Nie żyje kenijski pisarz Ngũgĩ wa Thiong’o nazywany gigantem afrykańskiej literatury
W środowy poranek, 28 maja, zmarł Ngũgĩ wa Thiong’o. Wiadomość o śmierci 87-letniego kenijskiego pisarza przekazała w mediach społecznościowych jego córka. W trakcie trwającej ponad 60 lat kariery Ngũgĩ doświadczył politycznych prześladowań, więzienia i wygnania z rodzinnej Kenii. Wielokrotnie typowany do literackiej Nagrody Nobla, był jednym z nielicznych autorów tworzących w rdzennych językach Afryki.
„Żył pełnią życia, walczył we właściwej walce” – napisała na Facebooku córka Ngũgĩego, także pisarka Wanjikũ wa Ngũgĩ. Mieszkający w amerykańskim stanie Georgia autor od wielu lat zmagał się z problemami zdrowotnymi. Ostatnimi czasy miał być poddawany dializie nerek, lecz oficjalna przyczyna zgonu pozostaje nadal nieznana.
Ngũgĩ wa Thiong’o urodził się jako James Ngugi 5 stycznia 1938 roku w Kamirithu w ówczesnej Kolonii Kenii, w rodzinie zaangażowanej w walkę o niezależność od brytyjskiego protektoratu. Jego powieściowy debiut, „Chmury i łzy” z 1964 roku (polskie wydanie w 1972 roku) był pierwszą książką w języku angielskim opublikowaną przez wschodnioafrykańskiego pisarza, a jego famę umocnił kolejny utwór, „Ziarno pszeniczne” z 1967 roku (polskie wydanie również w 1972 roku). Kilka lat później, po zetknięciu z marksizmem, zmienił nazwisko na Ngũgĩ wa Thiong’o i zaczął pisać w rdzennym języku kĩkũyũ. W tym samym czasie został także wykładowcą na Uniwersytecie w Nairobi, co stanowiło początek jego bogatej kariery akademickiej.
W 1977 roku silnie polityczna sztuka teatralna „Ngaahika Ndeenda”, napisana przez Ngũgĩego wa Thiong’o razem z dramaturgiem Ngũgĩm wa Mĩriĩ, ściągnęła na niego gniew ówczesnego wiceprezydenta Kenii. Zamknięty w więzieniu Ngũgĩ uznany został przez Amnesty International za więźnia sumienia. U schyłku 1978 roku wyszedł na wolność, by cztery lata później wyemigrować do Stanów Zjednoczonych. Nigdy nie wrócił już do rodzinnego kraju, gdzie przez pewien czas groził mu nawet zamach ze strony wrogo nastawionych do niego władz.
Za Atlantykiem Ngũgĩ wykładał na Uniwersytecie Yale, a potem na uczelniach w Nowym Jorku i Kalifornii. W jego dorobku literackim znaleźć można powieści i eseje, teksty krytyczne, sztuki teatralne, a także opowiadania i książki dla dzieci. Podejmował tematykę tożsamości narodowej, problemów społeczno-ekonomicznych nękających Afrykę Wschodnią oraz pozostałości po kolonializmie. Był dwukrotnie nominowany do Międzynarodowej Nagrody Bookera, regularnie typowano go także do literackiego Nobla.
Ostatnia powieść Kenijczyka „Kenda Muiyuru: Rugano Rwa Gikuyu na Mumbi” z 2019 roku (po angielsku wydana jako „The Perfect Nine: The Epic of Gĩkũyũ and Mũmbi” w 2020 roku) to poemat prozą nawiązujący do mitu stworzycielskiego rdzennych ludów jego ojczystego kraju. Nominowaną do Międzynarodowego Bookera książkę „Los Angeles Times” określił jako „powieść poszukiwawczą w formie wiersza, badającą folklor, mitologię i alegorię w perspektywie feminizmu i panafrykanizmu”.
Ngũgĩego przeżyły jego dzieci, z których czworo także zajmuje się literaturą. Oprócz córki Wanjikũ słowa pożegnania z ojcem zamieścił w internecie także jeden z synów, Mũkoma wa Ngũgĩ. „Jestem sobą dzięki niemu – jako dziecko, badacz i pisarz” – wyznał na platformie X. „Kocham go. Nie wiem, co przyniesie jutro bez niego. To wszystko, co teraz mam do powiedzenia” – dodał.
[sr]
fot. Library of Congress Life/Flickr/Wikimedia Commons
Kategoria: newsy
