Adam Ferency czyta „Nadberezyńców” Floriana Czarnyszewicza w radiowej Dwójce
„Nadberezyńcy” to na poły awanturnicza, na poły romansowa opowieść o dramatycznych losach mieszkańców polskich zaścianków na ziemiach położonych między Berezyną a Dnieprem w latach 1911-1920. Radiowej adaptacji jednej z najważniejszych i najpiękniejszych powieści polskich będzie można słuchać od najbliższej środy 21 lutego w Dwójce. Tekst przeczyta aktor Adam Ferency (na zdj.).
„Nadberezyńcami” przed laty zachwycali się m.in. Melchior Wańkowicz, Czesław Miłosz i Józef Czapski. „Wystarczyło jednej stronicy, ażebym uległ wpływowi tego narkotyku i przeczytał jednym tchem 577 stronic dużego formatu… W powieści Czarnyszewicza są 'Krzyżacy’, 'Potop’, i 'Pan Tadeusz’ równocześnie” ? twierdził Miłosz, który uznawał książkę za „nieporównany rysunek obyczajów”, doskonalszy od „Chłopów” Reymonta. Z kolei Michał Kryspin Pawlikowski pisał: „Porównanie 'Nadberezyńców’ z 'Wojną i Pokojem’ robię nie tylko bez wahania, lecz z naciskiem. Czarnyszewicz ? pisarz-samouk ? nie dorósł, oczywiście, ani do mrożących krew, zawrotnych wyżyn tołstojowskiej myśli filozoficznej, ani do maestrii stylistycznej Tołstoja, tej maestrii, którą w prostocie ducha nazywamy ? prostotą stylu… Ale: plastyczność i wstrząsająca prawda psychologiczna typów ludzkich ? wartki, żywy, przykuwający, choć pozbawiony wszelkich tricków tzw. intrygi, tok opowieści ? wreszcie piękny język, brzmiący odświeżająco dla uszu, nawykłych do hegemonii 'oficjalnej’ nieco zmazurzonej (czy może skrakowiałej) polszczyzny ? wszystko to stawia książkę Czarnyszewicza na poziomie pierwszorzędnych arcydzieł eposu polskiego”.
„Nadberezyńcy” to powieść o życiu tzw. szlachty zagrodowej z początku XX wieku. Zawiera wiele wątków autobiograficznych. Jej autor ? Florian Czarnyszewicz (1900-1964) ? wywodził się z drobnej szlachty osiadłej pomiędzy Berezyną a Dnieprem ? z tych „jednodworców”, którym ukazem cara odebrane zostały obywatelskie przywileje.
Dzieciństwo i młodość Czarnyszewicza przypadły na czas polskiego odrodzenia narodowego po 1906 roku, kiedy to car znosił zakaz nauczania języka polskiego i przywracał swobody religijne dyskryminowanym dotychczas katolikom (w powieści znajdziemy poruszający opis manifestacji patriotycznej podczas odpustu w Bobrujsku). Wziął udział w tzw. Wielkiej Wojnie ? dołączył do I Korpusu Polskiego pod dowództwem Józefa Dowbór-Muśnickiego. Brał udział w walkach o twierdzę Bobrujsk (1918), w jej zajęciu, w powstawaniu „Rzeczypospolitej Bobrujskiej”, przeżywał dramat wycofania się Muśnickiego po traktacie zawartym pomiędzy Niemcami, a Sowietami. Wszystkie te autobiograficzne doświadczenia znalazły się w powieści.
W 1924 roku Czarnyszewicz wyemigrował z Polski do Argentyny. Tam pracował m.in. w rzeźni. Już na emeryturze zaczął pisać „Nadberezyńców”. Powieść ukazała się dzięki wsparciu argentyńskiej Polonii w 1942 roku. Autor napisał ponadto trzy inne powieści: „Wicik Żywica”, „Losy pasierbów” i „Chłopcy z Nowoszyszek”.
„Nadberezyńców” Czarnyszewicza będzie można posłuchać w radiowej Dwójce w cyklu „Książka do słuchania” (w opracowaniu Anny Lisieckiej) od środy 21 lutego ? codziennie (od poniedziałku do piątku) o godz. 19:00. Książkę przeczyta Adam Ferency.
Kategoria: radio
