Klasyka literatury dziecięcej wreszcie w polskim przekładzie. Znak Emotikon rozpoczyna publikację serii książek Enid Blyton o Niebosiężnym Drzewie

17 stycznia 2022

Znak Emotikon inicjuje wydawanie książek Enid Blyton – pisarki mało znanej w Polsce, a na świecie zaliczanej do ścisłej czołówki literatury dziecięcej. 24 stycznia w księgarniach znajdziemy pierwszy tom jej serii o Niebosiężnym Drzewie – „Zaklęty las”.

Enid Blyton jest jedną z najpopularniejszych pisarek dla dzieci na świecie, wymienianą obok Roalda Dahla, Beatrix Potter, Lewisa Carrolla czy A.A. Milnego. W Polsce mało kto o niej słyszał, ukazało się bowiem jedynie kilka przekładów książek. Tymczasem według UNESCO to najczęściej tłumaczona autorka literatury dziecięcej. Sprzedano ponad 600 milionów egzemplarzy jej dzieł, a w Wielkiej Brytanii co minutę kupowany jest przynajmniej jeden egzemplarz.

Autorka pozostawiła po sobie imponujący dorobek – napisała około 700 książek różnej objętości. Przez większość życia zwykle zaczynała pracę zaraz po śniadaniu z przenośną maszyną na kolanach i nieodłącznym marokańskim szalem w pobliżu – wierzyła, że jego czerwony kolor działał na nią jako „bodziec mentalny”. Po przerwie na lunch kontynuowała pisanie do godziny 17:00. W tym czasie zwykle powstawało od 6 do 10 tysięcy słów. Podkreślała, że nigdy nie wiedziała, w jakim kierunku zmierzają historie. Gdyby miała przemyśleć książkę od początku do końca, zaskakujące pomysły przestałyby się wylewać z jej wyobraźni.

Choć swoją karierę pisarską rozpoczęła 100 lat temu – dokładnie w 1922 roku – do dziś pozostaje uwielbianą na całym świecie autorką. Świadczy o tym chociażby fakt, że w 2008 roku w sondażu przygotowanym przez Costa Book Awards, w którym pytano Brytyjczyków o ulubionego pisarza, pierwsze miejsce zajęła właśnie Enid Blyton, wyprzedzając Roalda Dahla, J.K. Rowling, Jane Austen czy Williama Szekspira. Wciąż też interesują się jej twórczością filmowcy. W 2020 roku HBO zekranizowało serie powieści o Melory Tower, szkole dla dziewcząt położonej na przepięknym wybrzeżu Kornwalii. Powstał liczący 13 odcinków sezon pierwszy, dwa kolejne sezony są już zamówione.

Nie obyło się jednak bez kontrowersji. Niektórzy zarzucali Blyton rasizm i ksenofobię, inni wytrwale jej bronili, powołując się na realia świata, w którym tworzyła (książki powstawały w latach 1922–1968). Pierwsze oskarżenia pojawiły się jeszcze za życia pisarki, w 1966 roku. W tamtym czasie zaczęto też wprowadzać niektóre zmiany w treści. Inne w kolejnych, nowszych wydaniach. Spadkobiercy spuścizny po Blyton tłumaczą, że chcą dbać o to, żeby książki były wolne od stereotypów i odpowiednie dla współczesnego dziecka. Choć część odbiorców uzna te rewizje za konieczne, pozostaje pytanie o to, jak dzisiaj czytać klasykę literatury dla dzieci oraz jak ją wydawać?

„Nieustannie weryfikujemy nasze publikacje dzieł Enid Blyton, by zagwarantować, że będą odpowiadać standardom wrażliwości współczesnych czytelników i ich rodzin. Zdajemy sobie sprawę, że Enid Blyton urodziła się w epoce wiktoriańskiej i większość swoich dzieł napisała w połowie dwudziestego wieku. Jej postawa wobec różnic rasowych nie może być współcześnie pochwalana. Naszym zadaniem jest usunąć lub zamienić każde słowo w jej książce, które może być obraźliwe, lub którego znaczenie zmieniło się diametralnie na przestrzeni lat. Wiele z tych zmian dokonano kilkadziesiąt lat temu, a znowelizowane teksty uznaje się dziś jako standardowe wydania tych książek. W niektórych przypadkach zdecydowaliśmy się nie wznawiać historii i książek, które mogłyby kogoś zranić lub obrazić. Jest to kluczowa część naszej opieki nad dziedzictwem Enid Blyton” – piszą w komentarzu spadkobiercy.

