Czasy wielkiego kryzysu, czworo sierot i ucieczka rzeką w stronę Missisipi. Przeczytaj pierwszy rozdział „Naszej czułej ziemi” Williama Kenta Kruegera
Opublikowana nakładem wydawnictwa Świat Książki „Nasza czuła ziemia” Williama Kenta Kruegera to epicka opowieść inspirowana „Przygodami Hucka Finna” Twaina i „Odyseją” Homera. Narratorem książki jest starszy mężczyzna o imieniu Odie O’Banion, który wspomina pamiętne lato swojej młodości w czasach wielkiego kryzysu, gdy miał dwanaście lat i przebywał w placówce dla sierot. Po popełnieniu strasznego przestępstwa wraz z trojgiem innych sierot salwuje się ucieczką. Kierując się w stronę rzeki Missisipi, cała czwórka staje w obliczu trudności, okrucieństwa i samotności. Ale spotyka się też z życzliwością i człowieczeństwem ze strony nieznajomych, którzy często mają nie więcej niż młodzi uciekinierzy. Poniżej możecie przeczytać pierwszy rozdział książki.
Prolog
Na początku, gdy już ulepił niebo i ziemię, jasność i mrok, ląd i morze oraz wszystkie żywe stworzenia, które je zamieszkują, i po tym, jak stworzył mężczyznę i kobietę, nim – jak sądzę – spoczął, Bóg dał nam jeszcze ostatni dar, dar opowieści, byśmy nie zapomnieli o boskich źródłach całego tego piękna.
Jestem gawędziarzem. Mieszkam w domu stojącym w cieniu klonu jaworowego nad brzegiem rzeki Gilead. Gdy odwiedzają mnie prawnuki, mówią, żem stary.
– „Stary” to wyświechtany frazes – tłumaczę im z udawanym smutkiem. – Wytarty banał. Obelga. A ja przyszedłem na świat wraz ze Słońcem, Ziemią, Księżycem, planetami i wszystkimi gwiazdami. Byłem tu każdą cząstką od początku świata.
– Kłamiesz! – odburkują niby gniewnie, acz filuternie.
– Nie kłamię, gawędzę – upominam je.
– To opowiedz nam historię – proszą.
Nie potrzebuję zachęty. Opowieści to słodki owoc mojego żywota i z radością się nimi dzielę.
Zdarzenia, o których opowiem, rozpoczęły się nad brzegami Gilead. Nawet jeśli dorastaliście w sercu tej krainy, nie możecie ich pamiętać. To, co stało się latem 1932, jest najważniejsze dla tych, którzy tego doświadczyli – a niewielu nas już zostało.
Gilead to urocza rzeka obrośnięta na obu brzegach sędziwymi topolami nawet w czasach mojego chłopięctwa. Wszystko było wtedy inne. Nie prostsze ani lepsze, po prostu inne. Nie podróżowaliśmy jak teraz, a dla większości mieszkańców okręgu Fremont w Minnesocie świat kończył się na kawałku ziemi, jaki mogli dojrzeć, nim horyzont odciął resztę. Jak ja, nie wiedzieli, że jeśli zabijesz człowieka, na zawsze cię to odmieni, a gdy ów człowiek wróci do żywych, przejdziesz przemianę. Widziałem to na własne oczy, inne cuda też. I pośród wielu okruchów mądrości, jakimi przez lata karmiło mnie życie, jest również i ten: Otwórz się na wszystkie możliwości, gdyż nic, co wymyśli serce, nie jest niemożliwe.
Historia, którą opowiem, będzie o pewnym lecie dawno temu. O mordzie, porwaniu i dzieciach ściganych przez demony o tysiącu imion. Będzie w niej odwaga i tchórzostwo, będzie miłość i zdrada – i, rzecz jasna, będzie też nadzieja. Bo w końcu czy nie o to chodzi w dobrej opowieści?
Rozdział 1
To Albert nazwał tego szczura. Dał mu na imię Faria.
