Dokumenty z litewskiego archiwum państwowego ujawniają policyjny epizod w życiorysie Sergiusza Piaseckiego

15 października 2020

Wychowywał się w domu, gdzie uznawano jedynie język rosyjski. Jako nastolatek podróżował po Kresach, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, uczestniczył w obronie Warszawy. Był też szulerem, przemytnikiem, fałszerzem… Jako pisarz zasłynął przede wszystkim powieściami „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy” i „Zapiski oficera Armii Czerwonej”. W Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym znajdują się dokumenty, które ujawniają nieznany element barwnego życiorysu Sergiusza Piaseckiego.

Po traktacie pokojowym z 1921 roku podpisanym w Rydze i kończącym konflikt polsko-bolszewicki przyszły pisarz i zdemobilizowany podchorąży trafił do Wilna. Z materiałów znajdujących się w jego teczce w Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym, które przeanalizowała badaczka IPN Diana Maksimiuk, wynika, że Piasecki złożył wówczas podanie o przyjęcie do policji państwowej Litwy Środkowej. Komisja kwalifikacyjna pozytywnie rozpatrzyła kwestionariusz, w którym Piasecki przedstawił się jako kawaler narodowości białoruskiej i wyznania prawosławnego. Wspominał też między innymi o karierze wojskowej, szkole podchorążych i stanowisku wywiadowcy w wydziale kryminalnym rosyjskiej policji.

Ostatecznie Piasecki został zatrudniony jako posterunkowy w komisariacie III Okręgu w Wilnie. Policyjna służba trwała jednak bardzo krótko, bo zaledwie dwa miesiące. Już po pierwszych kilku dniach zapadł na chorobę żołądka, a na urlopie zdrowotnym zabiegał o przeniesienie do wydziału śledczego. „Mnie służba w policji zewnętrznej w charakterze posterunkowego nie pasuje i ja pracując w wydziale śledczym mógłbym nieść o wiele skuteczniejszą pracę” – przekonywał, podkreślając, że służbę wywiadowcy zna.

Przełożony nie widział przeszkód, ale wileńska komenda policji państwowej i naczelnik urzędu śledczego już tak. Na początku pojawiły się wątpliwości, czy zaświadczenia lekarskie o chorobach młodego adepta policji są w ogóle wiarygodne. Jednak lekarz komendy głównej potwierdził, że Piasecki cierpi na anemię. Jego zdrowie nie należało zatem do najlepszych, a naczelnik w swojej opinii dodatkowo podkreślił, że funkcjonariusz wstydzi się munduru, a zatem i służby, więc do wywiadu się nie nadaje. Wniosek o zwolnienie został wystosowany przez komendanta policji w Wilnie pod koniec lipca.

Co ciekawe, starając się o angaż do służby w szeregach policji, Sergiusz Piasecki przedłożył również swój życiorys. Można w nim znaleźć zaskakującą informację o jego dacie urodzenia – 19 maja 1899 roku – różniącą się od dwóch dat dotąd przyjmowanych przez biografów (kwiecień 1901 lub czerwiec 1899). Podał, że gimnazjum nie ukończył, natomiast w 1918 roku w Mińsku wykształcił się na technika telegrafistę i przez niecały rok pracował w zawodzie, zanim wstąpił do wojska i trafił do szkoły podchorążych.

Życiorys z teczki Piaseckiego uzupełnia nieco białych plam w jego biografii, dowiadujemy się z niego na przykład o pobycie pisarza w Łodzi (co dotąd znajdowało się w sferze domysłów). Dokument stanowi też potwierdzenie, że losy głównego bohatera powieści „Żywot człowieka rozbrojonego”, Michała Łubienia, to w dużej mierze doświadczenia samego Piaseckiego. Życiorys załączony do podania o pracę pomija jakiekolwiek informacje dotyczące pobytu w więzieniu z powodu bójki w szkole – nie wiadomo jednak, czy dlatego, że nie są one w pełni prawdziwe, czy po prostu z chęci przedstawienia się w lepszym świetle.

Wnioski ze swojego odkrycia Diana Maksimiuk opisała w artykule zamieszczonym na portalu IPN „Przystanek Historia”.

[kch]
fot. Piaseckiego: The Fine Art Archive, dokument: ze zbiorów AIPN

Tematy: , , , , ,

Kategoria: newsy