Kultowa „Candy” Terry?ego Southerna i Masona Hoffenberga już w marcu w polskim przekładzie

6 marca 2014

Pod koniec marca nakładem Officyny ukaże się „Candy” – kultowa, prześmiewcza powieść Terry?ego Southerna i Masona Hoffenberga, opublikowana po raz pierwszy w 1958 roku w Paryżu (m.in. ze względów cenzuralnych), w słynnym wydawnictwie Olympia Press, które wydawało także m. in. Vladimira Nabokova i Henry?ego Millera. Polski przekład powieści ukaże się w serii „Twarze kontrkultury”.

Awanturnicza fabuła tej erotycznej i komicznej książki, szydzącej m.in. z uczonych, ogrodników (sic!), lekarzy, mistyków i z cyganerii artystycznej przywodzi na myśl „Kandyda” Woltera, ale tytułową bohaterką jest u Southerna i Hoffenberga osiemnastoletnia dziewczyna, Candy Christian, a akcja rozgrywa się współcześnie (w latach pięćdziesiątych).

Candy to niezwykle piękna i pociągająca, ale naiwna dziewczyna, w swoich poglądach na świat przypominająca nieco Justynę de Sade?a. Jej wrodzona dobroć, a także chęć i wola pomagania ludziom, którzy znaleźli się w poważnych tarapatach, narażają ją na różne komiczne kłopoty i wplątują bohaterkę w farsowe sytuacje seksualne, albowiem wszyscy mężczyźni w jej życiu – z jednym wyjątkiem – bez względu na wiek i łączące ich z Candy relacje, interesują się wyłącznie jej ciałem i pragną ją posiąść.

Z formalnego punktu widzenia powieść stylizowana jest na „awanturniczą powiastkę filozoficzną” – z morałem dowodzącym, że „nie wszystko jest najlepsze na tym nienajlepszym ze światów” – a jej fabuła zatacza koło, kiedy Candy odnajduje w Lhasie swego ojca, który znika w tajemniczych i zabawnych okolicznościach na początku książki.

Candy można także uznać pod pewnym względem za powieść epistolograficzną – albowiem gdy powstawała, Southern mieszkał w Genewie, a Hoffenberg w Paryżu, współpraca autorów odbywała się więc listownie.

„Na samym początku napisałem opowiadanie o dziewczynie z Greenwich Village, która związała się z garbusem, bo była taką dobrą Samarytanką. Stało się to później rozdziałem powieści. Gdy byłem w Europie, pokazałem opowiadanie kilku osobom, wliczając Masona Hoffenberga” – opowiadał Terry Southern w wywiadzie udzielonym Patrickowi McGilliganowi do jego książki „Backstory 3: Interviews with Screenwriters of the 60s”. „Mason uważał, że dziewczyna ??powinna mieć więcej przygód. Wydawało mi się to dobrym pomysłem. Powiedziałem więc: 'może napisałbyś jedną i zobaczylibyśmy, co moglibyśmy wymyślić wspólnie’. Tym sposobem napisał fragment, w którym Candy idzie do szpitala, aby zobaczyć się ze specjalistą, dr Krankheitem, i odkrywa, że ??jego matka chodzi w przebraniu sprzątaczki, aby mieć oko na swojego syna. Było w tym bardzo dużo humoru żydowskiego. Napisał to, a ja zacząłem pisać kolejne rozdziały. Raz na jakiś czas pokazywałem mu, co napisałem. Było to jak opowiadanie dowcipów w tą i z powrotem. Zasłyszany żart stawał się równie ważny jak opowiadany żart”.

W obawie przed procesami o obsceniczność książka ukazała się w 1958 roku w Paryżu nakładem kultowej oficyny Olympia Press. Autorzy otrzymali za nią wynagrodzenie w wysokości 500 dolarów. Kiedy wreszcie Stany Zjednoczone rozluźniły nieco swoją cenzurę obyczajową, powieścią zainteresowało się wydawnictwo Putnam i opublikowało ją w USA w 1964 roku. „Candy” błyskawicznie stała się bestsellerem, zyskała uznanie krytyków i dobre recenzje. W roku 1968 została sfilmowana przez Christiana Marquanda (pod tytułem „Candy”) w doborowej obsadzie – obok grającej główną rolę Ewy Aulin pojawili się Marlon Brando, James Coburn, Charles Aznavour, Ringo Starr, Richard Burton i Walter Matthau. W roku 2006 „Playboy” zamieścił książkę na liście „25 najseksowniejszych powieści wszech czasów”.

Obecnie powieść Southerna i Hoffenberga jest powszechnie uznawana za jeden z beletrystycznych tekstów założycielskich kontrkultury, wymierzonych przeciwko seksizmowi, obłudzie i konformizmowi kapitalistycznego społeczeństwa.

