Archeolodzy odkryli na terenie Turcji ruiny imponującej starożytnej biblioteki

25 czerwca 2025

Po pięciu latach pracy badaczom udało się odsłonić całą strukturę architektoniczną starożytnej biblioteki w Stratonikeji. Z wykopalisk wyłania się pełen rozmachu obraz bardzo ważnego ośrodka życia kulturalnego i społecznego.

Stratonikeja znajduje się w południowo-zachodniej Turcji i należy do jednego z lepiej zachowanych antycznych miast na świecie. Wśród pozostałości jej marmurowych budynków prace wykopaliskowe prowadzone są nieustannie od 1977 roku i co jakiś czas dostarczają kolejnych frapujących odkryć. Najnowsze stało się udziałem zespołu archeologów kierowanego przez profesora Bilala Söğüta z Uniwersytetu Pamukkale w Denizli. „Zdaliśmy sobie sprawę z tego, że stoimy w imponującej bibliotece” – podsumował wysiłki swojej ekipy turecki uczony.

Jak informuje Söğüt, potężnych rozmiarów placówka znajdowała się w centrum aglomeracji znanej niegdyś jako „miasto gladiatorów” – na skrzyżowaniu czterech głównych ulic, w sąsiedztwie innych ważnych struktur, takich jak kompleks łaźni, fontanna czy świątynie. O znaczeniu biblioteki dla miejscowej ludności świadczą też pozostałości po obszernej czytelni i prawdopodobnych pomieszczeniach służących życiu towarzyskiemu. Archeologom udało się także zidentyfikować wejścia, galerię kolumnadową i dziedziniec. „Do pewnego stopnia ustaliliśmy wszystkie sekcje starożytnej biblioteki” – stwierdza profesor Söğüt. „Odkryliśmy również kolumny i elementy nadbudowy należące do obszaru dziedzińca” – dodaje.

Wiadomo już, że biblioteka powstała w okresie hellenistycznym, pomiędzy III a II wiekiem p.n.e. Położona w późniejszym okresie skomplikowana mozaika podłogowa informuje, że za jej wzniesienie odpowiedzialny był nieznany z imienia rzemieślnik z Efezu, co wskazuje na wzajemne kulturowe oddziaływanie różnych regionów Azji Mniejszej. Pod panowaniem imperium rzymskiego placówkę poddano kilku modyfikacjom i także wówczas przeżywała ona swój rozkwit, który przypadł na IV wieku n.e.

Zmierzch biblioteki nastąpił w czasach bizantyjskich. Około roku 610 n.e. została ona poważnie uszkodzona przez trzęsienie ziemi, które doprowadziło do znacznych zniszczeń i wyludnienia całego miasta. Söğüt przekonuje, że pozostałym mieszkańcom udało się przebudować budynki i utrzymać je w użytku, niemniej obiekt nie przetrwał już długo. „Zidentyfikowaliśmy wszystkie etapy istnienia struktury – od jej powstania, poprzez kolejne transformacje, aż po odnowienie po trzęsieniu ziemi i późniejszy użytek” – mówi archeolog. „W pełni rozumiemy teraz jej rozplanowanie, które różni się od schematów innych znanych bibliotek w dawnej Anatolii. Być może posłużyła ona za model pewnej biblioteki w Północnej Afryce” – dodaje.

Stratonikeja, oczekująca na wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO, przyciąga rokrocznie wielu turystów i właśnie z myślą o nich planowana jest częściowa rekonstrukcja portyku kolumnadowego. „W nadchodzącym okresie, poprzez rekonstrukcję części tych kolumn, chcemy, aby zwiedzający byli świadkami wspaniałości starożytnej biblioteki” – zapewnia Bilal Söğüt.