Wiemy, kto stworzy „Operę o Warszawie” na podstawie książki „Najlepsze miasto świata” Grzegorza Piątka

18 maja 2023

Cezary Duchnowski i Beniamin Bukowski stworzą dla Sinfonii Varsovia „Operę o Warszawie. Najlepsze miasto świata”. Utwór oparty na motywach książki Grzegorza Piątka będzie upamiętniać odbudowę Warszawy po II wojnie światowej. Przygotowania do inscenizacji opery mają rozpocząć się w czerwcu 2024. Premiera planowana jest jesienią 2025 roku.

Nazwiska tandemu twórczego, u którego zamówiona zostanie opera, przedstawiono w środę, 17 maja, podczas konferencji prasowej. Wyboru spośród zgłoszeń konkursowych dokonały dwa grona jurorskie – literackie i kompozytorskie. „Planowane dzieło przedstawiać będzie szczególnie wymagający i złożony temat, jakim jest odbudowa Warszawy po II wojnie światowej – jeden z mitów tożsamościowych naszego miasta: miasta-bohatera i miasta-Feniksa” – mówiła zastępczyni prezydenta m.st. Warszawy, Aldona Machnowska-Góra. „Dwójkę wyłonionych twórców czeka teraz rok intensywnej pracy, na której efekty z niecierpliwością czekamy” – dodała.

Za treść literacką opery odpowiadać będzie Beniamin Bukowski, reżyser i dramaturg, którego teksty realizowali m.in. András Dömötör, Carlo Brandt, Julia Szmyt, Tomasz Kaczorowski czy Katarzyna Kalwat. Jego dramaty były tłumaczone na język angielski, niemiecki, francuski, białoruski, ukraiński, gruziński i węgierski.

Beniamin Bukowski (fot. Serwis Sinfonia Varsovia)

Jury literackie doceniło wieloaspektowość i syntetyczność wyróżnionego konceptu libretta. Jak podano w uzasadnieniu, „odbudowa Warszawy, zobaczona [została] przez autora nie jako zdarzenie historyczne, ale jako proces, którego konsekwencje dotykają nas do dziś. To czyni z odbudowy wydarzenie żywe, dramatycznie odzwierciedlające się w naszej przestrzeni społecznej i politycznej (…) Bukowski obficie inkrustuje swoje libretto cytatami z dokumentalnych wypowiedzi, co nadaje szczególnego waloru i różnorodności językowi libretta”.

„Zamówienia na współczesną operę zdarzają się rzadko, a pomysł na utwór z takim epickim rozmachem jest imponujący” – oświadczył dramaturg Piotr Gruszczyński, przewodniczący jury literackiego. „Wielkim zobowiązaniem był też autorytet organizatora konkursu, czyli Sinfonii Varsovii. Zdecydowaliśmy się na konkurs zamknięty, do którego zaprosiliśmy najmocniejszych autorów młodszej generacji piszących dla teatru. Ostatecznie wybraliśmy autora, który naszym zdaniem jest obietnicą dramaturgicznie silnego i pasjonującego libretta. Gotowi wspierać rozwój utworu czekamy bardzo na jego premierę” – dodał.

Muzykę opery napisze kompozytor Cezary Duchnowski, laureat Międzynarodowej Trybuny Muzyki Elektroakustycznej UNESCO i Konkursu Wykonawstwa Muzyki Współczesnej „Gaudeamus” w Holandii, profesor Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Komponuje muzykę wokalną, symfoniczną i kameralną, elektroakustyczną i polimedialną, które realizuje w instalacjach dźwiękowych oraz teatrze. Ważne miejsce w jego twórczości zajmuje też improwizacja.

Cezary Duchnowski (fot. Serwis Sinfonia Varsovia)

„Wybraliśmy pracę, która pozostawała w dobrej równowadze pomiędzy wartościami artystycznymi a komunikacyjnymi wobec trzech, do pewnego stopnia różnych publiczności: 'Warszawskiej Jesieni’, Teatru Wielkiego – Opery Narodowej i Sinfonii Varsovii” – stwierdził kompozytor Jerzy Kornowicz, członek jury literackiego i przewodniczący jury kompozytorskiego. Jak czytamy w uzasadnieniu, charakteryzuje się ona „wybitnym warsztatem kompozytorskim, opanowaniem różnych środków wyrazu, w tym elektroniki, orkiestracji, użycia chóru, jak również wnosi element emocjonalny, jakości subiektywne”.

„Obie wybrane prace – tak próbki muzyki, jak i koncept libretta – mają w sobie szczególną złożoność i dyskursywność, nie ograniczają się do ilustracyjności” – dopowiedział Kornowicz. „Propozycje te charakteryzują się połączeniem konkretu z uogólnieniem, a przy tym nakierowaniem na rozmowę z odbiorcą” – wyjaśnił.

Jak informują przedstawiciele Sinfonii Varsovia, zamówiona opera będzie przeznaczona do wykonania na wielkiej scenie przez dużą obsadę wykonawczą z udziałem elektroniki i projekcji audiowizualnych. Ma być dziełem nowoczesnym, czerpiącym z nowych środków wyrazu i współczesnego języka muzycznego, nawiązującym jednocześnie do tradycyjnych form operowych. Czas trwania kompozycji szacowany jest na 120 minut. Wystawienie opery planowane jest na zakończenie 68. edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, a jednocześnie na otwarcie sezonu 2025/26 w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, w 80. rocznicę rozpoczęcia odbudowy Warszawy. Przedmiotem zamówienia będzie również wersja koncertowa dzieła z myślą o wykonaniu przez orkiestrę Sinfonia Varsovia.

Książka „Najlepsze miasto świata” Grzegorza Piątka, na motywach której oparte zostanie libretto, ukazała się w 2020 roku nakładem Wydawnictwa W.A.B. i opowiada o historii powojennej odbudowy Warszawy. Publikacja nagrodzona została Nagrodą Literacką m.st. Warszawy i Nagrodą Historyczną m.st. Warszawy. Była też nominowana do Nagrody Literackiej „Nike”.