Hipnotyczne love story na podstawie powieści Williama S. Burroughsa. Kinowa premiera filmu „Queer” Luki Guadagnino

21 marca 2025

W piątek, 21 marca, na ekrany polskich kin wszedł najnowszy film Luki Guadagnino. „Queer” to historia o poszukiwaniu raju na ziemi, miłosnym głodzie i erotycznej obsesji, będąca ekranizacją powieści Williama S. Burroughsa. W główną rolę wciela się Daniel Craig.

Guadagnino już sięgał w swoim kinie po literaturę, żeby przypomnieć filmy „Tamte dni, tamte noce” na podstawie powieści André Acimana czy „Do ostatniej kości” oparty na książce Camille DeAngelis. Tym razem reżyser sięgnął po prozę Williama S. Burroughsa, czołowego – obok Allena Ginsberga i Jacka Kerouaca – przedstawiciela ruchu Beat Generation.

Powieść „Queer”, opublikowana w Polsce pod tytułem „Pedał”, to swoista kontynuacja debiutanckiej książki Burroughsa, „Ćpun”. Oba dzieła bazują na osobistych doświadczeniach pisarza i zawierają elementy autobiograficzne. W „Ćpunie” Burroughs opisywał swoje literackie alter ego, Williama Lee, zmagającego się z uzależnieniem od morfiny i heroiny. Jak przyznał po latach, jego motywacja do napisania tej książki była względnie prosta. „W najdokładniejszy i najprostszy sposób spisać doświadczenia narkomana” – wyjaśnił.

W „Pedale” William Lee udaje się do Ameryki Łacińskiej, gdzie – jak to ujął sam Burroughs – powraca z narkotycznej izolacji do krainy żywych. Jest nienasycony, wygłodniały uczucia i trawiony erotyczną gorączką. „Narkotyki nie tylko powodują przyhamowanie popędu płciowego, ale także stępiają reakcje emocjonalne aż do zupełnego zaniku, w zależności od wielkości dawki” – pisał Burroughs we wstępie do książki. „Kiedy ćpałem, byłem odizolowany. Nie piłem, niezbyt często wychodziłem z domu, ładowałem tylko w kanał i czekałem na kolejny strzał. Kiedy zdejmuje się pokrywkę, wszystko, co dotąd trzymane było w ryzach przez narkotyk, wylewa się na zewnątrz” – dodał.

Okładki pierwszego angielskiego i polskiego wydania książki.

W Meksyku William Lee spędza czas na włóczeniu się z baru do baru i oddawaniu się aktywnościom seksualnym z młodszymi mężczyznami. Pewnego wieczoru spotyka Eugene’a Allertona, młodego żołnierza, który również jest amerykańskim emigrantem. Zafascynowany młodzieńcem Lee zaczyna mieć na jego punkcie obsesję. Chodzi za nim po barach, mając nadzieję na zdobycie jego uczucia. Allerton nawiązuje relację z Lee, ale utrzymuje emocjonalny dystans wobec dojrzałego mężczyzny, który zakochał się jak nastolatek. W końcu Lee zaprasza Allertona w podróż do Amazonii, gdzie chce znaleźć yagé, roślinę, która rzekomo daje zdolności telepatyczne. Allerton wydaje się niechętny, ale ostatecznie przyjmuje zaproszenie Lee.

„Moje motywacje do napisania 'Pedała’ były (…) złożone i nawet obecnie nie są dla mnie jasne. Dlaczego miałbym chcieć spisywać z taką dokładnością te niezwykle bolesne i rozdzierające wspomnienia?” – pisał po latach Burroughs. Być może też z tego powodu książki nigdy nie ukończył. Została ona opublikowana w niekompletnej formie trzy dekady później, w 1985 roku, gdy Burroughs był już ikoną kontrkultury.

