Dzieła Hugh Loftinga, Aleistera Crowleya, Hansa Fallady i Emmuski Orczy od 1 stycznia w domenie publicznej!

3 stycznia 2018


1 stycznia każdego roku przynosi dla czytelników i wydawców dobre wieści. Do domeny publicznej przechodzą bowiem wówczas utwory, do których wygasły autorskie prawa majątkowe. Od 2018 roku możemy dowolnie korzystać z twórczości m.in. Hugh Loftinga, Aleistera Crowleya, Hansa Fallady, Emmuski Orczy i Julii Duszyńskiej.

Domena publiczna to zasoby kulturowe, które mogą być używane bez ograniczeń ze względu na brak ochrony prawnoautorskiej. Oznacza to, że dane dzieła można swobodnie kopiować i rozpowszechniać, tworzyć z nich adaptacje i przetwarzać, także w celach komercyjnych. Należy jednak pamiętać, że każde wykorzystanie musi szanować prawa osobiste twórców: nie możemy na przykład przypisywać sobie autorstwa dzieł z domeny publicznej.

Wielkim orędownikiem domeny publicznej był francuski pisarz Victor Hugo. „Książka jako książka należy do autora, ale jako myśl należy ? i nie ma w tym przesady ? do ludzkości. Każdy rozum ma do niej prawo. Jeśli jedno z dwóch praw, prawo pisarza i prawo ludzkiego rozumu, musiałoby ulec, byłoby to z pewnością prawo pisarza, ponieważ naszą jedyną troską jest dobro wspólne i wszyscy, oświadczam, są ważniejsi od nas” ? powiedział w przemówieniu na otwarcie Międzynarodowego kongresu literackiego w 1878 roku.

W domenie publicznej znajdują się wartościowe prace, które twórcy dobrowolnie udostępnili na korzystnych warunkach, a także dzieła, do których prawa zostały celowo zakupione. Tak zrobiła niedawno chociażby biblioteka Wolne Lektury, nabywając, a następnie udostępniając na wolnej licencji około 1000 wierszy autorstwa 20 współczesnych polskich poetów, w tym Justyny Bargielskiej, Darka Foksa, Wioletty Grzegorzewskiej, Juliana Kornhausera, Jacka Podsiadły, Marty Podgórnik, Adama Wiedemanna i Agnieszki Wolny-Hamkało.

Najczęściej jednak utwory trafiają do domeny publicznej po wygaśnięciu majątkowych praw autorskich. W Polsce, a także w wielu innych krajach, dzieje się tak po 70 latach od śmierci twórcy. Oznacza to, że z dniem 1 stycznia 2018 roku do domeny publicznej przeszły dzieła pisarzy, malarzy, kompozytorów, fotografów i innych artystów, którzy zmarli w 1947 roku.

Najsłynniejszym pisarzem, z którego twórczości można teraz swobodnie korzystać, jest Hugh John Lofting, który zasłynął głównie jako autor literatury dziecięcej. Sławę przyniósł mu cykl książek o doktorze Dolittle, lekarzu, który nauczył się języka zwierząt i od tej pory starał się pomagać małym mieszkańcom naszej planety, przeżywając przy tym liczne przygody. W tym roku mają ruszyć prace nad wysokobudżetowym filmem o doktorze Dolittle z Robertem Downeyem Jr. w roli głównej, dlatego możecie spodziewać się licznych wznowień książek Loftinga.

W domenie publicznej znalazły się również dokonania Aleistera Crowleya, angielskiego maga i okultysty, który pozostawił po sobie bogatą literaturę spirytystyczną i filozoficzną, ale też poezję i prozę. Nie wszystkie z tych dzieł ukazały się za życia autora, te wydane później, jak chociażby opowiadania z tomu „The Drug and the Other Stories”, wciąż są chronione majątkowym prawem autorskim. Z pewnością jednak polski wydawca Crowleya, oficyna Lashtal Press, przygotuje dla czytelników jakąś wydawniczą niespodziankę.

