Ciężki rok polskich bibliotek w pandemii. Według danych GUS spadła liczba czytelników, wypożyczeń i książek w zbiorach
Pandemia i związane z nią ograniczenia sprawiły, że 2020 rok był wyjątkowo trudny dla bibliotek. Jak dowiadujemy się z najnowszego raportu Głównego Urzędu Statystycznego, w porównaniu z 2019 rokiem liczba czytelników spadła o 17,8%, a wypożyczeń o 24,5%. O 2 miliony woluminów zmniejszyły się również zbiory biblioteczne.
Sytuacja bibliotek to bezpośredni wpływ ogłoszonego w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, w związku z którym ograniczona została możliwość prowadzenia działalności książnic. Biblioteki musiały z dnia na dzień zamknąć swoje obiekty dla czytelników i zmienić zasady funkcjonowania. Część obsługiwała jedynie zwroty i wydawała rezerwacje w wyznaczonych punktach, a część świadczyła usługi, wykorzystując m.in. możliwości internetu.
Ograniczenia w działalności bibliotek miały w poszczególnych miesiącach różny zakres i formy, ale znacząco wpłynęły na statystki. W 2020 roku odnotowano niecałe 4,92 miliona czytelników, którzy wypożyczyli na zewnątrz 77,5 miliona woluminów księgozbioru oraz 2,4 miliona materiałów bibliotecznych stanowiących zbiory specjalne. Dla porównania w 2019 roku czytelników było ponad 5,98 miliona (a więc spadek wyniósł 17,8%), a wypożyczeń na zewnątrz 102,7 miliona (tu wyniki spadły aż o 24,5%).
Jak podaje GUS, najliczniejszą grupę czytelników bibliotek publicznych według kategorii wiekowych stanowiły osoby w wieku 25–44 lata (1,3 miliona). Przeważającą grupą aktywnie wypożyczających były osoby pracujące (39,0% ogólnej liczby czytelników), a w dalszej kolejności osoby uczące się (34,9%).
Zatrzymano spadek liczby bibliotek
Pocieszający może być fakt, że zatrzymano spadek liczby bibliotek. Według stanu na koniec 2020 roku funkcjonowały 7782 biblioteki publiczne, w tym 5169 filii bibliotecznych. Rok wcześniej działało 7881 bibliotek publicznych, w tym 5272 filie biblioteczne. A zatem zmniejszyła się liczba filii, ale nie wpłynęło to na wynik ogólny. Warto dodać, że biblioteki publiczne prowadziły też 873 oddziały dla dzieci i młodzieży oraz 867 punktów bibliotecznych.
GUS podaje, że najwięcej bibliotek publicznych (łącznie z filiami) działało w województwie mazowieckim (12,2% ogólnej liczby podmiotów). Większość placówek w Polsce (65,0%) prowadziła swoją działalność na wsi. Na 1 bibliotekę publiczną przypadało średnio 4917 mieszkańców, najwięcej w województwie pomorskim (7426), a najmniej w województwie podkarpackim (3175).
Dostępność bibliotek dla czytelników
Większość bibliotek publicznych (60,4%) oferowała swoje usługi przez 5 dni w tygodniu. W sobotę dostępnych było 15% ogólnej liczby czynnych placówek, natomiast w niedzielę tylko 0,4%. Przeciętnie 1 biblioteka była otwarta w ciągu tygodnia przez 32 godziny, czyli o godzinę krócej niż w 2019 roku.
Mniejsze zbiory biblioteczne
Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2020 roku biblioteki publiczne posiadały 125 milionów woluminów księgozbioru, w ramach którego 98,5% stanowiły książki. Zbiory zmniejszyły zatem o 2 miliony w ciągu roku. Biblioteki dysponowały także blisko 6 milionami materiałów bibliotecznych tworzących zbiory specjalne, spośród których najliczniejszą kategorię stanowiły materiały audiowizualne (3,2 miliona – tu nastąpił wzrost o 0,1 mln). Przeciętnie 1 biblioteka publiczna oferowała czytelnikom 10 tytułów czasopism bieżących.
Średnio jeden czytelnik dokonał wypożyczeń prawie 16 woluminów. Najwyższy wskaźnik odnotowano w województwie wielkopolskim (18,4), a najniższy w województwie pomorskim (12,4).
Rośnie oferta usług elektronicznych w bibliotekach
GUS podaje, że biblioteki publiczne poszerzają swoją ofertę o usługi świadczone za pomocą nowych technologii. Katalogi on-line udostępniało 5789 bibliotek (o 2,2% więcej w porównaniu z 2019 rokiem). Dostęp do licencjonowanych zbiorów (książek i czasopism elektronicznych, baz danych i innych zbiorów elektronicznych) oferowały 2343 biblioteki. Biblioteki publiczne posiadają strony internetowe, na których m.in. udostępniają zdigitalizowane treści, e-booki lub linki do materiałów innych bibliotek czy serwisów sieciowych. Ponad połowa bibliotek (51,4%) posiadała konta na portalach społecznościowych i umieszczała wpisy o bieżących wydarzeniach, zdjęcia i informacje o swoich usługach.
Możliwość świadczenia usług w formie on-line spowodowała, że prawie 56% bibliotek publicznych nie ograniczyło dostępności swojej oferty. Spośród tych placówek 46,9% umożliwiało czytelnikom zdalne korzystanie z e-booków, 26,9% – rejestrację on-line nowych czytelników, a 21,2% – możliwość nieodpłatnego zamówienia skanu lub digitalizacji wskazanych artykułów/publikacji. Ponadto biblioteki oferowały również możliwość zdalnego korzystania z audiobooków czy zdalnego dostępu do prasy (zarówno numerów bieżących, jak i archiwalnych).
Inne formy działalności bibliotek publicznych
W 2020 roku biblioteki publiczne zorganizowały m.in. 112,7 tysiąca różnego rodzaju imprez, w których wzięło udział 3,6 miliona uczestników. W porównaniu z poprzednim rokiem liczba imprez zorganizowanych przez biblioteki publiczne spadła o 59,0%, przy czym zorganizowane imprezy zdecydowanie częściej miały charakter wirtualny (15,9 tysięcy w 2020 roku wobec 0,8 tysiąca w 2019 roku).
[am]
źródło: Główny Urząd Statystyczny
Kategoria: newsy
