Fundacja Olgi Tokarczuk rusza z działalnością. Znamy założenia programowe

5 października 2020

„Przyszłość”, „Równość”, „Twórczość” i „Czułość” to cztery filary działalności programowej Fundacji Olgi Tokarczuk, która zainaugurowała w sobotę swoją działalność. W ramach wydarzeń zaplanowanych przez fundację artyści, naukowcy i kuratorzy spróbują zaprojektować nowy świat. Fundacja w szczególny sposób wspierać będzie twórczość kobiet. Ruszy także projekt edukacyjny wokół Nagrody Nobla i cykl debat poświęconych prawom zwierząt.

Podczas konferencji, która odbyła się we Wrocławskim Domu Literatury w rocznicę przyznania autorce „Biegunów” Nagrody Nobla, po raz pierwszy poznaliśmy cały zarząd Fundacji Olgi Tokarczuk. Noblistka sama osobiście przedstawiła jego skład. „Do zarządu wybrałam ludzi, których ufam, których szanuje i których kocham” – powiedziała. „Prezesem został Grzegorz Zygadło, prywatnie mój mąż. Teraz nasz dom to biuro z funkcją spania. Wiceprezeską zarządu fundacji została Izabella Kaluta, moja wieloletnia przyjaciółka, osoba niezwykle kompetentna. Cieszę się, że ze swoją pogodą ducha będzie to wszystko organizować. Członkiem zarządu jest także mój syn Zbyszko Fingas. Młody człowiek, który ma kontakt z innym światem, inną generacją, ze sferą, która dla nas z racji wieku może być już niedostępna”. W fundacji zasiadają również: Agnieszka Holland (członkini rady) oraz Irek Grin (przewodniczący rady).

Słowa Olgi Tokarczuk wygłoszona podczas mowy noblowskiej – „kiedy zmienia się opowieść, zmienia się świat” – stały się inspiracją dla stworzenia misji fundacji. „Chcemy stworzyć przestrzeń do międzynarodowej rozmowy o nadchodzących latach; miejsce umożliwiające łączenie tych dziedzin i energii życia, które na pozór wydają się być od siebie niezależne i odległe. Będziemy wspierać takie inicjatywy kulturalne, artystyczne, naukowe i obywatelskie, które pokazują odmienne punkty widzenia, szukają nowych formuł dla życia społecznego, tworzą pionierskie rozwiązania” – odczytał z manifestu fundacji Grzegorz Zygadło.

Ex-centryczna wizja przyszłości

Działalność fundacji zostanie zainaugurowana projektem „Ex-centrum”. Z inicjatywy Olgi Tokarczuk artyści, naukowcy i kuratorzy (Agnieszka Holland, Marian Turski, Anda Rottenberg, Ewa Bińczyk, Urszula Zajączkowska i Zbigniew Mikołejko) podejmą próbę zaprojektowania nowego świata. Odrzucając rutynę myślenia, przyjrzą się takim pojęciom jak uniwersalność, po-wolność, solidarność, neo-ekonomia czy duchowość. Zgodnie z tradycjami futurologii zaproponują nowe pojęcia dla opisania zbliżającej się zmiany. Teksty zaproszonych gości będą publikowane w tygodniku „Polityka”, a ich rozmowy rejestrowane i emitowane w Internecie. Zwieńczeniem cyklu stanie się książka z wyborem tekstów.

Twórczość. Nie ma społeczeństwa i kultury bez kobiet

Fundacja planuje szereg działań wspierających edukację i twórczość kobiet. W ramach programu „Kosmiczna odyseja” dziewczęta w wieku od 14 do 18 lat będą mogły otrzymać stypendium na realizację indywidualnego projektu, z którym wiążą swoją przyszłość artystyczną, naukową lub zawodową. W planach jest również program rezydencji dla scenarzystek powyżej 40. roku życia. „What if women made films…” ma stworzyć korzystne okoliczności dla debiutu lub ponownego „debiutu” dla takich kobiet. Rezydentki – przy wsparciu mentorskim – będą pracować nad scenariuszem – adaptacją wybranego dzieła literackiego. W efekcie ich pracy powstanie dokument gotowy do zaprezentowania branży filmowej.