Przez pierwszą godzinę film Luki Guadagnino jest w dużej mierze wierny literackiemu pierwowzorowi. Fabuła schodzi na inne tory dopiero wtedy, gdy Lee namawia Allertona na podróż do Amazonii. Głęboko w ekwadorskiej dżungli reżyser próbuje wyobrazić sobie zakończenie, którego Burroughs nigdy nie napisał.

„Pamiętam, że z Justinem (Kuritzkesem, scenarzystą – przyp. red.) powiedzieliśmy: 'To, co jest niedokończone, chcemy spróbować dokończyć’. I robiąc to, musimy zrozumieć, dlaczego książka była niedokończona i jak Burroughs by ją zakończył. Podczas tego procesu wpadliśmy niespodziewanie na wspaniałego Olivera Harrisa, który jest wielkim znawcą Williama Burroughsa. Był bardzo pomocny i udzielił nam wielu informacji. Odkryliśmy, że William Burroughs – który stworzył to wytrawne, dowcipne, sarkastyczne i perwersyjne literackie obrazowanie, ten dżentelmen dekonstrukcji, cynizmu i apokalipsy – był w rzeczywistości bardzo czułym i nieśmiałym mężczyzną. I ten aspekt w pewien sposób kultywował ideę miłości, którą dostrzegaliśmy w całej powieści” – wyjaśnia reżyser.

Główną rolę w filmie „Queer” powierzono Danielowi Craigowi, który zyskał międzynarodową popularność przede wszystkim dzięki wcielaniu się w Jamesa Bonda. „Oczywiście dla mnie Daniel był również George’em Dyerem w filmie 'Love Is the Devil. Szkic do portretu Francisa Bacona’, gdzie grał kochanka Francisa Bacona. Szczerze mówiąc, jest jednym z najlepszych aktorów swojego pokolenia: subtelnym, głębokim, a jednocześnie tak pięknie uniwersalnym” – komentuje Guadagnino.

Za muzykę oryginalną w filmie „Queer” odpowiada duet Trent Reznor i Atticus Ross. Pierwszy z tej dwójki znany jest przede wszystkim jako założyciel i siła napędowa zespołu Nine Inch Nails. Z kolei drugi to brytyjski muzyk, kompozytor i inżynier dźwięku. Wspólnie skomponowali kilkanaście ścieżek dźwiękowych.

Współpracę duetu z Luką Guadagnino zapoczątkował film „Do ostatniej kości”. Na potrzeby najnowszego filmu Trent Reznor i Atticus Ross skomponowali utwór „Vaster Than Empires”, który wykonuje brazylijski piosenkarz i kompozytor Caetano Veloso. Z kolei piosenkę „Te Maldigo” śpiewa amerykański muzyk Omar Apollo, który w „Queer” debiutuje jako aktor. Luca Guadagnino wyreżyserował teledysk do tego utworu, którego akcja dzieje się w jednej z lokalizacji, jakie widzimy w ekranizacji dzieła Burroughsa. Teledysk możecie obejrzeć poniżej.

To nie pierwszy raz kiedy filmowcy sięgają po twórczość Burroughsa. Powieść „Nagi lunch” miała być zekranizowana jeszcze w latach 60. przy znaczącym zaangażowaniu samego autora. Film planowany był jako musical, w którym jedną z głównych ról miał zagrać Mick Jagger. Projekt nie doszedł do skutku, a po „Nagi lunch” trzy dekady później sięgnął David Cronenberg. Jego adaptacja pod tym samym tytułem sięga po wątki z biografii Burroughsa i fragmenty oryginalnej powieści. Również „Queer” Luki Guadagnino poprzedza nieudana próba adaptacji. W 2010 roku ogłoszono, że nad sfilmowaniem na podstawie tej powieści prace – jako reżyser – rozpoczął Steve Buscemi. Do głównej roli zaangażowany miał zostać Stanley Tucci. Projekt finalnie nie ujrzał światła dziennego, a na ekranizację musieliśmy czekać kilkanaście lat.

Poniżej prezentujemy zwiastun filmu „Queer”: