Han Kang laureatką literackiej Nagrody Nobla 2024!
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury za 2024 rok przyznano południowokoreańskiej pisarce Han Kang – ogłosił stały sekretarz Akademii Szwedzkiej Mats Malm.
Jak podano w uzasadnieniu, nagroda została przyznana „za jej intensywną prozę poetycką, która mierzy się z historycznymi traumami i obnaża kruchość ludzkiego życia”.
Stały sekretarz Akademii Szwedzkiej miał możliwość porozmawiania telefonicznie z Han Kang przed ogłoszeniem werdyktu. Pisarka spędzała zwyczajny dzień, właśnie kończyła wieczorny posiłek z synem w swoim domu w Seulu. Z uwagi na różnicę czasową w Korei zbliżała się bowiem godzina 20:00. „Nie była na to przygotowana, ale zaczęliśmy rozmawiać o przygotowaniach do grudnia. Nie możemy się doczekać spotkania z nią” – powiedział Mats Malm.
„Jestem zaskoczona i zaszczycona” – powiedziała Han Kang w krótkim wywiadzie telefonicznym opublikowanym na kanale YouTube Nagrody Nobla.
Han Kang jest pierwszą osobą z Korei Południowej, która otrzymała literacką Nagrodę Nobla. „Mogę powiedzieć, że dorastałam wśród literatury koreańskiej, która jest dla mnie bliska, więc mam nadzieję, że ta wiadomość okaże się miła dla koreańskich czytelników i moich przyjaciół pisarzy” – skomentowała.
Zapytana, jak zamierza uczcić wiadomość o przyznaniu jej Nagrody Nobla, Han Kang powiedziała, że nie pije alkoholu, więc wspólnie z synem zrobią sobie herbatę i będą świętować kameralnie.
Han Kang urodziła się w 1970 roku w południowokoreańskim mieście Gwangju, a w wieku 9 lat przeniosła się z rodziną do Seulu. Pochodzi z literackiego środowiska, jej ojciec był uznanym powieściopisarzem. Oprócz pisania pasjonuje ją również sztuka i muzyka.
Karierę literacką rozpoczęła w 1993 roku, publikując szereg wierszy w magazynie „문학과사회” (z koreańskiego „Literatura i społeczeństwo”). Jej debiut prozatorski miał miejsce w 1995 roku, wraz z ukazaniem się zbioru opowiadań „여수의 사랑” („Miłość Yeosu”), po którym publikacji doczekało się wkrótce kilka innych dzieł prozatorskich, zarówno powieści, jak i opowiadań. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje powieść „그대의 차가운 손” („Twe zimne ręce”), która stanowi wyraz zainteresowania noblistki sztuką. Książka odtwarza rękopis pozostawiony przez zaginionego rzeźbiarza, który zafascynowany był tworzeniem gipsowych odlewów kobiecych ciał. Powieść porusza tematykę anatomii człowieka i pojawiającego się w pracy rzeźbiarza konfliktu między tym, co ciało ujawnia, a tym, co ukrywa.
Przełom w międzynarodowej karierze Han Kang przyszedł wraz z powieścią „Wegetarianka”. Napisana w trzech częściach książka opisuje konsekwencje, jakie głównej bohaterce przynosi decyzja o niejedzeniu mięsa. W kraju, w którym społeczne obyczaje są ściśle przestrzegane, taki krok spotyka się z różnymi, zupełnie odmiennymi reakcjami. Jej mąż i autorytarny ojciec reagują gwałtownie. Ona sama zostaje wykorzystana przez swojego szwagra, artystę wideo zafascynowanego jej ciałem. Ostatecznie kobieta trafia do kliniki psychiatrycznej, a jedyną osobą z rodziny, która próbują ją uratować i przywrócić do „normalnego” życia, jest siostra. Jednak bohaterka coraz bardziej pogrąża się w stanie przypominającym psychozę. Książka ta przyniosła autorce Międzynarodową Nagrodę Bookera. Podobnie było z „Biegunami” Olgi Tokarczuk. Można więc powiedzieć, że Międzynarodowy Booker dwukrotnie okazał się forpocztą dla Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.
Bardziej oparta na fabule była książka „바람이 분다, 가라” („Wiatr wieje, idź”) z 2010 roku, obszerna i złożona powieść o przyjaźni i sztuce, w której silnie obecne są smutek i tęsknota za transformacją. Członek Akademii Szwedzkiej Anders Olsson zwraca uwagę na to, że empatię autorki wobec ekstremalnych ludzkich doświadczeń wzmacnia jej metaforyczny styl. Książka „희랍어 시간” („Lekcje greki”) z 2011 roku to urzekający portret niezwykłej relacji między dwiema wrażliwymi osobami. Młoda kobieta, która po serii traumatycznych doświadczeń straciła zdolność mówienia, nawiązuje kontakt z nauczycielem starożytnej greki, który sam traci wzrok. Powieść jest piękną medytacją na temat straty, intymności oraz istoty języka.
