tak w wyniku napięć między światem muzułmańskich a chrześcijańskim, na przykład w epoce wypraw krzyżowych. Sytuacja zmuszała więc skrybów do ponownego używania pergaminów. Starannie myli je sokiem z cytryny i ścierali tekst do czysta. Oczywiście stosowano selekcję. Do ponownego zapisu wybierano starsze teksty, niektóre pochodzące z VI wieku, których język został już zapomniany lub informacje straciły na ważności. Dziś pergaminy te mają ogromne znaczenie historyczne zarówno dla badaczy analizujących wczesne pisma chrześcijańskie, jak i historyków poszukujących wskazówek na temat życia w średniowiecznym Egipcie, a także lingwistów pragnących lepiej poznać starożytne języki.

Aby odkryć wymazane słowa na cennych palimpsestach, naukowcy fotografują każdą stronę 12 razy. Pergamin podświetlany jest z jednej i z drugiej strony różnokolorowym światłem widzialnym, ultrafioletem i podczerwienią. Zdjęcia robione są również pod kątem, co pomaga wychwycić na powierzchni wszelkie małe wgłębienia i wypukłości. Następnie algorytmy komputerowe analizują i łączą obrazy, oddzielając tekst widoczny gołym okiem od tego, który został zeskrobany przed wiekami.

W ten sposób naukowcom w ciągu pięciu lat udało się już odczytać łącznie 6 800 stron z 74 palimpsestów ? skany zajmują łącznie 30 terabajtów. O wartości odkrytych materiałów może świadczyć fakt, że w niektórych przypadkach zeskrobane teksty pozwoliły poszerzyć znajomość słownictwa dawno nieużywanego języka o 50 procent. Sensacją jest z pewnością odkrycie jedynych dwóch istniejących tekstów napisanych w kaukasko-albańskim, którym posługiwało się w starożytności chrześcijańskie królestwo istniejące na terenie obecnego Azerbejdżanu. Prawie wszystkie zapiski z tego czasu zostały utracone, gdy w VIII i IX wieku muzułmanie zniszczyli tamtejsze kościoły.

Inny martwy język, który można odnaleźć w palimpsestach, to tzw. chrześcijańsko-palestyńsko-aramejski używany przez niektóre najwcześniejsze wspólnoty chrześcijańskie na Bliskim Wschodzie. Wśród najnowszych tekstów odkryto ponad 108 stron nieznanej dotąd poezji greckiej. Naukowcy odczytali również trzy nieznane greckie traktaty medyczne, w tym jeden, który zawiera najstarszą znaną recepturę Hipokratesa, ojca medycyny zachodniej. Materiały pozwoliły także odkryć historię klasztoru z czasów, z których nie przetrwały prawie żadne zapiski historyczne. Niektóre palimpsesty sugerują, że napięcia między islamem a chrześcijaństwem nie zawsze były tak duże, jak obecnie. Podkreślają rolę klasztoru jako miejsca spotkania dla wyznawców obu religii. Natrafiono też na dowody poświadczające, jak ważne teksty docierały do świata arabskojęzycznego w pierwszych wiekach rządów muzułmanów.

Z uwagi na to, że klasztor stał się ostatnio celem ataków grup powiązanych z tzw. Państwem Islamskim, naukowcy czują, jakby ścigali się z czasem, aby zachować dla przyszłych pokoleń dostęp do tych materiałów.

[am]
fot. klasztoru: Berthold Werner, pozostałe: Early Manuscripts Electronic Library
źródło: na podst. The Atlantic

Tematy: , , , , ,

Kategoria: newsy