Agnieszka Gajewska, Krzysztof Bartnicki, Justyna Kulikowska i Maciej Świerkocki laureatami Nagrody Literackiej Gdynia 2022

26 sierpnia 2022

W piątkowy wieczór, 26 sierpnia, poznaliśmy werdykt kapituły 17. edycji Nagrody Literackiej Gdynia. Do grona laureatów i laureatek gdyńskiej nagrody dołączyli literaturoznawczyni Agnieszka Gajewska za biograficzny esej „Stanisław Lem. Wypędzony z wysokiego zamku”, Krzysztof Bartnicki za brawurową prozę w postaci książki „Myśliwice, Myśliwice”, poetka Justyna Kulikowska za swój trzeci tom poetycki „gift. z Podlasia” oraz tłumacz Maciej Świerkocki za drugi polski przekład „Ulissesa” Jamesa Joyce’a.

Literackie Kostki – bo tak zwykło mówić się na gdyńskie statuetki – podczas uroczystej gali w gdyńskim Muzeum Emigracji wręczył prezydent miasta Wojciech Szczurek. Towarzyszyli mu członkowie kapituły nagrody, którzy – zgodnie z tradycją – wygłosili barwne laudacje na cześć nominowanych i zwycięzców. Laureaci oprócz wspomnianych statuetek otrzymali nagrody finansowe w wysokości 50 tysięcy złotych.

Przyznając nagrodę w kategorii „esej” Agnieszce Gajewskiej za pozycję „Stanisław Lem. Wypędzony z wysokiego zamku. Biografia” (Wydawnictwo Literackie), członek kapituły, Adam Lipszyc, mówił: „To książka, w której z uwagą nasłuchuje się rozmaitych tonów i głosów, by starannie przełożyć je na jedną opowieść. Mówi się w niej dużo o wojennej przemocy i o echach tej niszczycielskiej potęgi w jednostkowym życiu. Mówi się o nadziei, strachu i zwątpieniu, o radości i bezradności, o próbie ucieczki i o niemożności ucieczki. Z arcywyczuciem mówi się o poplecionych ze sobą losach kilku narodów, o wygnaniu i o milczeniu (…). Stylem swadnym acz niespiesznym (…) opowiada się tu mądrze i świeżo o – do licha, naprawdę! – opowiada się tu o najnowszych dziejach naszego kraju i jego kultury”.

Agnieszka Gajewska (fot. Anna Rezulak/UM Gdynia)

„Bardzo dziękuję kapitule i fundatorowi nagrody, bo przywracacie mi wiarę w to, że to, co robię, jest ważne. Dziękuję też Wydawnictwu Literackiemu za troskliwą opiekę nad moją książką” – mówiła Gajewska.

Drugą wręczoną tego wieczoru nagrodą było wyróżnienie za „poezję”. Powędrowało ono do przedstawicielki młodego pokolenia poetów, Justyny Kulikowskiej, za tom „gift. z Podlasia” (wyd. WBPiCAK w Poznaniu). Jerzy Jarniewicz, który przewodzi gdyńskiej kapitule, podsumował ten wybór słowami: „Nagrodziliśmy wiersze, które niczego nie chcą udowadniać, nie liczą na wygraną, może wręcz na nic nie liczą: ale w imię doświadczanej tu i teraz prawdy przestawiają współrzędne znanego nam świata, nie boją się spotwarzać świętych instytucji, wytrącając nas z niejednej sfery komfortu”.

Justyna Kulikowska (fot. Anna Rezulak/UM Gdynia)

To już druga, po zeszłorocznej, nominacja Kulikowskiej do gdyńskiej nagrody. Tym razem zwieńczona wygraną. „Chciałabym podziękować mojemu wydawcy, Mariuszowi. I życzę sobie i dla tego kraju, żebym więcej nie musiała pisać takich książek” – powiedziała Kulikowska, odbierając statuetkę.

W kategorii prozatorskiej kapituła postawiła na brawurową na poziomie języka opowieść Krzysztofa Bartnickiego „Myśliwice, Myśliwice” (wyd. Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka). Jurorka Dorota Kozicka tak podsumowała ten wybór: „Tu myśliwickie kumy gadają o tym, co było i jest. Choć to raczej język gada – bo język jest tutaj nieustannie nicowany i wystawiany na pokaz, a wydobywane z nieprzebranych kopalni mowy słowa, zwroty, wyrażenia, przyśpiewki, nazwiska budują narrację, w której przewijają się losy miejsca, osób, rodzin, pokoleń. A z tego przewijania przebija pytanie o sens”.

Krzysztof Bartnicki (fot. Anna Rezulak/UM Gdynia)

Bartnicki podziękował swoim bliskim i współpracownikom, a następnie dodał: „Pisarz powinien również pamiętać o swoich czytelnikach, ja zatem podziękuję mniej więcej jednej trzeciej, może połowie swoich czytelników, czyli wielce szanownej kapitule. Na koniec powiem, że nie wiem, czy pisarz powinien być pamiętliwy. Ja jestem pierwszy raz w życiu w Gdyni. Oby – to bez podtekstów – każdy pierwszy raz był tak piękny. Nie wiem, jak długo Myśliwice będą pamiętane w Gdyni, wiem, że szeroko, symbolicznie i dosłownie rozumianą Gdynię będę pamiętał do końca swojego lub swojej pamięci”.

Ostatnia z gdyńskich kategorii docenia pracę i kunszt tłumaczy, a jej tegorocznym zwycięzcą jest nominowany już wcześniej do nagrody Maciej Świerkocki. Statuetkę otrzymał za drugi w historii przekład na język polski „Ulissesa” Jamesa Joyce’a (wyd. Officyna), który członek kapituły, Tomasz Swoboda, podsumował tymi słowami: „Rzadko kiedy, czytając tłumaczoną książkę, odnosimy tak silne wrażenie, że niemal każde słowo jest znaleziskiem, że takich zdań jeszcześmy nie czytali, zaś język, choć polski, to raczej nieskończona wielość języków. A historia, chociaż ją znaliśmy ze szkoły i kursów przygotowawczych do matury, objawia nam nowe sensy”.

Maciej Świerkocki (fot. Anna Rezulak/UM Gdynia)

„Cisną się na usta różne słowa, także nieparlamentarne, ale jedno przede wszystkim: dziękuję. Gratuluję wszystkim nominowanym, tegorocznym i sprzed trzech lat, bo stoję na tej scenie po raz drugi” – skomentował Świerkocki.

Nagroda Literacka Gdynia została powołana do życia w 2006 roku przez prezydenta Gdyni Wojciecha Szczurka w celu uhonorowania wyjątkowych osiągnięć żyjących, polskich twórców. Jest przyznawana rokrocznie autorom najlepszych książek wydanych w poprzednim roku. Dzięki swojej niespotykanej dotąd formule równorzędnego wyróżniania poetów, prozaików, eseistów oraz tłumaczy szybko stała się ważnym i unikalnym wydarzeniem w polskim środowisku literackim. Do tegorocznej edycji nagrody zgłoszona została rekordowa liczba 586 pozycji.

Gala nagrody odbyła się w ramach Festiwalu Miasto Słowa, który potrwa do niedzieli 28 sierpnia. Przed nami jeszcze dwa dni spotkań, w tym sobotnia rozmowa z laureatami Gdyńskich Kostek, którą zapowiedziano na godz. 16:00. Szczegółowy program wydarzenia znajdziecie tutaj.

Poniżej można obejrzeć zapis transmisji z gali przyznania Nagrody Literackiej Gdynia 2022: