Naukowcy odkryli sekret niebieskiego atramentu używanego do iluminowania średniowiecznych ksiąg
Portugalscy naukowcy poznali sekret niebieskiego atramentu wykorzystywanego do iluminowania średniowiecznych ksiąg. Na podstawie starej receptury udało im się odtworzyć ów barwnik, a swoim odkryciem podzielili się na łamach czasopisma „Science Advances”.
Niebieski barwnik zwany folium był wytwarzany z pospolitej w południowej Portugalii rośliny Chrozophora tinctoria należącej do rodziny wilczomleczowatych. Do niedawna jednak nie wiedzieliśmy, jak wyglądała dokładna procedura. Receptura sporządzania niebieskiego inkaustu zaginęła w pomroce dziejów, udało się ją jednak odtworzyć dzięki projektowi badawczemu. Portugalscy uczeni sięgnęli po XV-wieczny przewodnik iluminowania manuskryptów, odkrywając na nowo zapomnianą sztukę pozyskiwania barwnika.
Owoce chrozophora tinctoria.
Zespół pod kierunkiem Marii Jo?o Melo z Uniwersytetu Nova w Lizbonie w pierwszym rzędzie musiał zmierzyć się z przetłumaczeniem wskazówek zawartych w przewodniku, co samo w sobie nie było łatwe, ponieważ spisano go w martwym języku luzytańskim, używanym powszechnie przez portugalskich Żydów do XVI wieku. Okazało się, że wolumin bardzo dokładnie opisuje, gdzie Chrozophora tinctoria rośnie i kiedy należy zbierać jej owoce. Badacze zajęli się tym osobiście podczas wyprawy do położonego na południu Portugalii miasteczka Monsaraz. Przekonali się, że owoce faktycznie zawierają niebieski barwnik, trzeba jednak uważać, by nie miażdżyć nasion, ponieważ to obniża jakość inkaustu. Sekretem koloru są antocyjany naturalnie występujące w soku komórkowym rośliny (znajdziemy je również w jagodach).
Kawałki płótna nasączone folium, które wykorzystywano w średniowieczu do iluminowania ksiąg.
W średniowieczu pozyskanym folium nasączano kawałki lnianego płótna i w tej formie trafiały do europejskich warsztatów, gdzie wykorzystywano je zarówno do iluminowania ksiąg, jak i do farbowania ubrań. Obecnie odkrycie portugalskich naukowców może przydać się konserwatorom pracującym nad renowacją manuskryptów.
„Mnisi byli w stanie wytwarzać farby zdolne przetrwać całe stulecia” ? mówi Maria Jo?o Melo. „Dzisiaj takimi nie dysponujemy. Jednym z celów naszych badań jest uzyskanie jak najbardziej kompletnej wiedzy o tych materiałach, całkowicie zapomnianych po upowszechnieniu barwników syntetycznych”.
[kch]
fot. Paula Nabais, Universidade NOVA de Lisboa
źródło: Atlas Obscura, Science Advances
Kategoria: newsy