Jeśli słysząc nazwisko Winston Churchill, przychodzi wam na myśl jedynie brytyjski polityk i mąż stanu, to trzeba powiedzieć, że tak samo nazywał się również amerykański autor, który na początku XX wieku był jednym z najlepiej sprzedających się powieściopisarzy. Choć obaj Winstonowie znali się, a w ich biografii znajdziemy kilka interesujących podobieństw, to jednak nie byli spokrewnieni. Amerykański Winston Churchill pisał głównie powieści historyczne. Może znalezienie się jego książek w domenie publicznej to dobra okazja, aby przekonać się, czym zmarły w 1947 roku autor zachwycał miliony czytelników.

Kolejna autorka, na którą warto zwrócić uwagę, to znana polskim czytelnikom Emmuska Orczy, brytyjska pisarka pochodzenia węgierskiego, która zasłynęła powieścią przygodową „Szkarłatny kwiat”, wielokrotnie przenoszoną na ekran filmowy i deski sceniczne.

Miłośnicy horroru i fantastyki z pewnością zainteresują się powieściami i opowiadaniami Matthew Phippsa Shiella, dobrego znajomego Arthura Machena. Jego luźno powiązana fabularnie postapokaliptyczna trylogia „The Purple Cloud” („Purpurowa chmura”) została określona przez Davida G. Hartwella jako prawdopodobnie pierwszy w historii cykl science fiction. Dziełem zachwycali się m.in. H.G. Wells i H.P. Lovecraft, a Stephen King wymienił je jako jedną z inspiracji do napisania „Bastionu”. Może więc czas na polski przekład?

Do pisarzy zmarłych w 1947 roku zalicza się Hans Fallada, jeden z najbardziej znanych literatów niemieckich XX wieku, autor napisanej w stylu Nowej Rzeczywistości powieści „Co dalej, szary człowieku?”, a także „Człowieka z aspiracjami” i „Każdy umiera w samotności”. Kilka lat temu jego najważniejsze dzieła przypomniało wydawnictwo Sonia Draga.

Z autorów niemieckojęzycznych warto wymienić jeszcze Wolfganga Borcherta, jednego z najbardziej znanych twórców tzw. literatury zgliszcz, która charakteryzowała się wielkim ładunkiem emocjonalnym powstałym na skutek tragicznych doświadczeń wojennych.

Jest szansa, że dzięki przejściu do domeny publicznej lepiej poznamy opowiadania Charlesa Ferdinanda Ramuza, pisarza szwajcarskiego tworzącego w języku francuskim. Głównym tematem jego utworów było życie górali kantonu Vaud oraz walka człowieka z siłami natury.

Jeśli chodzi o polską literaturę dziecięcą, w domenie publicznej znalazła się twórczość Ludwika Wiszniewskiego, autora bajek i wierszy dla dzieci, oraz Julii Duszyńskiej, autorki czytanek szkolnych i książek dla najmłodszych. W bibliotece Wolne Lektury możecie pobrać jej książkę o przygodach Cudaczka-Wyśmiewaczka, który „nie je, nie pije, tylko wyśmiewaniem żyje”. To maleńkie, niedostrzegalne dla ludzi licho chowa się we włosach lub w ubranku upatrzonego przez siebie dziecka. Cudaczek nie je zwykłego jedzenia, tylko zachęca chłopca lub dziewczynkę do obrażania się, grymaszenia i innych nieładnych zachowań. W kilkunastu krótkich rozdziałach poznajemy historię dzieci, u których gościł Cudaczek.

Wielbiciele poezji powinni zwrócić uwagę na wiersze brytyjskiej modernistki Anny Wickham, która zyskała uznanie krytyków dopiero po samobójczej śmierci. Warto też wspomnieć Angelę Brazil, brytyjską pisarkę literatury dziewczęcej, autorkę powieści i sztuk Marie Belloc Lowndes wychwalaną przez Hemingwaya za wgląd w kobiecą psychikę oraz japońskiego pisarza eksperymentalnego Riichiego Yokomitsu.

[am]
fot. Study, National Portrait Gallery/Wikimedia Commons, The Equinox/Wikimedia Commons

Tematy: , , , , , , , , , , , , , , ,

Kategoria: newsy