Katarzyna Kobylarczyk otrzymała Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki

28 maja 2020

Opublikowana przez Wydawnictwo Czarne książka „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany” Katarzyny Kobylarczyk została uznana za najlepszy reportaż 2019 roku. Decyzję jury Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego poznaliśmy wczoraj wieczorem w materiale wideo opublikowanym na stronie i Facebooku „Gazety Wyborczej”.

„Strup. Hiszpania rozdrapuje rany” patrzy na hiszpańską wojnę domową z dzisiejszej perspektywy. Osiemdziesiąt lat po zakończeniu konfliktu Hiszpania wciąż nie wie, co zrobić z ciałami ofiar. Musiało minąć ćwierć wieku od śmierci generała Franco, by rodziny odważyły się szukać swoich zamordowanych bliskich. Szukają ich nadal: w przydrożnych rowach, zasypanych studniach, na polach, w płytkich zbiorowych grobach. W ciągu ostatnich kilkunastu lat hiszpańskie organizacje pozarządowe otworzyły siedemset czterdzieści anonimowych mogił. Ekshumowały ponad dziewięć tysięcy ciał cywilów zamordowanych przez nacjonalistów. Nikt tak naprawdę nie wie, ile jeszcze jest takich grobów. Są we wszystkich regionach kraju, kości leżą w nich do dziś. Katarzyna Kobylarczyk przemierzyła Hiszpanię szlakiem umarłych, zamordowanych, zaginionych. Męczenników i bohaterów, ofiar i zbrodniarzy. Rodzin, które chcą szukać, i tych, które nie chcą rozdrapywać starych ran. Efektem tych podróży jest reportaż opublikowany przez Wydawnictwo Czarne.

„Katarzyna Kobylarczyk stworzyła uniwersalną opowieść o determinacji w poszukiwaniu prawdy i leczeniu zbiorowej pamięci. 'Strup’ to fascynująca lektura, gdzie koszmar przeplata się z groteską, a rzeczywistość odsłania swój metaforyczny wymiar. Dowód na to, że posługując się wyłącznie faktami, można tworzyć literaturę piękną” ? napisali w uzasadnieniu jurorzy.

„Reportaż Katarzyny Kobylarczyk 'Strup. Hiszpania rozdrapuje rany’ ? to książka o pamięci i o grobach, ale nie o śmierci. Katarzyna Kobylarczyk pisze o życiu zgęszczonym w żałobie, traumie i determinacji poszukiwań kości ludzi najbliższych. Książka Katarzyny Kobylarczyk jest dla nas, ale nie o nas. Analogie do polskich rozliczeń z historią i polskich ekshumacji nie są najważniejsze. Więcej możemy z niej skorzystać, jeśli przyjmiemy, że mówi nam ona o Innych, czy są to Hiszpanie, Chilijczycy czy Rosjanie, którzy borykają się ze swoją pamięcią historyczną ? wbrew polityce historycznej. Jeśli dzięki takiej książce jak ta lepiej zrozumiemy Innych, lepiej też zrozumiemy samych siebie” ? zauważył w laudacji przewodniczący jury Piotr Mitzner.

Autorce najlepszego reportażu 2019 roku przekazano nagrodę w wysokości 100 tysięcy złotych. Dodatkowo od 10. edycji konkursu m. st. Warszawa, fundator Nagrody Kapuścińskiego, wprowadziło nagrody pieniężne dla wszystkich finalistów w kwocie 5 tysięcy złotych. Otrzymają je: Lars Berge (autor „Dobrego wilka. Tragedii w szwedzkim zoo”, wyd. Czarne), Artem Czech (autor „Punktu zerowego”, tłum. Marek S. Zadura, wyd. Warsztaty Kultury), Joanna Gierak-Onoszko (autorka „27 śmierci Toby?ego Obeda”, wyd. Dowody na Istnienie) i Óscar Martinez (autor książki „Bestia. O ludziach, którzy nikogo nie obchodzą”, tłum. Tomasz Pindel, wyd. Post Factum).

Ze względu na bardzo wyrównany poziom tłumaczeń, które znalazły się w finale, jury w tym roku nie przyznało nagrody dla tłumacza najlepszego przekładu reportażu. Autorzy trzech wyróżnionych przekładów otrzymali nagrody dla finalistów w wysokości 2 tysięcy złotych. Są to: Irena Kowadło-Przedmojska (wyróżniona za wartki, dynamiczny, efektywny przekład reportażu Larsa Berge „Dobry wilk. Tragedia w szwedzkim zoo”), Tomasz Pindel (wyróżniony za przekazanie w soczystej polszczyźnie potocznego wielogłosu książki Óscara Martíneza „Bestia. O ludziach, którzy nikogo nie obchodzą”) oraz Marek S. Zadura (wyróżniony za sprawne i czujne spolszczenie wojennych opowieści Artema Czecha w reportażu „Punkt zerowy”).

Nagroda im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki ma charakter międzynarodowy i od 11 lat jest przyznawana za najlepszy reportaż książkowy opublikowany w Polsce i po polsku między 1 stycznia a 31 grudnia poprzedniego roku. Konkurs od pierwszej edycji nagradza także tłumaczy. W tym roku selekcji książek dokonywało jury pod przewodnictwem Piotra Mitznera ? w składzie: William Brand, Julia Fiedorczuk, Abel A. Murcia Soriano, Katarzyna Surmiak-Domańska, i w obecności sekretarza jury: Bożeny Dudko.

Nagrodzie ? jak co roku ? towarzyszyła akcja edukacyjna. Studenci Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Wrocławskiego, którzy pracują pod kierunkiem badaczki reportażu dr hab. Urszuli Glensk, czytają i recenzują nominowane książki, by wybrać swojego laureata. Tegoroczną laureatką studentów z Wrocławia ? podobnie jak redakcji internetowego magazynu studentów Uniwersytetu Warszawskiego „Nowy Folder” ? został reportaż „27 śmierci Toby?ego Obeda” Joanny Gierak-Onoszko, opublikowany przez wydawnictwo Dowody na Istnienie. Werdykt studentów można obejrzeć (i przeczytać) na profilu Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego na Facebooku.