Fragment powieści „Masłem do dołu” Petra Šabacha
? Co widzisz?
? Sześcian z literkami ?a? zwróconymi w moją stronę ? odpowiadam.
? A w moją stronę są akurat teraz literki ?b? ? mówi Evžen z tajemniczym uśmiechem na zwykle zachmurzonej
twarzy.
? Kwestia punktu widzenia ? konstatuję.
? Dokładnie tak… ? Evžen uczenie potrząsa swoją posiwiałą, niegdyś rudawą głową.
? Evžen czasami wpada w odwiedziny do mojego sklepu. Sklepu, hm… Zwykle nazywam go antykwariatem, ale i to brzmi chyba zbyt dostatnio, bo nie jest to taki znowu antykwariat z prawdziwego zdarzenia. Zwyczajne dwa pomieszczenia, jedno większe, drugie mniejsze, na parterze, z wejściem wprost z ulicy. Żadne tam pałace, ale mi wystarcza. W większym pomieszczeniu sprzedaję, w mniejszym jest magazyn. Mam tu trochę burdel, ale się w nim orientuję ? to najważniejsze. Jest jeszcze coś w rodzaju małej kuchni i kibelek, ale tam też leżą książki. Mam również w sklepie luksusowy skórzany fotel, na którym uwielbia byczyć się Evžen. Tak jak dziś. Siedzi i obserwuje, jak na talerzu, który położył na udającej stoliczek Historii sztuki Pijoana, bezustannie przewraca się rogal z kiełbasą. Otwieram dwa piwa i pytam Evžena, co słychać, ale w ogóle nie słucha, bo ciągle obserwuje rogalik. Evžen zamienił się w punkt obserwacyjny.
? Julia dzwoniła ? mówię, patrząc na rogalik, na który Evžen naładował sobie tyle kiełbachy, że kanapka zaczyna wyglądać jak coś, co już gdzieś widziałem, ale nie mogę sobie przypomnieć gdzie.
? Hmmm? ? odpowiada Evžen, wyrównując rogal, żeby leżał prosto.
? Zaprasza mnie… ? mówię w momencie, kiedy rogal Evžena kładzie się na boku. Zupełnie jak umęczony pragnieniem bawół. Próbował dotrzeć do źródełka, gdzieś w dalekiej Afryce, ale nie doszedł. Przypomina mi się, jak mój ojciec, zawsze kiedy widział, że leżę sobie z książką, wołał: ?Patrz, mamusiu! Padł nam najlepszy kąsek ze stada!?. Potem dociera do mnie, z czym jeszcze skojarzyła mi się przeładowana kanapka. Tak wyglądało łóżko cioci Kláry, zawalone ciężką jak cholera, przetykaną złotą nitką narzutą, w ich domku niedaleko Čáslavi. Lub Čáslavia. ?Obie formy są dopuszczalne? ? mawiali rodzice.
? Zaprasza mnie na urodziny…
? Urodziny? ? Evžen podnosi brwi, nie spuszczając jednak z oczu rogalika, który znowu ustawił równo i teraz usiłuje sprawić, żeby pozostał w tej pozycji, co oznacza, że w ogóle nie zwraca na mnie uwagi.
? Nie za bardzo mam ochotę iść, ale obawiam się, że tym razem się nie wykręcę.
Rogal pada jak ranny wojownik, jakby chciał szepnąć w stronę Evžena: ?Towarzysze, zostawcie mnie tu, byłbym dla was tylko ciężarem…? ? jak za naszych młodych lat mawiali bohaterowie radzieckich filmów wojennych.
Evžen prostuje się i bierze łyka piwa z butelki, oczywiście niemiłosiernie się ochlapując, bo on normalnie nigdy nie nauczy się pić z butelki. Zawsze proponuję szklankę, ponieważ wiem, jak wygląda jego picie z butelki, ale zawsze rzuca coś w stylu, że amerykańscy desantowcy nie piją ze szklanek, a kłóć się tu z kimś, kto ma o sobie tak wysokie mniemanie.
? Powinieneś iść choćby ze względu na Míšę ? beka Evžen, wolną ręką wyrównując rogalik i przez chwilę go przytrzymując. ?Pac!? ? robi rogalik.
? Tu potrzeba trzymadełka do książki… Czekaj, gdzieś tu jedno miałem… ? idę do magazynu i po chwili przynoszę to, czego szukałem. Piękna rzecz. Dwie wyrzeźbione sowy. Dwie uszatki zwyczajne. Wprawdzie jednej brakuje kawałka ucha, od którego pochodzi jej nazwa, ale poza tym są w porządku. Wkładam między nie rogalik z kiełbasą i oczywiście trzyma się.
? E, takie coś to ja mam w dupie! ? wrzeszczy znienacka Evžen, aż podskakuję. ? Gdzie masz książkę telefoniczną?