Stare to było stworzenie, kłębek szarobiałego futerka. Niemal zawsze trzymał się z dala, przemykając wzdłuż ściany maleńkiej celi do szpary w kącie, gdzie zostawiałem mu parę okruchów suchara, który służył mi za posiłek. Nocą nie mogłem go wypatrzyć, lecz wciąż słyszałem delikatny szelest, gdy przebiegał po rozrzuconej na klepisku słomie od szerokiej szpary między blokami z betonu w rogu, zgarniał okruchy i wracał tam, skąd przyszedł. W księżycowe noce, gdy jasna poświata wlewała się przez będące tu jedynym oknem wąskie pęknięcie w murze pod sufitem, rozjaśniając wschodnią, kamienną ścianę, czasami udawało mi się dostrzec w odbitym świetle smukły owal ciała Farii, niewyraźną plamę srebrzystej sierści i cienki ogon wijący się za nią niczym dodatek do dzieła stworzenia.
Pierwszy raz wtrącili mnie do „pokoju ciszy”, jak nazywali ową celę Brickmanowie, wraz z moim starszym bratem Albertem. Owej nocy księżyc nie zaglądał do środka, więc panował tam kompletny mrok. Za posłanie służyła nam cienka warstwa rozrzuconej na klepisku słomy. Były jeszcze drzwi, wielki prostokąt przerdzewiałego żeliwa ze szczeliną na dole, przez którą wsuwano talerz z jedzeniem – niezmiennie pojedynczym sucharem. Śmiertelnie się bałem. Później Benny Blackwell, Siuks z Rosebud, wyjaśnił nam, że gdy Szkoła Przysposobienia Indian w Lincoln pełniła rolę stanicy wojskowej zwanej Fort Sibley, pokój ciszy wykorzystywano jako izolatkę. W czasach, gdy trafiliśmy tam z Albertem, przetrzymywano w nim wyłącznie dzieci.
Wtedy nie wiedziałem jeszcze nic o szczurach, oprócz tych z bajki o Fletniku z Hamelnu, który wywabił je z miasteczka. Sądziłem, że to obrzydliwe stwory, które pożrą wszystko, może nawet nas. Cztery lata starszy i o wiele mądrzejszy Albert wytłumaczył mi, że ludzie najbardziej boją się tego co nieznane i że jeśli się czegoś boisz, powinieneś się do tego zbliżyć. Nie znaczyło to, że nagle owo coś przestanie być okropne, lecz okropne znane łatwiej jest udźwignąć niż wyimaginowane. A zatem Albert nadał mu imię, co sprawiło, że przestał być pierwszym lepszym szczurem. Gdy spytałem, dlaczego „Faria”, odparł, że zaczerpnął je z książki „Hrabia Monte Christo”. Uwielbiał czytać. Ja wolałem własne opowieści. Za każdym razem, gdy trafiałem do pokoju ciszy, karmiłem Farię okruchami i wymyślałem o nim historyjki. Sprawdziłem hasło „szczur” w wysłużonym tomie „Encyclopaedia Britannica” z półki w szkolnej bibliotece i odkryłem, że są bystre i towarzyskie. Przez lata podczas licznych nocy spędzonych w izolacji w pokoju ciszy jąłem traktować to małe stworzenie jako przyjaciela. Faria. Szczur extraordinaire. Towarzysz odmieńców. Współwięzień mrocznego karceru Brickmanów.
Tamtej pierwszej nocy w pokoju ciszy ukarano nas za dyskusje z dyrektorką szkoły, Thelmą Brickman. Albert miał dwanaście lat, ja osiem. Obaj byliśmy nowi w szkole w Lincoln. Po wieczornym posiłku, wodnistej i pozbawionej smaku brei z ledwie kilkoma kawałkami marchewki, ziemniaka, czegoś zielonego i oślizłego i chrząstki od szynki, pani Brickman zasiadła przed nami w wielkiej stołówce i opowiedziała historyjkę. Robiła to niemal zawsze po kolacji. Jej opowieści zawierały ważny jej zdaniem morał. Na koniec padało sakramentalne: Macie jakieś pytania? Jak się później przekonałem, pytała o to, żeby schlebić samej sobie, sugerując, jakby rzeczywiście dopuszczała możliwość dialogu, rozmowy rozumnego dorosłego z rozumnym dzieckiem. Tamtego wieczoru opowiedziała nam bajkę o wyścigu żółwia i zająca. Usłyszawszy jej pytanie, podniosłem rękę. Uśmiechnęła się i zawołała:
– Tak, Odie?