W siedzibie fundacji wystartuje także „Własny pokój” – program międzynarodowych rezydencji dla ludzi pióra, w tym pisarzy, scenarzystów, reporterów, tłumaczy czy naukowców. Stypendia przyznawane będą na projekty, które pokażą nowe punkty widzenia, przyczynią się do zmiany narracji, poruszą tematy feministyczne, futurystyczne, wolnościowe, prozwierzęce i ekologiczne. Wybrani twórcy otrzymają możliwość kilkutygodniowego pobytu we Wrocławiu. Programy stypendialne i rezydencyjne fundacji zaplanowane są na 2021 rok.

Równość. Czytanie to wyrównywanie szans

We współpracy z Fundacją Powszechnego Czytania, Wrocławskim Domem Literatury oraz Wrocławiem i Krakowem fundacja noblistki rusza z programem edukacyjnym „Jak zdobyć Nagrodę Nobla?”, na który złoży się szereg działań: od konkursów dla uczniów, poprzez scenariusze lekcji i materiały dydaktyczne dla nauczycieli, do wydania poradnika z dobrymi praktykami czytelniczymi. Szkołom, które zechcą wprowadzić do swoich programów działania kształtujące nawyk czytania, fundacja przyzna tytuł „Szkoły przyjaznej przyszłym Noblistom”. We współpracy ze Stowarzyszeniem Wikimedia Polska powstanie również otwarte repozytorium scenariuszy lekcji, zarejestrowanych zajęć oraz materiałów dydaktycznych i inspiracji dla nauczycieli dotyczących m.in. Nagrody Nobla oraz twórczości Olgi Tokarczuk.

Czułość. Świat ze zwierzęcej perspektywy

Nie można patrzeć na człowieka w oderwaniu od środowiska i jego wzajemnych relacji z innymi żywymi istotami. Niezbędna jest czułość. Debatą „Prawo ludzi/prawa zwierząt”, która odbędzie się 11 października, fundacja otworzy cykl dyskusji wokół praw zwierząt i ich etycznego traktowania. „Cykl zatytułowany 'Zezwierzęcej’ przewrotnie wzywa do zezwierzęcania się, abyśmy mogli spojrzeć na prawa zwierząt, ich sytuację oraz postulat zmiany diety na roślinną 'ze zwierzęcej perspektywy’, z perspektywy świata widzianego jako całość” – wyjaśnia Izabella Kaluta. Kolejne debaty odbywać się będą co miesiąc wokół opublikowanych w Polsce książek prozwierzęcych (m.in. „Porozmawiajmy o jedzeniu zwierząt” Michaela Huemera, „Zoopolis” Sue Donaldson i Willa Kymlicki, „Jak stworzyć wegański świat” Tobiasa Leenaerta).

Siedziba fundacji na Krzyckiej 29

Przyszłą siedzibą fundacji jest willa Marii i Tymoteusza Karpowiczów zlokalizowana na Krzyckiej 29 we Wrocławiu. Wybudowana została w 1928 roku na działce należącej wcześniej do wybitnego wrocławskiego architekta, projektanta Spółdzielczego Domu Handlowego „Feniks”, Georga Schneidera. Miejsce wkrótce stanie się domem rezydencyjnym. „Z domu, z którego wyjechali w świat prawie wszyscy jego mieszkańcy, chcemy stworzyć miejsce, do którego cały świat będzie przyjeżdżał” – mówi Izabella Kaluta. Willę czeka gruntowny remont, ale już teraz – na chwilę – otwiera swoje drzwi dla odwiedzających. 6 i 8 października odbędą się tu spacery performatywne przygotowane przez studentów wrocławskiej filii Akademii Sztuk Teatralnych, które pozwolą wyobrazić sobie życie byłych mieszkańców Krzyckiej 29. W planach jest także projekt „W moim domu mieszkał…”, w ramach którego fundacja – wspólnie z rezydentami wrocławskiej dzielnicy Krzyki – odkrywać będzie historie tamtejszych willi.

Na koniec konferencji czekały dwie niespodzianki. Jędrzej Sablewski z Piql Polska ogłosił, że w związku z rocznicą przyznania Oldze Tokarczuk Nagrody Nobla wersja cyfrowa jej dzieł zostanie zdeponowana na specjalnym nośniku (patrz zdj. poniżej) w „Bibliotece Końca Świata” na Spitsbergenie. Z kolei Waldemar Popek, zastępca redaktor naczelnej Wydawnictwa Literackiego, poinformował, że w listopadzie ukaże się nowa książka noblistki, zbiór esejów i wykładów „Czuły narrator”.