? Przecież ja mam komórkę… ? przypominam ? Tu nawet nie ma telefonu stacjonarnego…
? Informacja! Jaki jest numer na informację?
Podaję, bo znam na pamięć od momentu, kiedy mało nie pobiliśmy się z Evženem w Ciszy o to, ile
waży bocian.
? Míša jest super. Idź choćby ze względu na niego… ? mruczy, wystukując numer w swojej komórce. ? Jesteś jego ukochanym dziadziusiem…
? Fakt! ? potakuję. ? Nie znam bardziej uroczego i bystrego chłopaka niż mój wnuk Míša…
? Numer do urzędu patentowego, proszę! ? krzyczy Evžen do telefonu. ? Tylko szybko, pani pamięta, że płacę za to połączenie!
? Za Míšę! ? Evžen wznosi butelkę z piwem i przechyla ją tak gwałtownie, że dzwoni o jego okulary.
? Ogólnie nie jest najlepiej, bo u nich chyba wszystko się pierdoli… chyba… mam takie wrażenie… ? wzdycham
? Wszystko się pierdoli! Wszędzie się pierdoli! Kurwa! Niech mnie już nie wpierdalają! ? wrzeszczy, po czym bardzo kulturalnie mówi: ? Tak, już zapisuję… ? A ja chwytam w lot, że muszę szybko znaleźć coś do pisania i kawałek kartki, nim numer nie rozpłynie się w efemerycznym połączeniu między kimś tam, Evženem a mną. Evžen szybko dyktuje, a ja piszę.
? Dzień dobry ? mówi Evžen prawie uprzejmym tonem. ? Poświęci mi pani łaskawie sekundkę? O co chodzi? Chodzi o to, że przewraca mi się rogal! Od sześćdziesięciu lat przewraca mi się rogal i to wcale nie jest zabawne! Niech pani uważa na słowa, bo na śniadanie piłem tylko herbatę, czyli właściwie nic innego jak odrobinę ciepłej wody… Niech mi pani nie przerywa! ? Evžen przechodzi do pozycji imperatora, zakrywa dłonią słuchawkę i szepcze w moją stronę: ? Ona chyba myśli, że jestem nawalony czy coś! ? Oburzony kręcę głową, żeby wesprzeć go psychicznie. Evžen rozluźnia uścisk na telefonie, który przez chwilę trzymał ukryty w dłoniach, a potem trochę łagodniej dodaje: ? Moje pytanie brzmi: czy istnieje, lub ewentualnie został opatentowany, talerzyk, na którym ludziom nie przewraca się rogal?!
? To dziękuję pani bardzo… ? bąka w końcu Evžen i wkurzony wciska komórkę do kieszeni.
A tak na marginesie, przeciętny bocian waży trzy i pół kilo.
? Córka dzwoni do mnie zwykle z samego rana, kiedy przeważnie jestem w złym humorze, podobnie jak większość ludzi, oprócz garstki, osobiście mi nieznanych wesolutkich kretynów, więc nasze rozmowy to z jej strony same: ?Dlaczego jesteś niemiły?…? albo ?Co ci jest?!?, a ja na to w kółko: ?Nie jestem? i ?Nic mi nie jest? ? chociaż oczywiście jest mi bardzo dużo.
? Jak tam Míša? ? pytam.
? A o jego tatę nie zapytasz?
? A ty pytasz o mojego tatę, a swojego dziadka?
? Jesteś niemiły…
? No dobra. Jak więc miewa się Robert Redford bez szyi?
? Ej! ? krzyczy córka. ? Nie mów tak o nim…
? A co w tym złego? Przecież nie ja go tak narysowałem, tylko Míša, kiedyście go zaciągnęli do psychologa! I po co? Bo ten twój widzi w chłopaku hiperaktywnego popaprańca?! ? udaję zdziwienie, i ponieważ po drugiej stronie zapada cisza, szybko dodaję: ? Mąż jest dla ciebie dobry, czy cię wkurza?
? No wiesz…
? No to wkurza cię czy jest dobry?
? I to, i to… ? szepcze Julia zmęczonym głosem.
? Tobie nic nie wypominam… ? zapewniam ją. ? Wiem, że masz dużo roboty, Míšę i tak dalej, ale jemu o co chodzi?!
Julia odkasłuje. Potrzebuje czasu.
? Przekaż mu, że jak będzie cię wkurzać, to go skopię… ? sekundę się waham, ale potem przyznaję, że nad ranem jestem jeszcze słabiutki, dodaję więc: ? To mu skopię tyłek! Julia milczy, jedna z cech, które odziedziczyła po matce, wie, jak bardzo nienawidzę tego milczenia, które według nich jest chyba pełne jakichś ukrytych znaczeń. Milczenie to podła broń.
? Jeszcze niedawno dzwoniłaś do mnie i chlipałaś, a jak ci mówię, co o nim sądzę, to się nagle dziwisz, nie rozumiem…
? No wiem… ? mówi, bo nie wie.
