Zagadkowa ucieczka Tołstoja u kresu życia w bestsellerowej książce Pawieła Basińskiego
Nakładem wydawnictwa Marginesy ukazała się wielokrotnie nagradzana książka cenionego rosyjskiego pisarza i dziennikarza Pawieła Basińskiego opisująca zagadkową ucieczkę z domu sędziwego Lwa Tołstoja. „Lew Tołstoj. Ucieczka z raju” to zapis drobiazgowego śledztwa, który przyniósł autorowi najbardziej prestiżową nagrodą dla literatury rosyjskiej ? „Bolszaja Kniga”. Publikację nagrodzono także tytułem „Książka Roku 2010”. Od premiery miała już w Rosji 10 wydań.
Sto lat temu w Jasnej Polanie zdarzyło się coś, co wstrząsnęło całym światem. Osiemdziesięciodwuletni pisarz, geniusz i największa ówczesna sława literacka, hrabia Lew Tołstoj, potajemnie uciekł z domu w nieznanym kierunku. Od tego czasu szczegóły ucieczki i śmierci wielkiego starca obrosły mnóstwem mitów i legend? Ostatecznie w listopadzie 1910 roku z 50 rublami w kieszeni dotarł do stacji Astapowo, gdzie stan zdrowia zmusił go do zatrzymania się i gdzie zmarł.
Na wieść o tym, że Lew Tołstoj umiera na stacji kolejowej w niewielkiej i oddalonej od cywilizacji miejscowości Astapowo, zjechały się media, by na bieżąco relacjonować stan zdrowia „sumienia narodu”. Aby ułatwić komunikację ze światem, wybudowano prowizoryczny telegraf, a raportom towarzyszyły komentarze najznamienitszych rosyjskich pisarzy, duchownych i władzy. To, co miało być dla Tołstoja początkiem nowego życia jako pielgrzymującego ascety, poszukującego prawdy o człowieku, stało się medialnym cyrkiem, w który włączyły się najważniejsze siły ówczesnej Rosji: Cerkiew, tajna policja i władze z carem Mikołajem II i premierem Piotrem Stołypinem na czele.
Słowo anarchista określało go najlepiej ? władzę uważał za zło, nawoływał do odmawiania służby wojskowej i piętnował wszelki zbytek. Obstawał przy tym jednak, że na zło nie wolno odpowiadać złem ? jedynie miłością, co wiązało się z jego głębokimi przekonaniami religijnymi. Władze kościelne i świeckie także miały z nim spory kłopot ? największy żyjący Rosjanin, sumienie narodu, od dziewięciu lat objęty był oficjalną ekskomuniką, ponieważ twierdził, że Cerkiew i państwo są zepsute i sprzeniewierzają się prawdziwemu chrześcijaństwu. Pomimo podejmowanych starań, do końca się nie nawrócił. Współczesny mu Lew Tichomirow tak to podsumował: „Dziwny koniec życia? Czuje się tutaj jakąś walkę o duszę. Chciał pojednać się z Cerkwią, ale szatan mocno go trzymał”.
Jak twierdzi Pawieł Basiński, dzisiejsza Rosja nie ma czego zaczerpnąć z bogatego dorobku genialnego pisarza. Tołstoj jest po prostu niewygodny. Był taki i pozostał. Autor ? wybitny specjalista życia i twórczości Lwa Tołstoja i Maksyma Gorkiego ? nie tylko dociera do nieznanych szczegółów tajnej ucieczki Tołstoja i jego niespodziewanej śmierci, ale przede wszystkim rekonstruuje wydarzenia na podstawie archiwów i wszelakiej dostępnej dokumentacji. Śledzimy dramatyczną sytuację rodzinną Tołstoja. Jakie powody kierowały nim, by uciec z Jasnej Polany? Czy był to „heroizm duchowy”, oznaka słabości czy może panika i strach przed czymś lub kimś?? Czy ta ucieczka wiązała się ze spisanym w największym sekrecie testamentem Tołstoja? Czy miał dosyć panującej w domu atmosfery, szpiegującej go żony, która podejrzewała, że zapisy ostatniej woli męża są dla niej niekorzystne? Czytelnicy mogą poznać przyczyny rodzinnego dramatu i tajemnicze okoliczności, w których powstał jego testament duchowy, choć najpełniejsza ocenę wydarzenia dała żona Lwa Tołstoja, Sofia Andriejwna, która w swoim dzienniku zapisała: „To, co się stało, jest niepojęte, i zawsze będzie nie do zrozumienia”.
Książka ilustrowana jest rzadkimi fotografiami ze zbiorów muzeum w Jasnej Polanie oraz Państwowego Muzeum Lwa Tołstoja. Rosyjskie media pisał o książce w samych superlatywach. „Umiejętnie i dokładnie autor snuje swoje śledztwo ? czytelnik wstrzymuje oddech jak przy lekturze thrillera ? by wyjaśnić dziwne wydarzenia, które do dziś pozostają tajemnicą ? ucieczka Tołstoja z domu i jego śmierć. To nie jest książka przeładowana faktami czy liczbami, ale wciągająca opowieść o jednym z najbardziej sprzecznych myślicieli tamtych czasów. Przejrzawszy tony materiałów źródłowych ? listów, pamiętników, dzienników Tołstoja i jego rodziny, służby, sympatyków oraz bliskich przyjaciół ? Basiński stworzył wspaniałą mozaikę, tak perfekcyjną, że nawet szkło powiększające nie wykryje w niej błędu” ? pisał Władimir Pankratow w „Afiszy”
Autor książki, Pawieł Basiński, to ceniony pisarz, dziennikarz, krytyk i literaturoznawca. Studiował na uniwersytecie w Saratowie oraz w Literackim Instytucie im. Maksyma Gorkiego w Moskwie. Jest członkiem Związku Pisarzy Rosyjskich i wykładowcą na rosyjskiej akademii literatury współczesnej. Zasiada w jury Nagrody Sołżenicyna. Uważany jest za specjalistę nie tylko od Lwa Tołstoja, ale i Maksyma Gorkiego czy Osipa Mandelsztama.
Książka „Lew Tołstoj. Ucieczka z raju” ukazała się pod patronatem Booklips.pl.
TweetKategoria: premiery i zapowiedzi