Enid Blyton

W styczniu nakładem oficyn Znak Emotikon ukaże się pierwszy tom serii o Niebosiężnym Drzewie – „Zaklęty las”. Głównymi bohaterami są Frannie, Beth i Joe, trójka rodzeństwa, mieszkająca niedaleko najniezwyklejszego lasu na świecie. Drzewa szumią tam magiczne zaklęcia, na muchomorach ucztują elfy, ale najbardziej niesamowite jest w nim… Niebosiężne Drzewo. Jest ono pełne nietypowych mieszkańców. Madame Piorę cały czas wylewa na wszystkich brudną wodę z prania, Wróżka Puszka karmi dzieci pysznymi Wybuchowymi Ciasteczkami, a Pan Księżyc pozwala im zjechać po ogromnej poduszkowej zjeżdżalni, ale pod warunkiem że wrócą i przyniosą mu… toffi. Na samym wierzchołku drzewa znajdują się wrota do innych, nieustannie zmieniających się światów. Każda wyprawa kończy się więc wizytą w innej krainie – przyjaznej lub wrogiej. Jeśli więc Frannie, Beth i Joe chcą dotrzymać obietnicy i przynieść toffi, muszą wspiąć się ponownie na Niebosiężne Drzewo. Rodzą się w nich jednak obawy, gdzie tym razem trafią.

Prof. Grzegorz Leszczyński, badacz literatury dla dzieci i młodzieży, zwraca uwagę, że koncept polegający na wprowadzeniu do opowieści wędrujących krain, przesuwających się nad Niebosiężnym Drzewem, pozwala na nieustanną zmienność rzeczywistości, postaci, tła, całego powieściowego uniwersum. Krainy są bowiem różne, różne mają właściwości, ale każda z nich może ciekawić i fascynować, choć nie każda
zachęca do wizyty.

„Jednym książkom czas dodaje szlachetnej siwizny, innym odbiera urok, skazując na banicję z dziecięcego pokoju. Zaklęty las należy do tych niezwykłych utworów, które są jak owad zastygły w bursztynie: wydaje się, że czas dla nich nie istnieje. Mimo osiemdziesięciu lat, które minęło od powstania Zaklętego Lasu, wciąż odbieramy tę opowieść jak dzieła współczesne, takie, które dopiero co powstały, niemal na naszych oczach. 'Zaklęty Las’ wydaje się skrojony na miarę lekturowych oczekiwań nie ówczesnych, lecz dzisiejszych dziecięcych czytelników: wymagających, kapryśnych, kuszonych przez smartfony i komputery, niecierpliwych, żądnych wrażeń i odrzucających wszystko, co trąci monotonią” – komentuje Leszczyński.

Na inne walory książki zwraca uwagę tłumaczka. „Urzekły mnie nieposkromiona wyobraźnia Enid Blyton, jej pomysłowość, stworzenie niesamowitych postaci, tych dobrych i złych, a nade wszystko jej poczucie humoru tak pomocne w rozładowaniu groźnych sytuacji, z jakimi musi się zmierzyć trójka rodzeństwa. Bez pomocy dorosłych i z dala od domu dzieci stawiają czoło karkołomnym wyzwaniom. Z trylogią osnutą wokół Niebosiężnego Drzewa nierozerwalnie łączą się trzy kluczowe słowa – 'przygoda’, 'tajemnica’ i 'magia’. To sprawiło, że ani przez chwilę nie nudziłam się, tłumacząc tę klasyczną już książkę dla dzieci” – komentuje autorka przekładu, Maria Makuch.

26 stycznia przeczytamy „Zaklęty las”. Kolejne tomy – „Niebosiężne Drzewo” i „Mieszkańcy Niebosiężnego Drzewa” – ukażą się w lutym i marcu.

Tematy: , , , ,

Kategoria: premiery i zapowiedzi