Znała moje imię! Byłem przeszczęśliwy. Nie sądziłem, że w tym mrowiu indiańskich dzieci nawet ja zdołam zapamiętać je wszystkie, a ona zapamiętała moje. Przyszło mi do głowy, że być może dlatego, iż dopiero co się zjawiliśmy, a może dlatego, że mieliśmy spośród nich najbielszą skórę.
– Powiedziała pani, że w tej opowieści chodzi o to, że lenistwo to coś okropnego.
– Zgadza się, Odie.
– A mnie się zdaje, że o to, że wyścig wygrywa ktoś powolny, lecz konsekwentny.
– Nie widzę różnicy – odparła stanowczo, lecz nie ostro. Jeszcze nie.
– Tata czytał mi tę bajkę, pani Brickman. Napisał ją Ezop. I tata powiedział, że…
– Powiedział? – Ton jej głosu się zmienił, jakby z trudem próbowała wykaszleć ość, która stanęła jej w gardle. – Powiedział?
Siedziała na wysokim stołku, tak żeby wszyscy ją widzieli. Teraz się zeń ześliznęła i ruszyła ku mnie i Albertowi między długimi stołami – dziewczynki siedziały po jednej stronie, chłopcy po drugiej. W absolutnej ciszy, jaka zapadła w tej wielkiej sali, słyszałem popiskiwanie gumowych podeszew jej butów sunących po starych deskach podłogi. Chłopiec, który siedział obok, a którego imienia jeszcze nie znałem, odsunął się, jakby próbował oddalić się od miejsca, w które, jak przeczuwał, wkrótce uderzy piorun. Gdy zerknąłem na Alberta, ten pokręcił głową, dając znak, żebym się nie odzywał.
Stanęła nade mną.
– Powiedział? – powtórzyła.
– T… t… tak, proszę pani – wyjąkałem, ale z szacunkiem.
– I gdzież on jest?
– P… p… przecież pani wie.
– Wiem. Nie żyje. I już nie będzie opowiadał ci bajek. Teraz będziesz słuchał moich. A ich morał jest taki, jak mówię. Zrozumiano?
– Ja… ja…
– Tak czy nie?
Pochyliła się ku mnie. Była szczupła, a delikatny owal jej twarzy miał kolor pereł. Oczy zaś były tak zielone i kłujące jak młode kolce na krzaku róży. Jej długie czarne wyszczotkowane włosy kojarzyły się z miękką sierścią kota. Bił od niej zapach talku i leciutka woń whiskey, mieszanka aromatów, która przez lata głęboko wryła mi się w pamięć.
– Tak – odpowiedziałem głosem najcichszym, jaki kiedykolwiek dobył się z mej krtani.
– On nie chciał pani urazić – wstawił się za mną Albert.
– Czy to było do ciebie? – Wbiła w mojego brata zielone kolce swoich oczu.
– Nie, proszę pani.
Wyprostowała się i omiotła wzrokiem salę.
– Jeszcze jakieś pytania?
Myślałem – miałem nadzieję, modliłem się – że na tym się skończy. Lecz tamtego wieczoru do sypialni przyszedł pan Brickman i wywołał po imieniu mnie i Alberta. Był wysoki i smukły, przystojny zdaniem wielu kobiet w szkole, lecz ja dostrzegłem wtedy jedynie czarne źrenice jego oczu i pomyślałem, że jest jak gad na dwóch nogach.
– Dziś będziecie spać gdzie indziej – rzucił. – No, już.
Tamtej pierwszej nocy w pokoju ciszy prawie nie zmrużyłem oka. Był kwiecień i wiatr znad opustoszałych Dakot wciąż zacinał chłodem. Ojciec zginął niecały tydzień wcześniej, a matka odeszła dwa lata przed nim. Nie mieliśmy w Minnesocie żadnych krewnych, przyjaciół ani nikogo, kto by nas znał i zadbał o nasz los. Byliśmy jedynymi białymi w szkole dla Indian. Czy mogło być coś gorszego? Wtem usłyszałem szczura i spędziłem resztę długich mrocznych godzin aż do świtu wtulony w Alberta i żeliwne drzwi, z kolanami podciągniętymi pod brodę, roniąc łzy, które jedynie Albert mógł dostrzec i którymi tylko on mógł się przejąć.