Zawsze kiedy odkładam słuchawkę po takiej rozmowie, chodzę po pokoju jak lew w klatce. Jak ten lew, którego raz Míša po przyjacielsku pociągnął w zoo za wąsy wystające z klatki. Chodzę po swojej kawalerce jak lew, którego bez przerwy ktoś ciągnie za wąsy.
? No tak, wiadomo… ? powiada nazajutrz Evžen z miną mędrca. ? A co ja mam powiedzieć? Krewni… ? wzdycha, kartkując przy tym Dostojewskiego. ? Nic tylko mama, tata, dziad, baba, dzieci, synowie, siostrzenice, teściowe, wujenki, zesrać się można, normalnie jak w tych książkach! Sasza, Pasza, Masza, kto by się w tym połapał do jasnej cholery?!
? Powiem ci, Evža, że niektóre twoje skojarzenia po prostu ścinają mnie z nóg… mama, tata, Sasza, Pasza… ? powtarzam zdumiony. ? Skąd ty to bierzesz?
Evžen jak zwykle siedzi w moim pięknym fotelu, do którego rości sobie prawa od chwili, kiedy go zreperował. Najpierw oświadczył, że trochę się giba, podejrzanie szybko coś z nim zrobił, po czym krzyknął:
? No i proszę, już się nie giba! ? i od tamtej pory nie rusza tyłka z fotela. To znaczy, kiedy akurat jest u mnie. Nie śmiem od tamtego czasu położyć na nim choćby książki. Choć trzeba przyznać, że Evžen jest naprawdę niezły, jeśli chodzi o naprawy. Niedawno uruchomił dla mnie stary budzik, który miałem jeszcze po babci, i który przez całe moje dorosłe życie nie chodził. Teraz nie tylko chodzi, ale nawet dzwoni. Evžen ciska książkę do skrzynki po bananach, wyciąga się w fotelu tak, że muszę niemal przeskakiwać te jego długaśne giry, kiedy się wkoło niego kręcę, zadowolony patrzy na budzik na regale, po czym przemawia:
? Tak czy siak ciekaw jestem, co stałoby się z energią wskazówki zegara wrzuconego do kwasu. Mam tu na myśli idealny kwas i idealny budzik. Gdzie, u diabła, jest wtedy ta energia?
Akurat stoję na krześle, z głową pod samym sufitem, prawie nie da się oddychać, trzymam w ramionach pełną książek skrzynkę Chiquita Bananas, którą próbuję położyć na górnej półce, i muszę przyznać, że jest ciężka jak cholera, tak ciężka, że nie stać mnie na żadną inną odpowiedź, jak tylko na ciche stęknięcie, że najprawdopodobniej energia ta jest w dupie. Tak samo jak i nasza.
? Najwyższy czas przedstawić Míšę. Ostatnio widzieliśmy się wczoraj, kiedy Julia spytała, czy nie przyszedłbym go popilnować.
? Oczywiście, że tak ? powiedziałem.
? A możesz przenocować? ? pyta. ? Robert się nie wyrabia…
Robert to jej mąż i tata Míšy.
? Jasne, wezmę jakąś książkę i poczytamy przed snem.
Powiedziała, że dobrze, wybieram więc mojego ukochanego Poo Lorna, króla słoni, potem przez cały wieczór oglądamy w nim z Míšą obrazki, a ja czytam aż do ochrypnięcia, Míša zasypia, ja z nim. Rano schodzę do kuchni, gdzie już siedzi Julia z tym swoim i jedzą śniadanie. Przysiadam się, patrzę, jak zaspana Julia przeżuwa kanapkę z serkiem topionym, który nazywa się Wesoła krowa i zastanawiam się, dokąd też może zmierzać wasz dzień, jeśli rozpoczynacie go z wesołą krową.
(…)
Petr Šabach „Masłem do dołu”
Tłumaczenie:
Wydawnictwo: Afera
Liczba stron: 212
Kup książkę w księgarni wydawnictwa
Opis: Rogal (czy w tym wypadku czeski rohlík) zawsze denerwująco wywraca się na talerzu, w dodatku zwykle masłem do dołu. Prawo natury, z którym trzeba się pogodzić. Tak jak z innymi dość irytującymi faktami, jak choćby tym, że człowiek się starzeje. Jednak czy rzeczywiście jesteśmy na to wszystko skazani? A może by na przykład zaprojektować i opatentować talerzyk, na którym podstępny rogalik nie ma prawa się wykopyrtnąć? Poza tym ? czy przekroczywszy pewną granicę wieku, trzeba być nudnym i poukładanym? Bohaterowie ?Masłem do dołu?, dwaj czerstwi sześćdziesięciolatkowie Arnošt i Evžen są innego zdania? (więcej o książce)
TweetKategoria: fragmenty książek