Terry Southern (1924 – 1995) – z wykształcenia filozof i literaturoznawca, walczył na frontach drugiej wojny światowej, później studiował na University of Chicago i paryskiej Sorbonie, znany z talentu satyrycznego i komicznego, legendarny, kojarzony z kontrkulturą amerykański pisarz, eseista, scenarzysta i wykładowca uniwersytecki o barwnym i awanturniczym życiorysie, jedna z najważniejszych postaci amerykańskiej niezależnej sceny literackiej. W latach pięćdziesiątych XX wieku mieszkał w Paryżu i Greenwich Village, był ważnym i wpływowym członkiem artystycznej cyganerii po obu stronach Atlantyku, przyjaźnił się z kultowym szkockim pisarzem Alexandrem Trocchim, Albertem Camusem, Jean-Paul Sartrem i Jacquesem Cocteau, a także z Masonem Hoffenbergiem, Jackiem Kerouakiem, Allenem Ginsbergiem i Gregorym Corso, znał Williama Faulknera i Nelsona Algrena, którego pisarstwo bardzo podziwiał. Był także przyjacielem Williama Burroughsa, Milesa Davisa i Petera Sellersa. Zaczął pisać i publikować już w latach pięćdziesiątych, a jego opowiadanie „The Accident” było pierwszą prozą, opublikowaną w pierwszym numerze (1953) słynnego pisma „The Paris Review”, założonego m.in. przez Petera Matthiessena. Southern mieszkał później z pierwszą żoną w Genewie, a w latach sześćdziesiątych współtworzył „Swinging London”. W latach siedemdziesiątych jako scenarzysta i producent stał się jedną z najbardziej znaczących postaci amerykańskiego kina niezależnego, współpracował m.in. z Denisem Hopperem, Stanleyem Kubrickiem, Rogerem Vadimem, Christopherem Isherwoodem i Harrym Nilssonem. W latach osiemdziesiątych był autorem tekstów do jednego z najsłynniejszych i najlepszych amerykańskich telewizyjnych programów kabaretowych „Saturday Night Live”. Tom Wolfe twierdził, że podwaliny pod Nowe Dziennikarstwo położył w 1962 roku właśnie Terry Southern (tekstem „Twirling at Ole Miss”, opublikowanym w „Esquire”), a Peter Sellers, odtwórca głównej roli w filmie „Dr. Strangelove” wg scenariusza Southerna i w reżyserii Stanleya Kubricka, podobno płacił Southernowi grube pieniądze „pod stołem” za pisanie dodatkowych gagów dla inspektora Clouseau w filmowej serii Blake?a Edwardsa.

Southern jest autorem 6 powieści utrzymanych w estetyce horroru, komizmu i absurdu (z których najsłynniejszą pozostaje „Candy” z 1958 roku). Jest również autorem bądź współautorem scenariuszy do 10 filmów, w tym „Dr. Strangelove” (nominacja do Oscara za scenariusz adaptowany), „Casino Royale”, „Barbarella” i „Swobodny jeździec” (nominacja do Oscara za scenariusz oryginalny). Zmarł w nowojorskim szpitalu na niewydolność oddechową, spowodowaną długim nadużywaniem narkotyków, leków i alkoholu. Biografia Southerna obfituje w wiele niezwykłych ciekawostek: na przykład w roku 1984 został autorem przemówień wyborczych Larry?ego Flynta, który dla swoistego żartu startował wówczas w amerykańskiej kampanii prezydenckiej jako kandydat niezależny.

Mason Hoffenberg (1922-1986) – nazywany najsłynniejszym nieznanym pisarzem amerykańskim, członek bitnikowskiej grupy tzw. „Podziemnych”, biseksualista, narkoman, alkoholik i „święty”, rozpoczął dorosłe życie w latach pięćdziesiątych w Nowym Jorku, dokąd przyjechał po studiach w Olivet College i odbyciu służby wojskowej. Trafił do Greenwich Village, dzielnicy nowojorskiej bohemy, gdzie chciał się dalej uczyć i zostać pisarzem. Przez pewien czas mieszkał z Jamesem Baldwinem, czarnoskórym pisarzem amerykańskim, poznał Jacka Kerouaka oraz Normana Mailera i terminował jako artysta u Stanleya Goulda, największego ówczesnego hipstera i „świętego” Greenwich Village. Następnie wyjechał do ogarniętego eksplozją egzystencjalizmu Paryża, gdzie pisał poezje, ożenił się (z Francuzką), zaprzyjaźnił z Samuelem Beckettem, Jean-Paulem Sartrem, Henrym Millerem, pomagał (także finansowo) Williamowi Burroughsowi i gdzie poznał Terry?ego Southerna, z którym napisał „Candy”. Dużo podróżował, mieszkał w Berlinie, Algierii i Izraelu (pochodził z rodziny żydowskiej), by po powrocie do Stanów osiąść w Woodstock w stanie Nowy Jork, gdzie zamieszkał z Richardem Manuelem, muzykiem słynnego zespołu The Band, którego członków poznał przez Boba Dylana. W 2010 roku The New York Public Library zakupiła obszerne archiwum literackie Hoffenberga do Henry W. & Albert Berg Collection, najważniejszej instytucji, zajmującej się badaniem historii ruchu i literatury bitnikowskiej.

„Candy” Terry?ego Southerna i Masona Hoffenberga ukaże się pod koniec marca nakładem wydawnictwa Officyna. Polski projekt okładki jeszcze nie jest znany. Poniżej możecie zobaczyć fragmenty filmowej „Candy” w reżyserii Christiana Marquanda.