Między moją pierwszą a tą nocą w pokoju ciszy upłynęły cztery lata. Trochę podrosłem i się zmieniłem. Niegdyś przerażony Odie O’Banion dawno już nie żył, jak jego rodzice, a ten nowy wyraźnie skłaniał się ku rebelii.
Usłyszawszy szczęk klucza, przysiadłem na słomie. Potem rozwarły się żeliwne drzwi i wnętrze zalały promienie porannego słońca, na chwilę mnie oślepiając.
– Koniec odsiadki, Odie.
Choć nie mogłem dojrzeć rysów jego twarzy, od razu poznałem głos Hermana Volza, starego Niemca, nadzorcy stolarni i asystenta wychowawcy chłopców. Stanął w drzwiach, przesłaniając słońce. Spojrzał na mnie zza grubych szkieł okularów. Twarz miał łagodną i melancholijną.
– Ona chce z tobą rozmawiać – oznajmił. – Mam cię przyprowadzić.
Mówił z niemieckim akcentem; jego „ch” brzmiało jak „sz”, a „w” jak „f”. Właściwie usłyszałem: „Ona szce z tobą rozmafiać, mam cię przyprofadzić”.
Wstałem, złożyłem cienki pled i powiesiłem na przymocowanym do ściany pręcie, by mógł służyć następnemu dziecku, które tu trafi, ze świadomością, że zapewne znów będę to ja.
Volz zamknął za nami drzwi.
– Dobrze spałeś? Jak plecy?
Bicie paskiem często poprzedzało pobyt w pokoju ciszy i zeszły wieczór nie był wyjątkiem. Pręgi na plecach piekły, ale mówienie o tym nie przynosiło ulgi.
– Śniła mi się matka – odparłem.
– Naprawdę?
Pokój ciszy mieścił się na końcu korytarza z celami w długim budynku służącym niegdyś za wojskowy karcer. Pozostałe przemieniono w pomieszczenia magazynowe. Poszedłem z Volzem wzdłuż starych murów, a potem przez dziedziniec do siedziby administracji, piętrowej budowli z czerwonego kamienia stojącej pośród dostojnych wiązów zasadzonych przez pierwszego komendanta fortu Sibley. Drzewa rzucały na ów budynek wieczny cień, czyniąc go mrocznym.
– To miły sen – ocenił Volz.
– Płynęła łódką po rzece. Ja też płynąłem łodzią, próbując ją dogonić i dojrzeć jej twarz, lecz bez względu na to, jak mocno wiosłowałem, zawsze była zbyt daleko.
– Czyli jednak niemiły – skwitował.
Miał na sobie czyste drelichy i niebieską koszulę. Jego wielkie, podrapane i pokryte bliznami ręce zwisały wzdłuż tułowia. U prawej brakowało połowy małego palca po wypadku, jakiego doznał, używając piły taśmowej. Kiedy nie słyszał, dzieciaki przezywały go Czteroipółpalczastym, lecz nie ja i nie Albert, gdyż ów stary niemiecki stolarz zawsze dobrze nas traktował.
Po wejściu do budynku natychmiast ruszyliśmy do gabinetu pani Brickman. Siedziała za wielkim biurkiem, mając za plecami kamienny kominek. Trochę się zdziwiłem, gdy ujrzałem tam też Alberta. Prężył się obok niej niczym stojący na baczność żołnierz. Jego twarz była bez wyrazu, lecz spojrzenie ostrzegało: Uważaj, Odie.
– Dziękuję, panie Volz – powiedziała dyrektorka. – Proszę zaczekać na korytarzu.
Zawracając ku drzwiom, położył mi dłoń na ramieniu, na chwilkę, ale doceniłem ten gest.
– Martwisz mnie, Odie – przemówiła pani Brickman. – Coś mi się zdaje, że twój czas w naszej szkole dobiega końca.
Nie wiedziałem, co ma na myśli, ale uznałem, że to niekoniecznie coś złego.
