Nuala Ní Dhomhnaill pierwszą kobietą wyróżnioną Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta
Wiemy już, kto otrzyma w tym roku Międzynarodową Nagrodę Literacką im. Zbigniewa Herberta. Uhonorowano nią Nualę Ní Dhomhnaill, irlandzką poetkę piszącą w języku gaelickim, jedną z twórczyń, dzięki którym we współczesnej literaturze kobiety „odzyskują głos”. Jury uznało, że twórczość Ní Dhomhnaill jest spełnionym artystycznie aktem ratowania języka z pozoru skazanego na zagładę, gestem przeciwstawiania się kulturowej unifikacji. Przypomina się tutaj postawa samego Herberta, w słynnej „Modlitwie Pana Cogito – podróżnika” proszącego: „żebym rozumiał innych ludzi inne języki inne cierpienia”.
„Wybraliśmy poetkę odważną i przełomową, która jest ważna zarówno z lokalnego, irlandzkiego, jak i z międzynarodowego punktu widzenia. Poetkę, która pomogła odrodzić się własnemu językowi” – komentował Edward Hirsch, tegoroczny przewodniczący jury. „Jestem zachwycona z powodu przyznania mi tej nagrody przede wszystkim dlatego, iż kiedy piszemy w języku należącym do mniejszości łatwo możemy być przeoczeni, nawet we własnym kraju. Nie spodziewałam się zatem, że wygram. Pragnę podziękować członkom jury za to wyróżnienie, nie tylko w imieniu własnym, ale także w imieniu języka irlandzkiego” – napisała zaś laureatka.
Nuala Ní Dhomhnaill przyszła na świat w roku 1952 w Lancashire w Anglii, w rodzinie dwujęzycznej. Gdy miała pięć lat, zamieszkała w hrabstwie Kerry w Irlandii. Studiowała literaturę angielską i irlandzką na University College w Cork. W roku 1973 wyszła za mąż za Dogana Leflefa, z którym przez kilka lat mieszkała w Holandii i Turcji. W roku 1980 rodzina wróciła do Irlandii, osiedlając się pod Dublinem, zaś rok później Nuala Ní Dhomhnaill opublikowała swój pierwszy tom wierszy w języku gaelickim. Wkrótce przekroczyła granice oddziaływania tego obszaru językowego, jej poezja urzekła bowiem innych poetów irlandzkich, przekładających jej wiersze na angielski. W ten sposób publikowała kolejne książki dwujęzyczne, których tłumaczami byli wybitni twórcy: Seamus Heaney, Michael Longley, Derek Mahon, Eilean Ni Chuilleanain i Medbh McGuckian, a przede wszystkim Paul Muldoon. W swojej twórczości Nuala Ní Dhomhnaill czerpie z celtyckiego folkloru i mitologii, łącząc jednak te elementy ze współczesną problematyką, spośród której na pierwszy plan wybijają się takie wątki jak rozpatrywana z perspektywy postkolonialnej relacja między kulturą irlandzką i angielską, a także feministyczna reinterpretacja problematyki kulturalnej i społecznej.
Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta to wyróżnienie na polu literatury światowej – przede wszystkim w dziedzinie poezji. Przyznawana jest od 2013 roku za wybitne dokonania artystyczne i intelektualne nawiązujące do idei, które przyświecały twórczości Zbigniewa Herberta.
„Herbert fascynował się kulturami, którym w historii 'gorzej się powiodło’, które zostały podbite przez silniejszych sąsiadów. Badał z tego powodu kulturę Langwedocji czy Etrusków, pamiętając oczywiście, że również Polacy o mało nie zostali starci z powierzchni Europy. Jestem przekonana, iż wybór twórcy piszącego w języku niewielkiego narodu, mającego za sobą bolesne doświadczenia historyczne i heroicznie walczącego o przetrwanie – przypadłby mu do gustu. Ja sama zaś dodatkowo cieszę się, że nagroda jego imienia po raz pierwszy trafiła do rąk kobiety” – mówiła Katarzyna Herbert, wdowa po poecie i założycielka Fundacji jego imienia.
Laureatkę Nagrody wskazało międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Tomasz Różycki (Polska).
„Wiersze Nuali Ní Dhomhnaill oddziałują na czytelnika dzięki gęstości obrazowania, odwadze myślenia, rozległości skojarzeń, czystości brzmienia. Ní Dhomhnaill mogłaby odnieść sukces posługując się angielskim, świadomie jednak wybrała język mniejszości, gaelicki – prawdziwy język Irlandii, któremu dziś zagraża zniknięcie. Taki pełen determinacji gest twórcy zasługuje na szacunek i najwyższe wyróżnienia. Ní Dhomhnaill jednocześnie walczy o prawo irlandzkich kobiet do twórczej ekspresji, do krytyki podporządkowanego mężczyznom życia społecznego ich kraju. Z tego punktu widzenia należy przywołać postać Herberta – poety nie zawierającego moralnych kompromisów. Do kogo innego winna trafić nagroda jego imienia, jeśli nie do tej właśnie bezkompromisowej bohaterki, jaką bez wątpienia jest Nuala Ní Dhomhnaill?” – uzasadniał wybór Jurij Andruchowycz.
W języku polskim wiersze Nuali Ní Dhomhnaill można odnaleźć w antologii „Sześć poetek irlandzkich” (Wrocław 2012), przełożonej i opracowanej przez Jerzego Jarniewicza.
Uroczystość wręczenia Nagrody odbędzie się 10 maja 2018 w Teatrze Polskim w Warszawie.
TweetKategoria: newsy
