Wystawa poświęcona ilustratorowi Janowi Marcinowi Szancerowi w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie

19 czerwca 2020

Jan Marcin Szancer, wybitny polski artysta-ilustrator żydowskiego pochodzenia, będzie bohaterem nowej wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja w Krakowie, której otwarcie zaplanowane jest na 1 lipca 2020.

W świecie polskiej ilustracji dla dzieci Jan Marcin Szancer stał się człowiekiem-instytucją, znają go wszyscy, którzy wychowali się na utworach Juliana Tuwima i Jana Brzechwy, śledzili przygody Pana Kleksa, dorastali wśród postaci z baśni Andersena. Od lat 20. XX wieku Szancer przez ponad połowę stulecia powoływał do życia postacie i miejsca ? dziwaczne, a równocześnie ? dzięki jego wyjątkowym zdolnościom ? narysowane precyzyjną linią, niezwykle dokładnie i starannie.

„Obrazy mistrza przemawiały do wyobraźni kolejnych pokoleń Polaków, nie tylko pozwalając im przenieść się w nieznane światy, ale także kształtując ich poczucie estetyki i wizualną wyobraźnię od najmłodszych lat” ? mówi Jakub Nowakowski, dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja. „Dlatego potrzeba uhonorowania wielkiego ilustratora jest jak najbardziej zrozumiała i cieszę się, że ten zaszczyt przypadł naszej instytucji. Jednym z celów muzeum jest prezentowanie historii polskich Żydów z nowej perspektywy”.

Choć Jan Marcin Szancer znany jest przede wszystkim ze swoich barwnych ilustracji, utrzymanych w baśniowej atmosferze, jego biografia wcale nie jest baśniowa.

Artysta  urodził się w 1902 roku w polsko-żydowskiej rodzinie, jako najmłodsze dziecko. Ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych. Po studiach pracował jako redaktor i ilustrator „Świerszczyka” ? czasopisma dla dzieci. Sławę przyniosły mu ilustracje do ponad 200 książek, między innymi do Trylogii Henryka Sienkiewicza, „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza i serii o Panu Kleksie autorstwa Jana Brzechwy.

W czasie II wojny światowej Szancer przebywał w Warszawie. Szkicował plakaty propagandowe dla Armii Krajowej. W czasie powstania warszawskiego trafił do obozu przejściowego, a stamtąd do Makowa Podhalańskiego. „To była ciężka noc. [?] O świcie wyprowadzono nas. [?] Potem wagony towarowe, plombowanie i stukot kół. Jedziemy ku naszemu przeznaczeniu. [?] Tymczasem, wbrew przewidywaniom, że pociąg podjeżdża już do rampy w Oświęcimiu, zaczęto nasze wagony przetaczać i wreszcie ruszyliśmy wolno w innym, nieznanym nam kierunku. Była już noc, kiedy zatrzymaliśmy się na stacji, otwarto drzwi i wyszliśmy na peron, owiał nas mroźny, górski wiatr. Byliśmy w Makowie Podhalańskim” ? wspominał.

Pomimo wojny Szancer nie przestał rysować. Najbardziej kolorowe ilustracje powstały w najczarniejszym okresie jego życia. Pisał także baśnie, tworzył scenografie teatralne i filmowe. Po wojnie został pierwszym dyrektorem artystycznym Telewizji Polskiej.

Ilustracja Jana Marcina Szancera przedstawiająca Ambrożego Kleksa (fot. Żydowskie Muzeum Galicja).

Wykorzystując kolorowe postacie stworzone przez Szancera oraz baśniową aranżację, Muzeum przeniesie biografię artysty w bajkową, poniekąd oniryczną narrację. Wystawa ma uczyć i zachęcać dzieci do korzystania z tego, co jest dla nich naturalne ? wyobraźni. Zwiedzający będą mogli poczuć się jak bohaterowie baśni, osadzonej w ważnych wydarzeniach z życia artysty. „Chcemy zaprosić naszych gości do świata Szancera: najpierw małego Jasia, który dopiero uczy się rysować, potem nieco starszego Janka, stawiającego pierwsze kroki w zawodzie ilustratora i w końcu szanowanego pana Jana, który nawet w dojrzałym wieku nie zatracił dziecięcej wyobraźni” ? wyjaśnia kuratorka wystawy Paulina Banasik. „Wystawa będzie w całości 'dotykalna’, będzie można nie tylko ją oglądać, ale także w niej uczestniczyć” ? dodaje. Oprócz kilkudziesięciu spośród tysięcy ważnych i pięknych obrazów Jana Marcina Szancera, na wystawie znajdą się także instalacje specjalnie zaprojektowane na jej potrzeby, a nawiązujące do twórczości autora.

W podstawowej warstwie wystawa skierowana jest do dzieci, ale posiadać będzie również drugą linię narracyjną, przeznaczoną dla widzów dorosłych. Obejmie ona opowieść o losach Szancera oraz skomplikowane i dramatyczne doświadczenia polskich Żydów w II połowie XX wieku. „W czasach, gdy narasta nacjonalizm i antysemityzm, ta pozytywna opowieść wydaje się jeszcze bardziej istotna. Dzięki biografii i pracom Szancera wystawa stanie się doskonałym narzędziem do podkreślenia wkładu polskich Żydów w kształtowanie tożsamości współczesnych Polaków” ? mówi Jakub Nowakowski.

Wystawa powstaje we współpracy z szeregiem polskich i zagranicznych partnerów. Znajdą się na niej oryginalne prace Szancera, a także książki, pocztówki oraz czasopisma dla dzieci i młodzieży z jego ilustracjami.

Otwarcie wystawy w Żydowskim Muzeum Galicja odbędzie się 1 lipca 2020 roku. Wystawa potrwa do końca lipca 2021 roku. Towarzyszyć jej będzie bogaty i różnorodny program wydarzeń dla najmłodszych oraz dla ich rodziców i dziadków, składający się m.in. z warsztatów prowadzonych przez wybitnych ilustratorów, koncertu z wizualizacjami inspirowanymi twórczością Szancera, projekcji filmów o Panu Kleksie czy spacerów po Krakowie z wyobraźni. Wystawie towarzyszyć będzie także ekspozycja prac plastycznych stworzonych przez dzieci pt. „Co ty sobie wyobrażasz?”.

Biografia Szancera i jego prace będą również stanowić punkt wyjścia do szerszej refleksji i dyskusji nad rolą polskich Żydów w rozwoju polskiej kultury i sztuki w XX wieku.

[am]
źródło: Żydowskie Muzeum Galicja / PAP

Tematy: , , , , ,

Kategoria: wydarzenia