10 zasad dotyczących wyrabiania dobrego stylu literackiego według Friedricha Nietzschego
Friedrich Nietzsche wyróżniał się stylem literackim nie tylko na tle filozofów, ale też pisarzy. Znalazło to odbicie chociażby w jego eksperymentalnej powieści filozoficznej „Tako rzecze Zaratrusta”. W 1882 roku filozof przekazał swej przyjaciółce Lou Andreas-Salomé notatkę zatytułowaną „Do nauczania stylu”, w której przy użyciu 10 podpunktów zawarł swoją doktrynę stylu. Było to wtedy, zanim jeszcze większość pisarzy i poetów dopadła moda na tworzenie tego typu reguł. W podejściu do pisarstwa Nietzsche obficie czerpał ze sztuki oratorskiej, co uwidacznia się w poniższych zasadach.
Oto 10 zasad dotyczących wyrabiania dobrego stylu literackiego według niemieckiego filozofa:
1. Pierwsze, co potrzeba, to życie: styl powinien żyć.
2. Styl powinien być dostosowany do konkretnej osoby, z którą chcesz się komunikować. (Zasada wzajemnych stosunków).
3. Wpierw musisz dokładnie wiedzieć, „co-i-co chciałbym powiedzieć i przedstawić”, zanim będziesz mógł to napisać. Pisanie musi być imitacją tego.
4. Ponieważ pisarzowi brakuje wielu środków dostępnych mówcy, musi, ogólnie rzecz biorąc, brać za wzór bardzo wyrazisty sposób prelekcji: to samo na piśmie niechybnie stanie się dużo bledsze.
5. Bogactwo życia uwidacznia się w bogactwie gestów. Trzeba nauczyć się wyczuwać wszystko ? długość i zwięzłość zdań, interpunkcję, dobór słów, pauzowanie, kolejność argumentów ? tak jak gestykulację.
6. Uważaj na kropki! Do kropek uprawnieni są tylko ludzie, którzy mają długi oddech w mowie. W większości przypadków kropka to przesada.
7. Styl powinien udowadniać, że człowiek wierzy w swe idee, nie tylko je rozumie, ale też czuje.
8. Im bardziej abstrakcyjne prawdy chce się przekazywać, tym bardziej należy uwodzić zmysły.
9. Wyczucie dobrego prozaika polega na takim wyborze środków, aby zbliżać się do poezji, ale nigdy nie przekroczyć jej granic.
10. Nie jest dobre ani mądre przewidywać drobne wątpliwości czytelnika. Jest bardzo dobre i bardzo mądre pozwolić czytelnikowi, aby sam wyartykułował ostateczną kwintesencję naszej mądrości.
Lou Andreas-Salomé, rosyjska arystokratka, pisarka i psychoanalityk, przyjaźniąca się za życia nie tylko z Nietzschem, ale i z Rainerem Marią Rilke, Paulem Rée, Augustem Strindbergiem czy Zygmuntem Freudem, tak napisała: „Nietzsche nie tylko opanował język, ale także przekroczył jego niedoskonałości”. Zasady pisarskie autora ?Tako rzecze Zaratustra? zrobiły na niej na tyle duże wrażenie, że zamieściła je w biografii filozofa. „Badanie stylu Nietzschego pod kątem przyczyn i okoliczności oznacza znacznie więcej niż badanie samej formy, w której wyrażają się jego idee; raczej oznacza to, że możemy słuchać jego wewnętrznego brzmienia” ? napisała Salomé.
Opracowanie i tłumaczenie: Anna Wyrwik, Artur Maszota
fot. F. Hartmann in Basel/Wikimedia Commons
Kategoria: zestawienia
