Beata Guczalska laureatką Górnośląskiej Nagrody Literackiej „Juliusz”. Jej książka o Konradzie Swinarskim wybrana najlepszą biografią

11 października 2025

W Rybniku po raz dziesiąty przyznano Górnośląską Nagrodę Literacką „Juliusz”. Laureatką jubileuszowej edycji została Beata Guczalska za książkę „Konrad Swinarski. Biografia ukryta”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Autorka najlepszej ubiegłorocznej biografii odebrała statuetkę i nagrodę pieniężną w wysokości 60 tysięcy złotych podczas gali, która odbyła się w sobotni wieczór w Teatrze Ziemi Rybnickiej. „Juliusza” wręczył jej prezydent Rybnika, Piotr Kuczera. Uroczystość było częścią Rybnickiego Festiwalu Biografii, podczas którego przez cały październik w Rybniku organizowane są wydarzenia poświęcone polskim biografiom.

Nagrodzona książka Beaty Guczalskiej to pasjonujący portret Konrada Swinarskiego – twórcy, który na zawsze odmienił polski teatr. Autorka zderza wciąż żywą legendę reżysera z rzeczywistością. Wykopuje nieznane fakty, rozmawia ze świadkami jego życia. Nie boi się drażliwych tematów i zrzuca swojego bohatera z cokołu. Zadaje pytania o jego „niemieckość”, volklistę i Hitlerjugend. Bada powiązania z komunistyczną władzą. Jej śledztwo rzuca także nowe światło na tragiczną śmierć Swinarskiego.

„Ależ to jest biografia! Beata Guczalska znakomicie planuje opowiadanie o swoim bohaterze. Unika sensacyjności, dobrze punktuje wątpliwości, eksponuje szarość zamiast jednoznaczności bieli i czerni, widzi nie tylko to, co blisko, ale i to, co dalej, łączy wybitność z możliwymi potknięciami” – powiedziała członkini kapituły, prof. Bernadetta Darska. „Czyta się tę książkę nie tylko jako wartko napisaną, drobiazgowo udokumentowaną, pełną napięcia i istotnych faktów relację z życia legendarnego reżysera teatralnego, Konrada Swinarskiego, ale także jako zapis ważnego etapu w teatrze, tego momentu, kiedy sztuka odradzała się po wojnie i nie odwracając się od tradycji, szukała takiego sposobu wyrazu, który dobrze rezonowałby we współczesności. Guczalska zdaje się pisać o człowieku, który cały czas był w drodze, nieustannie w pracy, ciągle w twórczym zaangażowaniu, zawsze w sytuacji 'pomiędzy’. Tę energię i zmianę udaje się autorce celnie i z dużym talentem pisarskim uchwycić” – dodała.

Kapituła doceniła też emocjonalną głębię książki. „Autorka wnikliwie opisuje każdy szczegół składający się na legendarną charyzmę Swinarskiego. Ten opis ma subtelne i miękkie odcienie, by za moment zmienić się w lepki koszmar przeżyć artysty i wrażliwca, który nie potrafi zapanować nad plątaniną sprzeczności zajmujących jego głowę. Fascynuje ta, doskonale ujęta przez autorkę, dwoistość natury Swinarskiego” – przyznała jurorka Ewa Niewiadomska. „Mamy przed sobą człowieka o nieodpartym uroku, uwodziciela, którego wywody każdorazowo odkrywają nowe karty rzeczywistości. Dzięki drobiazgowemu researchowi i umiejętności literackiego opowiadania 'Konrad Swinarski. Biografia ukryta’ staje się nie tylko opowieścią o artyście, ale również o polskim teatrze XX wieku – jego odrodzeniu po wojnie, poszukiwaniach nowych form i relacji między artystą a społeczeństwem” – dodała.

Górnośląska Nagroda Literacka „Juliusz” przyznawana jest od 2016 roku, a od 2019 roku otrzymują ją autorzy najlepszej biografii napisanej i wydanej po polsku. W ubiegłym roku laureatem został Rafał Księżyk za książkę „Śnialnia. Śląski underground”. Tegoroczną zwyciężczynię wybrano spośród 42 nadesłanych na konkurs publikacji. Kapituła obradowała w składzie: prof. Tadeusz Sławek (przewodniczący), prof. Bernadetta Darska, Katarzyna Janowska, Ewa Niewiadomska i prof. Zbigniew Kadłubek. Funkcję sekretarz nagrody pełniła Aleksandra Klich-Siewiorek.