W powieści „Nadchodzi chłopiec” Han Kang opisuje autentyczne wydarzenia, które miały miejsce w mieście Kwangju, gdzie sama dorastała i gdzie setki studentów i nieuzbrojonych cywilów zostało zamordowanych podczas masakry przeprowadzonej przez wojsko w 1980 roku. Starając się oddać głos ofiarom historii, autorka zbliża się do literatury konfesyjnej. „Styl Han Kang, tak wizjonerski, jak i zwięzły, odbiega jednak od naszych oczekiwań wobec tego gatunku, a szczególnym stosowanym przez nią zabiegiem jest umożliwienie duszom zmarłych oddzielenia się od ich ciał, dzięki czemu mogą być świadkami własnej zagłady. W pewnych momentach na widok niezidentyfikowanych zwłok, których nie można pochować, tekst nawiązuje do głównego motywu 'Antygony’ Sofoklesa” – zauważa Anders Olsson.
W „Białej elegii” dominuje poetycki styl Han Kang. Książka jest elegią poświęconą osobie, która mogła być starszą siostrą narratorki, ale zmarła zaledwie kilka godzin po urodzeniu. Książka składa się z sekwencji krótkich notatek, wszystkich dotyczących białych obiektów, ponieważ biel jest kolorem żalu. To sprawia, że jest to mniej powieść, a bardziej rodzaj „świeckiego modlitewnika”. Gdyby – jak rozumuje narratorka – siostra mogła żyć, jej samej by nie było. Polskich czytelników zaciekawić może fakt, że autorka napisała większą część „Białej elegii” podczas zimowego pobytu w Warszawie.
Kolejnym ważnym dziełem noblistki jest „Nie mówię żegnaj” z 2021 roku. Historia rozgrywa się w cieniu masakry, która miała miejsce w 1948 roku na południowokoreańskiej wyspie Czedżu, gdzie dziesiątki tysięcy osób, w tym dzieci i seniorzy, zostało rozstrzelanych pod zarzutem kolaboracji. Autorka opisuje nie tylko wydarzenia historyczne, ale także przedstawia przejmujący portret trzech kobiet oraz wpływ, jaki na nie miała doznana przemoc i strata. Przede wszystkim jednak stawia ważne pytania dotyczące pamięci zbiorowej czy odpowiedzialności historycznej. Han Kang nie tylko pokazuje, jaką siłę nad teraźniejszą ma przeszłość, ale również opisuje nieustępliwe próby przyjaciół, aby wydobyć na światło dzienne to, co popadło w zbiorowe zapomnienie, by przekształcić traumę we wspólny projekt artystyczny, który dał powieści tytuł. „Książka, która dotyczy zarówno najgłębszej formy przyjaźni, jak i odziedziczonego bólu, porusza się z wielką oryginalnością między sennymi koszmarami a skłonnością literatury konfesyjnej do mówienia prawdy” – precyzuje Anders Olsson.
Twórczość Han Kang charakteryzuje się podwójną ekspozycją na ból, korespondując między cierpieniem psychicznym i fizycznym, co jest ściśle powiązane z myśleniem Wschodu. W dziele „회복 하는 인간” („Rekonwalescencja”) z 2013 roku chodzi o owrzodzenie nogi, które nie chce się zagoić, i bolesną relację między główną bohaterką a jej zmarłą siostrą. Prawdziwa rekonwalescencja nigdy nie ma miejsca, a ból staje się fundamentalnym doświadczeniem egzystencjalnym. W powieści „Wegetarianka” nie podano prostych wyjaśnień. Tutaj akt wykolejenia następuje nagle i wybuchowo w formie beznamiętnej odmowy, podczas gdy protagonistka pozostaje milcząca. To samo można powiedzieć o opowiadaniu „에우로파” („Europa”), w którym narratora przebranego za kobietę pociąga zagadkowa kobieta. Narrator pozostaje milczący, gdy jego ukochana pyta: „Gdybyś mógł żyć tak, jak chcesz, co byś zrobił ze swoim życiem?”. Nie ma tu miejsca ani na spełnienie, ani na zadośćuczynienie.
„W swojej twórczości Han Kang mierzy się z historycznymi traumami i niewidzialnymi zestawami reguł, a w każdym z dzieł obnaża kruchość ludzkiego życia. Ma wyjątkową świadomość związków między ciałem i duszą, żywymi i umarłymi, a w swoim poetyckim i eksperymentalnym stylu stała się innowatorką we współczesnej prozie” – podsumował Anders Olsson.
W Polsce książki Han Kang ukazują się nakładem Wydawnictwa W.A.B. Do tej pory mogliśmy przeczytać „Wegetariankę”, „Białą elegię”, „Nadchodzi chłopiec” i „Nie mówię żegnaj”. Wszystkie zostały przełożone przez Justynę Najbar-Miller, „Wegetarianka” została przetłumaczona w duecie z In Choi Jeong.
To już drugi raz w ostatnim czasie, kiedy Akademia Szwedzka zaskoczyła swoim wyborem. Nazwisko Han Kang nie pojawiło się bowiem w typowaniach bukmacherów. Wcześniej podobnym zaskoczeniem był medal noblowski dla Kazuo Ishigury w 2017 roku.
Han Kang odbierze medal noblowski, dyplom oraz 11 milionów koron szwedzkich podczas ceremonii, która odbędzie się 10 grudnia w Sztokholmie.
[am]
rys. Niklas Elmehed © Nobel Prize
Kategoria: newsy