Była ubrana w czarną suknię, wyraźnie gustowała w tym kolorze. Raz podsłuchałem, jak nauczycielka muzyki, panna Stratton, mówi innej nauczycielce, że to dlatego, iż ma obsesję na punkcie wyglądu, a sądzi, że czerń wyszczupla. Efekt osiągnęła całkiem niezły, gdyż zawsze kojarzyła mi się z długą cienką rączką pogrzebacza. Jej słabość do tego koloru sprawiła, że nadaliśmy jej przydomek Czarna Wiedźma, którego używaliśmy, rzecz jasna, kiedy była daleko.
– Wiesz, o czym mówię?
– Nie bardzo, proszę pani.
– Mimo że nie jesteście Indianami, szeryf poprosił, żebyśmy przyjęli tu ciebie i twojego brata, bo w stanowym sierocińcu brakowało miejsc. Zrobiliśmy to z dobroci serca, ale dla kogoś takiego jak ty istnieje jeszcze druga opcja. Zakład poprawczy. Wiesz, co to?
– Wiem, proszę pani.
– Chciałbyś być tam odesłany?
– Nie, proszę pani.
– Tak myślałam. A zatem, co zrobisz, Odie?
– Nic, proszę pani.
– Nic?
– Nie zrobię niczego, za co miałbym być tam odesłany, proszę pani.
Położyła dłonie na biurku, jedną na drugiej, i rozcapierzyła palce, tworząc coś w rodzaju sieci na pokrytym politurą drewnianym blacie. Posłała mi uśmiech pająka, który właśnie usidlił muchę.
– To dobrze. Dobrze. – Skinęła na Alberta. – Powinieneś brać przykład z brata.
– Tak, proszę pani. Postaram się. Czy odzyskam moją harmonijkę?
– Jest dla ciebie wyjątkowa?
– Nie aż tak. To tylko stara harmonijka, ale lubię na niej grać. Dzięki temu nie pakuję się w kłopoty.
– To, zdaje się, prezent od ojca?
– Nie, proszę pani. Znalazłem ją, nawet nie pamiętam gdzie.
– Zabawne. Wiem od Alberta, że to prezent od ojca.
– No, widzi pani? – brnąłem, wzruszając ramionami. – Znowu nie taka wyjątkowa, żeby pamiętał, skąd ją mam.
Przyjrzała mi się uważnie, a potem rzuciła:
– No, dobrze. – Wyjęła z kieszeni klucz, otworzyła szufladę biurka i wyciągnęła z niej harmonijkę.
Sięgnąłem po nią, lecz cofnęła rękę.
– Odie?
– Tak, proszę pani.
– Następnym razem zatrzymam ją na dobre. Zrozumiałeś?
– Tak, proszę pani.
Gdy mi ją podała, jej patykowate palce musnęły moją dłoń. Po powrocie do bursy postanowiłem, że wyszoruję ją w umywalni ługiem, do krwi.
(…)
William Kent Krueger „Nasza czuła ziemia”
Tłumaczenie: Bohdan Maliborski
Wydawnictwo: Świat Książki
Liczba stron: 512
Opis: Epicka i poruszająca opowieść, która pokazuje, jak miejsca, w których się rodzimy i dorastamy łączą nas wszystkich, nawiedzają nasze sny i sprawiają, że jesteśmy tacy, jacy jesteśmy.
Lato 1932 roku. Położone nad brzegiem rzeki Gilead w Minnesocie Lincoln Indian Training School jest bezwzględnym miejscem, gdzie uczą się rdzenne amerykańskie dzieci, przymusowo oddzielone od swoich rodziców. W szkole tej mieszka Odie O’Banion, sierota, którego wybryki ściągają na niego gniew władz szkoły.
Wreszcie po popełnieniu straszliwego przestępstwa, Odie i Albert są zmuszeni uciekać wraz z ich najlepszym przyjacielem Mosesem, niemym młodzieńcem pochodzącym z plemienia Siuksów. Zabierają ze sobą również dziewczynkę, Emmy, i uciekają razem w kanu.
Podczas jednego niezapomnianego lata czwórka sierot podróżuje w nieznane, spotykając plejadę barwnych postaci i kierując się w stronę wspaniałej rzeki Missisipi w poszukiwaniu miejsca, które będą mogli nazwać domem.
fot. Diane Krueger
Kategoria: fragmenty książek
